Xây dựng Luật Phòng bệnh để bảo vệ sức khỏe người dân từ sớm và suốt đời

Yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn

Trong bối cảnh đất nước vẫn đang đối mặt với gánh nặng kép từ cả bệnh truyền nhiễm và sự gia tăng đáng báo động của các bệnh không lây nhiễm (bệnh ung thư, tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản...) và rối loạn sức khỏe tâm thần; cũng như dinh dưỡng không hợp lý dẫn đến hạn chế phát triển thể lực, tầm vóc người Việt; các điều kiện bảo đảm cho công tác phòng bệnh còn nhiều hạn chế; việc xây dựng, ban hành Luật Phòng bệnh với phạm vi điều chỉnh bao quát toàn diện về phòng bệnh là hết sức cần thiết.

Ngành Y tế chuyển đổi tư duy từ khám, chữa bệnh sang phòng bệnh.

Luật Phòng bệnh ra đời sẽ thể chế hóa đầy đủ, toàn diện đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng bệnh, được khẳng định trong Hiến pháp: "Mọi người có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh". Đặc biệt là sau khi Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân và Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới được ban hành. Ngành y tế đang chuyển mạnh từ tư duy tập trung "khám bệnh, chữa bệnh" sang "chủ động phòng bệnh", "phòng bệnh từ sớm, từ xa, từ cơ sở", chú trọng bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe toàn diện, liên tục theo vòng đời.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, thực tiễn những năm qua, đặc biệt qua đại dịch Covid-19 đã cho thấy nhiều bất cập trong cơ chế tổ chức, phối hợp và điều hành công tác phòng bệnh, cũng như thiếu một hành lang pháp lý đủ bao quát và hiện đại cho y tế dự phòng. Đòi hỏi một đạo luật mang tính tổng thể hơn, bao quát mọi yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe con người, từ bệnh truyền nhiễm đến bệnh không lây nhiễm, rối loạn tâm thần, dinh dưỡng, môi trường, an toàn thực phẩm và lối sống. Phòng bệnh phải được hiểu theo nghĩa rộng, phòng từ sớm, từ xa và phòng bệnh suốt đời. Không chỉ trong phạm vi ngành y tế, mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Hai nhóm chính trong dự thảo Luật Phòng bệnh

Ông Phạm Đức Mạnh, Phó cục trưởng Cục Phòng bệnh cho hay, dự thảo Luật Phòng bệnh gồm 6 chương, 41 điều, sẽ thay thế Luật Phòng chống các bệnh truyền nhiễm khi có hiệu lực, kế thừa 5 điều và sửa đổi 39 điều của Luật năm 2007, khắc phục vướng mắc trong phòng chống dịch Covid-19. Các nội dung cơ bản của dự thảo luật gồm 2 nhóm chính.

Thứ nhất, với nhóm nội dung sửa đổi, hoàn thiện của Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm: Dự thảo Luật đã quy định rõ về cách thức phân loại bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm và thanh toán, loại trừ một số bệnh truyền nhiễm lưu hành. Đồng thời, quy định các biện pháp phòng, chống bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm (như giám sát bệnh truyền nhiễm; cách ly y tế; kiểm dịch y tế; bảo đảm an toàn, an ninh sinh học trong xét nghiệm; vaccine, sinh phẩm và tiêm chủng...).

Dự thảo Luật đã bổ sung các biện pháp khác theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp và phòng thủ dân sự khi dịch bệnh vượt quá khả năng, điều kiện ứng phó, khắc phục hậu quả; quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Thứ hai, với nhóm nội dung bổ sung mới so với quy định hiện hành: Dự thảo Luật đã chú trọng công tác phòng, chống bệnh không lây nhiễm, quy định các biện pháp phòng, chống bệnh, các yếu tố nguy cơ gây bệnh; phát hiện sớm, dự phòng bệnh và quản lý bệnh tại cộng đồng. Trong đó, dự thảo Luật Phòng bệnh bổ sung quy định về khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc để thể chế Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị: "Người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm một lần từ năm 2026".

Bên cạnh đó, dự thảo cũng bổ sung quy định về phòng, chống rối loạn sức khỏe tâm thần, coi sức khỏe tâm thần là một phần không thể tách rời của sức khỏe toàn diện; quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong phát hiện, quản lý và phòng ngừa sớm rối loạn tâm thần trong cộng đồng.

Về dinh dưỡng trong phòng bệnh, Luật xác định đây là nội dung xuyên suốt theo vòng đời, đặc biệt chú trọng 1.000 ngày đầu đời từ khi mang thai đến trẻ dưới 24 tháng tuổi, giai đoạn vàng quyết định thể lực và tầm vóc trẻ em; dinh dưỡng cho một số nhóm đối tượng (phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú và trẻ dưới 24 tháng tuổi; trẻ em, lứa tuổi học đường, người lao động và người cao tuổi)...

Dự thảo cũng quy định rõ các điều kiện bảo đảm cho công tác phòng bệnh, trong đó, nhấn mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong phòng bệnh; đào tạo nguồn nhân lực; bảo đảm kinh phí, cũng như thành lập Quỹ Phòng bệnh, tạo nguồn tài chính bền vững cho công tác này.

"Đầu tư cho phòng bệnh chính là đầu tư cho phát triển bền vững, là "khoản đầu tư thông minh nhất" để giảm gánh nặng kinh tế khổng lồ do bệnh tật gây ra. Với ý nghĩa đó, Luật Phòng bệnh khi được ban hành được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý toàn diện, góp phần nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc và chất lượng cuộc sống của người Việt Nam", ông Phạm Đức Mạnh nhấn mạnh.

Vũ Vũ