Xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh nhờ công tác tư vấn học đường

Giờ học môn Toán của cô giáo và học sinh Trường trung học cơ sở Thăng Long. (Ảnh: THẾ ĐẠI)

Đây là bước đi cần thiết nhằm hợp nhất, đồng bộ hóa các quy định, tháo gỡ vướng mắc trong thực tiễn, góp phần xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của học sinh, phụ huynh, thầy cô và xã hội. Nhân dịp này, phóng viên Báo Nhân Dân có cuộc trao đổi với ông Hoàng Đức Minh, Vụ trưởng Học sinh, Sinh viên (Bộ Giáo dục và Đào tạo) về ý nghĩa, nội dung cũng như kỳ vọng mà Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT (Thông tư 18) mang lại.

Ông Hoàng Đức Minh, Vụ trưởng Học sinh, Sinh viên (Bộ Giáo dục và Đào tạo). (Ảnh: TRẦN HIỆP)

Phóng viên: Thưa ông, vì sao Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư Thông tư 18 vào thời điểm này? Thông tư có ý nghĩa như thế nào trong việc khắc phục những bất cập, đồng thời bổ sung, hoàn thiện chính sách hiện hành?

Ông Hoàng Đức Minh: Trước đây Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành các Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT và Thông tư số 33/2018/TT-BGDĐT đã tạo hành lang pháp lí cho công tác tư vấn tâm lí và công tác xã hội trong trường học. Điều này góp phần giúp hoạt động tư vấn, hỗ trợ cho người học trong các trường phổ thông được thực hiện hiệu quả hơn và hình thành một mạng lưới trợ giúp người học trước những nguy cơ gặp khó khăn tâm lý-xã hội trong học tập, rèn luyện, tâm lí và cuộc sống. Nhiều Sở Giáo dục và Đào tạo, nhà trường đã quan tâm, chú trọng hơn đến công tác này.

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy còn nhiều khó khăn, hạn chế. Không ít cơ sở giáo dục chưa bố trí được nhân sự chuyên trách, hoạt động tư vấn còn mang tính kiêm nhiệm, thiếu kinh phí, cơ sở vật chất chưa bảo đảm; một số nơi chưa có phòng tư vấn riêng biệt hoặc hoạt động còn mang tính hình thức. Việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa đồng bộ; công tác bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng cho đội ngũ còn hạn chế. Đặc biệt, sự tồn tại song song của hai thông tư với phạm vi, nội dung giao thoa đã dẫn đến sự chồng chéo, khiến không ít nhà trường gặp lúng túng trong triển khai.

Trước thực tiễn đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT nhằm tinh gọn hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về tư vấn tâm lý và công tác xã hội trong trường học; nâng cao hiệu quả công tác tư vấn học đường, góp phần phòng ngừa, can thiệp, hỗ trợ đối với các vấn đề khó khăn về học tập, sức khỏe, tâm lý-xã hội của học sinh; đồng thời mở rộng phạm vi, nội dung hoạt động; cập nhật, bổ sung quy định mới của pháp luật liên quan làm rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành và người đứng đầu cơ sở giáo dục. Qua đó, hướng tới mục tiêu xây dựng trường học an toàn, lành mạnh, thân thiện, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Phóng viên: Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT được ban hành cùng thời điểm với Thông tư số 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng, kỷ luật học sinh trong các cơ sở giáo dục. Đây là một sự “song hành” có chủ đích. Vậy ông có thể lý giải mối quan hệ cũng như sự bổ trợ giữa hai Thông tư này?

Ông Hoàng Đức Minh: Thông tư 18 xác định mục đích công tác tư vấn học đường và công tác xã hội là nâng cao năng lực cho người học trong việc phòng ngừa, nhận diện khó khăn, tìm kiếm sự trợ giúp phù hợp và giải quyết các vấn đề về học tập, tâm lý cũng như quan hệ xã hội. Đồng thời, Thông tư giúp rèn luyện kỹ năng sống, tăng cường ý chí, bản lĩnh, nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần; hình thành thái độ ứng xử phù hợp trong quan hệ xã hội, góp phần hoàn thiện nhân cách của học sinh.

Công tác tư vấn học đường và công tác xã hội chính là giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi lệch chuẩn, khác biệt của người học, đồng thời can thiệp, hỗ trợ với những hệ quả do các hành vi này gây ra. Vì vậy, Thông tư 18 bổ trợ trực tiếp cho công tác khen thưởng, kỷ luật được quy định tại Thông tư 19, vừa nghiêm khắc vừa nhân văn.

Học sinh Trường tiểu học Thăng Long (Hà Nội) trong giờ học môn tiếng Việt. (Ảnh: THẾ ĐẠI)

Phóng viên: Thông tư 18 có đặt ra yêu cầu nào về cơ chế phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong tư vấn tâm lý, đặc biệt đối với những học sinh có hành vi vi phạm kỷ luật?

Ông Hoàng Đức Minh: Cơ sở giáo dục sẽ chủ động triển khai nội dung và hình thức tư vấn học đường, công tác xã hội sao cho phù hợp điều kiện thực tiễn và nhu cầu học sinh. Đối với những học sinh có hành vi vi phạm kỷ luật, nhà trường có trách nhiệm lựa chọn hình thức hỗ trợ phù hợp hoặc yêu cầu học sinh tham gia các hoạt động tư vấn trong thời gian bị kỷ luật. Quy trình này được thực hiện theo các quy định cụ thể tại Thông tư 18, bảo đảm vừa giúp học sinh nhận diện, khắc phục khó khăn, vừa tăng cường hiệu quả giáo dục.

Ngoài ra, người đứng đầu cơ sở giáo dục phải chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc thành lập tổ hoặc bộ phận tư vấn, bố trí phòng tư vấn, phân công nhân sự chuyên trách hoặc kiêm nhiệm, xây dựng kế hoạch công tác tư vấn hằng năm và huy động các nguồn lực hợp pháp để triển khai. Công tác sàng lọc, phát hiện sớm và phân nhóm học sinh cần tư vấn, hỗ trợ, đặc biệt với những tình huống khác biệt để đưa các giải pháp hiệu quả.

Phóng viên: Có ý kiến cho rằng việc xử lý học sinh chỉ dừng lại ở bản kiểm điểm, xin lỗi hay cam kết… là chưa đủ, đặc biệt với những hành vi nghiêm trọng. Ông đánh giá thế nào về việc phối hợp giữa kỷ luật theo Thông tư 19 và tư vấn tâm lý theo Thông tư 18 để vừa nghiêm khắc, vừa nhân văn?

Ông Hoàng Đức Minh: Việc ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BGDĐT là một bước tiến quan trọng trong quá trình hoàn thiện hệ thống chính sách giáo dục, đặc biệt về chăm sóc sức khỏe tinh thần và phát triển toàn diện cho người học. Khi phối hợp với công tác tác khen thưởng, kỷ luật theo Thông tư 19, đây sẽ là các biện pháp tư vấn, hỗ trợ và giáo dục thực chất, giúp nhà trường giải quyết những vướng mắc từ thực tiễn. Đồng thời, hai Thông tư này mở ra khuôn khổ pháp lý mới, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, lành mạnh, nơi học sinh được đồng hành, chia sẻ và phát triển toàn diện về tri thức, nhân cách và kỹ năng xã hội.

Phóng viên: Nhiều ý kiến lo ngại rằng các quy định mới của Thông tư 19 có phần “mềm mỏng”, có thể dẫn đến việc tái diễn các hành vi vi phạm nghiêm trọng. Khi kết hợp với Thông tư 18, nhà trường có đủ công cụ để vừa bảo đảm an toàn cho giáo viên và học sinh khác, vừa hỗ trợ tâm lý cho giáo viên bị ảnh hưởng không, thưa ông?

Ông Hoàng Đức Minh: Thông tư 18 và Thông tư 19 chủ động, linh hoạt và hiệu quả trong công tác quản lý giáo dục. Thông tư 18 xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, lành mạnh, đồng hành cùng học sinh để phát triển toàn diện. Thông tư 19 bổ sung nguyên tắc nhân văn, tăng cường tính tự chủ, trách nhiệm của các cấp quản lý các cấp quản lý và giáo viên, bảo đảm sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Đối với công tác hỗ trợ tâm lý cho giáo viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai các chương trình tập huấn, hướng dẫn kỹ năng hỗ trợ tâm lý cho bản thân và đồng nghiệp. Trong thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục chỉ đạo và hướng dẫn công tác tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên, giáo viên và nhân viên tại các cơ sở giáo dục.

Học sinh Trường trung học cơ sở Minh Khai (phường Bạch Mai, Hà Nội) tích cực tham gia ý kiến trong giờ học. (Ảnh: THẾ ĐẠI)

Phóng viên: Bộ Giáo dục và Đào tạo có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ làm công tác tư vấn tâm lý tại các trường phổ thông như thế nào?

Ông Hoàng Đức Minh: Hiện nay Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Chương trình bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp cho vị trí viên chức tư vấn học sinh tại Quyết định số 1311/QĐ-BGDĐT ngày 13/5/2025. Chương trình này quy định chi tiết về bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng cơ bản, đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm của viên chức tư vấn học sinh; đồng thời, hướng dẫn tổ chức và bồi dưỡng. Nhiệm vụ chính của viên chức tư vấn học sinh là thực hiện công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học.

Trong thời gian tới, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp tục ban hành các kế hoạch triển khai và phối hợp với các tổ chức, đơn vị liên quan để đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ làm công tác tư vấn tâm lý tại các trường phổ thông, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư vấn và hỗ trợ học sinh.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

QUỲNH NGUYỄN - QUÝ TÙNG