Xây dựng sàn giao dịch tài sản mã hóa: Cơ hội 'vàng' đang chờ khung pháp lý

Các chuyên gia, nhà quản lý tham gia thảo luận diễn đàn với chủ đề "Tài sản mã hóa & Blockchain: Cửa ngỏ mới cho nhà đầu tư - Hướng tới thị trường chuyên nghiệp và minh bạch".

Trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến sự bùng nổ của thị trường tài sản số, Việt Nam nổi lên như một trong những quốc gia có tỷ lệ sở hữu và giao dịch tiền mã hóa cao nhất thế giới. Theo báo cáo mới nhất từ Chainalysis (2024), Việt Nam tiếp tục giữ vị trí top 3 toàn cầu về chỉ số chấp nhận tiền mã hóa, vượt qua cả những nền kinh tế lớn như Mỹ hay Hàn Quốc. Tuy nhiên, đằng sau con số ấn tượng này là một nghịch lý đau đầu: hàng tỷ USD tài sản mã hóa của người Việt đang bị "mắc kẹt" trong tình trạng pháp lý không rõ ràng.

Đó là vấn đề được các nhà quản lý, chuyên gia tài chính, luật gia bàn luận sôi nổi nhất tại Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2025 diễn ra ngày 3/6/2025 tại Hà Nội với chủ đề "Tài sản mã hóa & Blockchain: Cửa ngỏ mới cho nhà đầu tư - Hướng tới thị trường chuyên nghiệp và minh bạch".

Thị trường “vùng xám” – mảnh đất màu mỡ cho lừa

Ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển Thị trường Chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán Nhà nước), đưa ra những con số giật mình: "Trong năm 2023-2024, chúng tôi ghi nhận hơn 5.000 vụ việc liên quan đến tài sản số, với tổng thiệt hại ước tính lên tới 10.000 tỷ đồng. Đáng báo động là có tới 90% trong số đó là các vụ lừa đảo tinh vi dưới danh nghĩa đầu tư tiền mã hóa hoặc các dự án blockchain ma."

Ông Tô Trần Hòa, Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Tình trạng này xuất phát từ một thực tế đáng lo ngại: trong khi người dân Việt Nam tham gia thị trường tài sản số ngày càng đông, hệ thống pháp lý lại chưa theo kịp. Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, phân tích sâu hơn: "Hiện nay, chúng ta đang đối mặt với bài toán nan giải: một bên là nhu cầu đầu tư chính đáng của người dân, một bên là sự thiếu vắng các quy định bảo vệ nhà đầu tư. Điều này tạo ra môi trường lý tưởng cho các đối tượng lừa đảo hoạt động."

Kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước cho thấy giải pháp không nằm ở việc cấm đoán, mà cần xây dựng khung pháp lý toàn diện. Ông Trung nhấn mạnh: "Singapore đã thành công khi xây dựng hệ thống quản lý dựa trên 4 trụ cột: (1) Chính sách thuế minh bạch, (2) Quy định chống rửa tiền nghiêm ngặt, (3) Cơ chế bảo vệ nhà đầu tư đa tầng, và (4) Tiêu chuẩn cấp phép khắt khe cho các sàn giao dịch. Đây là bài học quý giá cho Việt Nam."

Nguồn lực khổng lồ đang chờ giải phóng

Câu chuyện của ông Mai Huy Tuần, Tổng Giám đốc SSI Digital, tiết lộ một nghịch lý đau lòng của thị trường: "Tôi có những người bạn từng tham gia đào Bitcoin từ năm 2011-2012, khi giá Bitcoin chỉ vài USD. Hiện họ sở hữu lượng Bitcoin lên tới 20.000 đồng, tương đương khoảng 60.000 tỷ đồng theo giá hiện tại. Nhưng họ không thể sử dụng số tài sản khổng lồ này để đầu tư vào Việt Nam vì lo ngại rủi ro pháp lý."

Ông Mai Huy Tuần, Tổng Giám đốc CTCP Công nghệ số SSI (SSI Digital - SSID)

Không chỉ dừng lại ở những cá nhân, nhiều doanh nghiệp công nghệ Việt cũng đang đứng trước ngã rẽ quan trọng. Ông Tuần chia sẻ thêm: "Nhiều startup blockchain Việt đã buộc phải chuyển trụ sở ra nước ngoài để có thể huy động vốn và phát triển. Đây là sự lãng phí nguồn lực vô cùng lớn cho nền kinh tế."

Về phía các nhà đầu tư quốc tế, ông Tuần tiết lộ: "Chúng tôi đã có những cuộc đàm phán sâu với các sàn lớn như Binance, OKX và các quỹ đầu tư hàng đầu như VanEck hay Sequoia Capital. Tất cả đều bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến thị trường Việt Nam, nhưng họ kiên quyết chờ đợi một khung pháp lý rõ ràng trước khi quyết định rót vốn."

Giải pháp nào cho tương lai?

Trước những thách thức này, các chuyên gia đều thống nhất về sự cần thiết phải xây dựng một lộ trình bài bản. Bước đầu tiên và quan trọng nhất là hoàn thiện Luật Công nghiệp Công nghệ Số, dự kiến sẽ được trình Quốc hội trong năm 2025. Ông Tô Trần Hòa giải thích: "Luật này sẽ lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về tài sản số và tài sản mã hóa, tạo cơ sở pháp lý cho các quy định chuyên ngành sau này."

Kết quả khảo sát mức độ quan tâm của nhà đầu tư đối với tài sản số do Ban tổ chức Diễn đàn đầu tư Việt Nam năm 2025 thực hiện

Giai đoạn tiếp theo cần tập trung vào việc xây dựng các nghị định hướng dẫn chi tiết. Bà Đoàn Mai Hạnh, Giám đốc cao cấp TCBS, đề xuất: "Chúng ta cần ưu tiên 3 nhóm quy định chính: (1) Quy chuẩn về quản lý sàn giao dịch, (2) Chính sách thuế đối với giao dịch tài sản số, và (3) Cơ chế giám sát rủi ro tài chính."

Đặc biệt, nhiều chuyên gia nhấn mạnh tầm quan trọng của giai đoạn thí điểm. Ông Phan Đức Trung kiến nghị: "Nên bắt đầu với một số ít sàn giao dịch uy tín như SSI hay Binance để đánh giá hiệu quả trước khi mở rộng quy mô. Cách tiếp cận này đã thành công tại Nhật Bản và Singapore."

Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng của cuộc cách mạng tài chính số. Như lời ông Tô Trần Hòa nhận định: "Khi có luật, chúng ta không chỉ bảo vệ được người dân mà còn mở ra kênh huy động vốn mới cho doanh nghiệp, đồng thời tạo nguồn thu thuế đáng kể cho ngân sách."

Câu hỏi lớn nhất hiện nay không phải là liệu Việt Nam có nên phát triển thị trường tài sản mã hóa hay không, mà là làm thế nào để làm điều đó một cách an toàn và hiệu quả nhất. Với nguồn lực nội địa dồi dào và sự quan tâm từ các nhà đầu tư quốc tế, đây chính là thời điểm vàng để Việt Nam thiết lập vị thế của mình trong bản đồ tài chính số toàn cầu. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, yếu tố then chốt vẫn là sự quyết tâm và hành động kịp thời của các cơ quan quản lý trong việc xây dựng một khung pháp lý toàn diện và hiệu quả.

Văn Hùng