Xây dựng và những vấn đề nan giải đối với môi trường toàn cầu

Ảnh minh họa. (Nguồn: dw.com)

Các thành phố trên thế giới đang phát triển và hàng tỷ người ở đó cần nơi để sống và làm việc. Nhưng liệu họ có biết những công trình xây dựng đó ảnh hưởng đến cuộc sống như thế nào?

Xây dựng và khí thải

Cưa, búa cùng những tiếng kêu đinh tai nhức óc; khói bụi, rác rưởi cùng những công trường xây dựng ngổn ngang... Tuy nhiên, thường chúng ta sẽ không quan tâm hay lo lắng đến những vấn đề này, trừ phi bạn sống sát ngay bên cạnh.

Nhưng có lẽ đã đến lúc chúng ta phải thay đổi và biết quan sát, khi tình trạng phá hoại môi trường đang xảy ra và cần được quan tâm.

Ngành xây dựng thế giới đang sử dụng khoảng 3 tỷ tấn nguyên liệu thô mỗi năm, trong đó có cả cát, gỗ và quặng sắt, con số này chiếm tới 40% tổng nguyên liệu sử dụng toàn cầu. Tại các địa điểm xây dựng và phá dỡ tạo ra hàng núi phế thải, bao gồm cả các vật liệu thừa thãi, lãng phí .. Bỉ là một ví dụ, riêng hoạt động xây dựng ở thủ đô Brussels chiếm khoảng 30% tổng số rác của thành phố mỗi năm. Đó là chưa kể khí thải carbon ...

Nếu quan sát ở bên trong, cửa sổ và tường nhà, nơi chúng ta sống không thể thoát ra khói bụi. Nhưng trên thực tế, việc xây dựng được một tòa nhà mới bắt buộc phải cần đến một lượng lớn năng lượng, đồng thời thải ra hàng tấn khí thải carbon. Chỉ riêng ngành xây dựng đã chiếm khoảng 10-15% tổng lượng khí thải CO2 của toàn cầu - tùy theo cách tính phí môi trường.

Hầu hết lượng khí thải này đều sản sinh từ các hoạt động sản xuất sắt, thép và ximăng. Nhìn bên ngoài, ximăng có thể chỉ trông giống như một khối xám đục, nhưng ngành công nghiệp ximăng lại là một tác nhân gây ô nhiễm lớn nhất.

Chỉ tính tính riêng Trung Quốc, từ năm 2011 đến 2014, khối lượng ximăng quốc gia này sản xuất nhiều hơn cả số lượng Mỹ sản xuất trong cả thế kỷ 20. Đó là chưa kể thép, Trung Quốc cũng là nước sử dụng thép lớn, chiếm gần một nửa số lượng sản xuất toàn cầu.

Không chỉ đang bùng nổ tại nhiều khu vực khác ở châu Á, hoạt động xây dựng cũng đang gia tăng chóng mặt tại các thành phố đang phát triển ở châu Phi.

Mặc dù đại dịch COVID-19 buộc phải giảm tốc, nhưng mọi thứ dường như đang bắt đầu khởi sắc trở lại, với việc các chính phủ đều muốn thúc đẩy ngành công nghiệp xây dựng và chắc chắn sự phục hồi sẽ không còn xa.

Vật liệu xây dựng

Những số liệu thống kê cho thấy có hơn 11.000 công trình xây dựng mới được hoàn thành mỗi ngày trên khắp thế giới.

Thành phố Dubai với những tòa nhà cao tầng. (Nguồn: dw.com)

Trong số những trung tâm xây dựng lớn nhất phải kể đến Dubai, nơi có Burj Khalifa, tòa tháp cao nhất thế giới với độ cao 828 mét (2.716,5 feet), nơi có trung bình 10,5 tòa nhà được hoàn thiện mỗi ngày trong năm 2020.

Và một điều không phải bàn cãi, sự phát triển chóng mặt như vậy đi kèm với một nhu cầu vô độ về nguyên liệu thô-chính nhu cầu đó đang hủy hoại môi trường sống cũng như tàn phá cuộc sống của chúng ta.

Chẳng hạn cát, nguyên liệu chính trong sản xuất thủy tinh và bêtông, không phải là nguồn cung vô tận. Nó không phải là loại cát mà ngành xây dựng cần, mà chủ yếu khai thác từ lòng sông, bãi biển và đáy biển.

Việc khai thác cát đang làm ô nhiễm các dòng sông, giết chết nhiều động, thực vật và các loài thủy sinh khác, làm xói mòn đất và đe dọa cuộc sống và sinh kế của rất rất nhiều người.

Thống kê sơ bộ năm 2019 của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) cho thấy khoảng 50 tỷ tấn cát được sử dụng mỗi năm, trở thành vật liệu có nhu cầu lớn nhất trên thế giới.

Hiện nay trên thế giới có ngành lâm nghiệp lấy gỗ. Nhưng thực tế nhu cầu sử dụng gỗ đang vượt xa khả năng của ngành phục vụ sản xuất gỗ xẻ này. Theo số liệu được tiết lộ việc khai thác rừng già, tính cả hoạt động hợp pháp và bất hợp pháp, đã tăng lên đáng kể trong 20 năm qua.

Với mức cầu vượt cung quá lớn như vậy, ước tính trên toàn cầu, chúng ta đang mất đi một diện tích cây trồng gần bằng diện tích của Vương quốc Anh mỗi năm. Điều đó đồng nghĩa với việc môi trường sống bị hủy hoại và đất đai bị xói mòn, chưa kể đến việc mất đi một trong những công cụ tốt nhất trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Đó là cây cối.

Giải pháp thay thế khả thi

Ngày nay các nhà khoa học đã nghiên cứu ra nhiều giải pháp thay thế, chẳng hạn với gỗ, một sản phẩm thiết kế mới gọi là gỗ nhiều lớp (CLT), về cơ bản là các lớp gỗ và keo, đang được coi là sự lựa chọn trong tương lai.

Bên cạnh khả năng tách carbon thay vì tạo ra khí thải, nó còn có khả năng chống cháy và cấu trúc chịu lực bền vững, thậm chí có thể trở thành một sự thay thế cho thép trong các tòa nhà cao tầng.

Các dự án sử dụng sản phẩm này đang tăng lên ở các thành phố như Vancouver (Canada), Melbourne (Australia) và Bergen (Na Uy). Tòa tháp cao nhất thế giới xây bằng vật liệu CLT, 29 tầng, hiện đang được lên kế hoạch xây dựng tại Berlin.

Các nhà nghiên cứu cũng đang bắt đầu xem xét các cách chúng ta có thể giảm lượng khí thải carbon liên quan đến sản xuất ximăng, thép và các vật liệu xây dựng khác. Theo đó, một phương pháp cho thấy ximăng có thể được làm từ tro, một sản phẩm phụ của quá trình đốt than (ít nhất là cho đến khi bỏ được thói quen đó) và thủy tinh thải thay vì các tài nguyên không thể tái tạo như đá vôi và cát.

Tuy nhiên, đây mới là thời kỳ sơ khai và những kỹ thuật mới này chưa sẵn sàng để trở thành xu hướng chính lâu dài. Hơn nữa, do chi phí đắt, rất khó để ngành xây dựng lựa chọn trở thành giải pháp thay thế.

Một lựa chọn khác là nghiền bêtông cũ từ các địa điểm phá dỡ. Nó có thể được sử dụng làm vật liệu lấp đầy công trình và thậm chí có thể thay thế một số vật liệu cần thiết để trộn bêtông mới.

Hoặc thép có thể tái chế 100%, vì vậy nó có thể được tái sử dụng trong các dự án mới (ít nhất là một số dự án). Song, nhu cầu toàn cầu quá cao để đáp ứng từng hạng mục bằng những vật liệu được tái chế.

Trong khi đó, các dự án xây dựng hiệu quả hơn, được thiết kế với mục đích sử dụng vật liệu rẻ, có thể giảm đáng kể những gì cần thiết.

Hơn nữa, chúng ta chỉ có thể xây dựng khi thực sự có nhu cầu. Trong khi các công trình cũ vốn được thiết kế để tồn tại trong nhiều thập kỷ không phải lúc nào cũng dễ dàng bị đập bỏ để nhường chỗ cho một công trình mới.

Hay có thể có những giải pháp khác như biến các nhà máy thành căn hộ, hoặc các trung tâm mua sắm không còn sử dụng được chuyển thành trung tâm cộng đồng hoặc trường học…

Khả năng là vô tận. Tuy nhiên, các nguồn lực thì chưa sẵn sàng./.

Phương Hoa (Berlin) (Vietnam+)