Xe bọc thép Mỹ cứu tinh hay gánh nặng cho binh sĩ Ukraine

Từ năm 2022, Mỹ bắt đầu chuyển giao hàng trăm xe bọc thép đa năng M1117 ASV cho Ukraine. Những chiếc xe này vốn được lấy từ kho dự trữ, trải qua quá trình sửa chữa và phục hồi trước khi bàn giao. Mới đây, Washington còn tính chuyện khởi động lại dây chuyền sản xuất để đưa thêm các lô xe mới sang chiến trường Đông Âu.

Từ tháng 11/2022, Lầu Năm Góc phê duyệt gói viện trợ quân sự trị giá 400 triệu USD cho Kiev. Một phần đáng kể trong số này dành cho việc sửa chữa và tái trang bị 250 chiếc M1117. Chỉ vài tuần sau, xuất hiện video ghi lại đoàn tàu chở hàng chục xe bọc thép màu xanh rừng và màu cát, được cho là đang di chuyển qua Romania hoặc Ukraine.

Trong nhiều tháng, các xe bọc thép gần như “mất hút” trên truyền thông. Phải đến đầu năm 2024, hình ảnh M1117 mới xuất hiện trong biên chế Quân đội Ukraine. Tháng 3 năm đó, một chiếc M1117 bị UAV Nga phát hiện và phá hủy ở Zaporizhia, mở đầu chuỗi tổn thất.

Theo dữ liệu của Lost Armour, chỉ trong khoảng hơn một năm, từ tháng 3/2024 đến tháng 7/2025, ít nhất 12 xe M1117 bị phá hủy, một chiếc bị Nga thu giữ. Con số thực tế có thể còn cao hơn. Việc buộc phải dùng M1117 ở tuyến đầu - ngoài mục đích thiết kế ban đầu, khiến nó nhanh chóng lộ rõ điểm yếu trước hỏa lực hiện đại.

Trong khi đó, ở Mỹ, dây chuyền M1117 dừng từ 2019 chuẩn bị hoạt động lại. Tháng 7/2025, Bộ Quốc phòng Mỹ công bố kế hoạch đặt hàng 65 xe phiên bản Mobile Strike Force Vehicle (MSFV). Chỉ một tháng sau, Textron Systems được chỉ định làm nhà thầu chính, dự kiến hoàn tất đơn hàng trong ba năm.

Những chi tiết này hé lộ nhiều khả năng Ukraine chính là điểm đến của lô hàng mới. Tuy nhiên, cũng không loại trừ khả năng Kiev chỉ nhận phụ tùng, còn xe hoàn chỉnh sẽ dùng cho các mục đích khác. Dù vậy, thời điểm giao hàng muộn nhất là cuối năm 2028, vẫn khiến nhiều chuyên gia nghi ngờ liệu loại xe bọc thép này có còn phù hợp với tình hình chiến trường lúc đó.

M1117 vốn được Cadillac Gage phát triển từ giữa thập niên 1990 để thay thế các loại xe bọc thép cũ. Với lớp giáp cải tiến, đáy thân chữ V chống mìn và hệ thống vũ khí gồm súng máy cùng súng phóng lựu, nó từng được đánh giá phù hợp cho các nhiệm vụ hộ tống, tuần tra hay bảo vệ hậu phương.

Với chiều dài gần 6 m, trọng lượng trên 13 tấn, sức chở tám binh sĩ cùng khả năng lao 100 km/h trên đường bằng, M1117 từng được ca ngợi là phương tiện hộ tống và tuần tra đáng tin cậy.

Sau khi ra mắt, M1117 được cảnh sát quân sự Mỹ sử dụng, rồi nhanh chóng mở rộng sản xuất sau chiến tranh Iraq. Hàng nghìn chiếc đã được chế tạo, không chỉ cho Mỹ mà còn xuất khẩu rộng rãi. Hy Lạp nhận nhiều nhất với khoảng 1.200 xe, Canada có biến thể TAPV, còn Iraq và Afghanistan cũng tiếp nhận hàng trăm chiếc. Nay, với việc bổ sung Ukraine, danh sách khách hàng tiếp tục nối dài.

Thế nhưng, hiệu quả trên chiến trường Đông Âu lại gây thất vọng. Được thiết kế cho xung đột cường độ thấp, M1117 khó lòng chống đỡ trước pháo binh, UAV cảm tử hay tên lửa chống tăng hiện đại.

Tại Ukraine, những chiếc xe này thường bị đẩy ra tiền tuyến để bù vào tình trạng thiếu phương tiện, vô tình biến chúng thành mục tiêu dễ dàng cho đối phương. Tổn thất liên tiếp đã bộc lộ rõ những hạn chế cố hữu của dòng xe này.

Ngay cả khi Mỹ bổ sung thêm vài chục chiếc cùng phụ tùng, cán cân chiến sự khó có thể thay đổi. Đến cuối năm 2028, khi những xe cuối cùng được bàn giao, xung đột có thể đã sang một giai đoạn khác và việc trông chờ vào một thiết kế ra đời từ thập niên 90 rõ ràng không phải là giải pháp lâu dài cho Ukraine.

Lê Quang