Xe điện siêu nhỏ, giá rẻ của Trung Quốc tràn ngập đường phố châu Âu

Xe siêu nhỏ nở rộ

Wuling Hongguang Mini, một chiếc xe điện siêu nhỏ do liên doanh SAIC-GM-Wuling sản xuất. Nguồn: SAIC-GM-Wuling.

Gần đây, Henry, một người Trung Quốc sống ở Tây Ban Nha, đã để ý thấy một khu vực giới thiệu xe điện năng lượng mới cỡ nhỏ (NEV) tại một trung tâm mua sắm ở Madrid. Trong sáu tháng qua, khi đi du lịch khắp Ý, Pháp và các quốc gia khác thuộc Liên minh châu Âu, anh đã nhìn thấy nhiều loại xe điện nhỏ gọn này, trước đây là hình ảnh quen thuộc ở Trung Quốc, giờ đây xuất hiện ở cảnh quan đô thị của châu Âu.

Những loại xe điện cỡ nhỏ này, còn thường được gọi là xe siêu nhỏ, được thiết kế để đi lại trong thành phố với tốc độ thấp hơn. Các mẫu xe ba bánh cơ bản nhất, không bao gồm chi phí vận chuyển, có thể bán với giá dưới 1.000 EUR (1.090 USD), trong khi xe mini bốn bánh có giá dao động từ 8.000–20.000 EUR (8.720–21.800 USD).

Sự xuất hiện ngày càng tăng của xe siêu nhỏ ở châu Âu đánh dấu sự tương phản rõ rệt với sự hiện diện của loại xe này ở Trung Quốc, nơi chúng ban đầu đã thu hút được sự chú ý ở các vùng nông thôn trước khi mở rộng ra các thành phố.

Tại Triển lãm ô tô Paris 2019, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thậm chí đã lái thử một chiếc ô tô điện cỡ nhỏ cùng loại, báo hiệu sự công nhận rộng rãi hơn về xu hướng xe siêu nhỏ.

Không giống như ở Trung Quốc, nơi xe NEV thường gắn liền với những người lái xe lớn tuổi, Henry nhận thấy rằng những người mua xe ở châu Âu bao gồm cả những người trẻ tuổi. Trong một số gia đình trung lưu, cha mẹ mua chúng cho con cái tuổi teen của họ như một cách thiết thực và phải chăng để đi học. Chi phí thấp, dễ lái và đủ điều kiện hợp pháp đối với những người lái xe trẻ tuổi khiến chúng đặc biệt hấp dẫn ở những khu vực có hạn chế về phương tiện giao thông công cộng.

Một đại diện của một nhà sản xuất xe siêu nhỏ Trung Quốc chia sẻ rằng tại Trung Quốc, xe NEV từ lâu đã hoạt động trong vùng xám về mặt quy định, với các chính sách không nhất quán chi phối việc sử dụng chúng. Tuy nhiên, tại các thị trường quốc tế, đặc biệt là ở châu Âu và Mỹ, các yêu cầu gia nhập đối với cả xe chở khách và xe thương mại đều nghiêm ngặt hơn nhiều. Điều này buộc các nhà xuất khẩu Trung Quốc phải tinh chỉnh danh mục sản phẩm của mình, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn về an toàn và hiệu suất.

Theo cùng một nhà sản xuất, nhu cầu về xe NEV của Trung Quốc đã tăng vọt trong nửa đầu năm 2024, với đơn đặt hàng tại Mỹ tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Bất chấp sự tăng trưởng này, châu Âu vẫn là mục tiêu chính của công ty trong việc mở rộng toàn cầu.

Đồng thời, khi các quy định của Trung Quốc thắt chặt, hạn chế việc sử dụng xe NEV ở các khu vực thành thị, các nhà sản xuất trong nước đang đẩy nhanh việc thâm nhập vào các thị trường nước ngoài. Chỉ trong một năm, số lượng các công ty Trung Quốc tham gia cuộc đua xuất khẩu xe NEV đã tăng gấp bội, trong khi các nhà sản xuất ô tô châu Âu lâu đời cũng đang đầu tư vào phân khúc xe điện tốc độ thấp.

Châu Âu là điểm nóng mới

Châu Âu nổi lên như một thị trường đặc biệt hứa hẹn cho xe NEV, được thúc đẩy bởi các chính sách điện khí hóa mạnh mẽ. Năm 2022, Liên minh châu Âu chính thức xác nhận lệnh cấm bán xe chạy bằng xăng mới vào năm 2035, chỉ cho phép bán xe điện chạy bằng pin và xe chạy bằng nhiên liệu điện (e-fuel) sau ngày đó.

Sự thay đổi chính sách này đã trực tiếp thúc đẩy nhu cầu về xe điện trên khắp châu Âu. Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA), doanh số bán xe điện và xe hybrid thuần túy đã tăng đáng kể vào tháng 1 năm 2024, với xe điện chiếm gần 17% thị trường, trong khi xe chạy bằng xăng tiếp tục mất thị phần.

Ở Trung Quốc, xe điện tốc độ thấp được coi là khác biệt và được phân loại riêng. Tuy nhiên, ở châu Âu, không có sự phân biệt như vậy. Thay vào đó, xe điện tốc độ thấp được phân loại theo loại xe bốn bánh, nghĩa là chúng có nhiều quyền sử dụng đường giống như các loại xe điện khác.

Hiện tại, các quy định của EU chia xe điện tốc độ thấp thành hai loại chính:

L6E, dùng để chỉ xe bốn bánh nhẹ có trọng lượng dưới 350 kg, tốc độ tối đa 45 km/h và công suất động cơ dưới 4 kilowatt. Những chiếc xe này có thể được lái bởi những thanh thiếu niên từ 14 tuổi trở lên.

L7E, áp dụng cho xe bốn bánh nặng hơn với giới hạn trọng lượng là 400 kg và công suất động cơ lên đến 15 kW, yêu cầu phải có bài kiểm tra lái xe và độ tuổi tối thiểu là 16 để vận hành.

Giới hạn tốc độ nghiêm ngặt giới hạn của xe điện siêu nhỏ ở mức 45 km/h, với phạm vi lái xe trung bình khoảng 75 km cho mỗi lần sạc đầy.

Henry chỉ ra rằng do những rào cản tương đối thấp này khi gia nhập, nhiều người lái NEV ở châu Âu là thanh thiếu niên. Ở những vùng nông thôn có phương tiện giao thông công cộng hạn chế, các trường học thường cung cấp xe buýt đưa đón, nhưng lịch trình cố định lại hạn chế khả năng di chuyển của học sinh. Do đó, các bậc phụ huynh châu Âu ngày càng coi NEV là giải pháp thiết thực cho nhu cầu đi lại của con em họ.

Ngoài khả năng tiếp cận, kích thước nhỏ gọn và khả năng cơ động của NEV khiến chúng trở nên lý tưởng cho những đường phố. Ở những thành phố như Madrid, nơi trung tâm thành phố đầy những con đường một chiều và các đại lộ chính thường chỉ rộng hai làn, những chiếc xe nhỏ hơn là sự lựa chọn phù hợp. Những chiếc xe nhỏ gọn từ lâu đã được ưa chuộng ở châu Âu vì lý do này.

Theo dữ liệu từ CarSalesBase, vào năm 2019, xe siêu nhỏ chiếm 7,7% tổng doanh số bán ô tô mới ở châu Âu, so với chỉ 0,5% ở Mỹ và 0,3% ở Trung Quốc. Các nhà sản xuất ô tô châu Âu đã phục vụ thị trường này trong nhiều thập kỷ. Ví dụ, Fiat đã giới thiệu một chiếc xe siêu nhỏ hai chỗ ngồi vào năm 1955 được thiết kế cho môi trường đô thị đông đúc của châu Âu, một thiết kế rất giống với xe NEV hiện đại của Trung Quốc. Vào năm 2023, Fiat đã hồi sinh mẫu xe này dưới dạng xe điện với tên gọi Topolino, với giá khởi điểm là 7.544 EUR (8.223 USD).

Tuy nhiên, NEV phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt không chỉ từ các đối thủ Trung Quốc mà còn từ các mẫu xe siêu nhỏ đã có uy tín của châu Âu được hưởng lợi từ sự công nhận hợp pháp và thói quen tiêu dùng đã ăn sâu vào tiềm thức. Với các hãng sản xuất ô tô lâu đời hiện đang đầu tư vào phân khúc này, các nhà sản xuất NEV của Trung Quốc có thể phải vật lộn để duy trì thành công lâu dài ở nước ngoài.

Thách thức khi vươn ra toàn cầu

Topolino, phiên bản hiện đại của xe Fiat 500 hai chỗ ngồi đã tô điểm cho những con đường đô thị ở châu Âu trong phần lớn thế kỷ 20. Nguồn: Fiat.

Trong khi nhu cầu về NEV đang tăng lên, các nhà sản xuất Trung Quốc phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng tăng, không chỉ từ các nhà xuất khẩu Trung Quốc khác mà còn từ các thương hiệu châu Âu có uy tín pháp lý mạnh hơn và được người tiêu dùng tin tưởng từ lâu.

Một báo cáo gần đây của ngành ước tính rằng vào năm 2023, thị trường NEV toàn cầu được định giá khoảng 62,64 tỷ Nhân dân tệ (8,8 tỷ USD) và dự kiến sẽ đạt 79,45 tỷ Nhân dân tệ (11,1 tỷ USD) vào năm 2029, tăng trưởng với tốc độ kép hàng năm là 3,3%.

Theo QYResearch, Châu Âu từ lâu đã thống trị thị trường xe điện bốn bánh toàn cầu, chiếm 56,3% doanh thu toàn cầu ngay từ năm 2019. Một nhà sản xuất Trung Quốc nói rằng mặc dù Châu Âu luôn là thị trường quan trọng, nhưng nhiều công ty Trung Quốc chậm mở rộng ra nước ngoài. Nhưng sau khi các quy định về NEV quốc gia thắt chặt vào năm 2023, hạn chế việc tiếp cận đường bộ và bán hàng trong nước, các công ty bắt đầu nhắm mục tiêu mạnh mẽ vào thị trường quốc tế.

Mặc dù EU có ít rào cản pháp lý hơn so với Trung Quốc, nhưng NEV xuất khẩu vẫn phải đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn tối thiểu, bao gồm dây an toàn, cần gạt nước kính chắn gió và đèn pha. Nhiều loại xe cần phải được cải tiến trước khi có thể tuân thủ các quy định về an toàn của châu Âu, vì thị trường NEV trong nước của Trung Quốc từ lâu đã thiếu các tiêu chuẩn thống nhất.

Hiện tại, hầu hết các nhà sản xuất NEV của Trung Quốc đều sản xuất xe trong nước và lắp ráp ở nước ngoài để bán ra quốc tế. Hoạt động phân phối chủ yếu do các đối tác nước ngoài đảm nhiệm, những bên này sẽ được hưởng mức chiết khấu trung bình 5% giá bán lẻ.

Ngoài châu Âu, một số công ty Trung Quốc cũng đang nhắm đến các thị trường mới nổi với ít quy định hơn. Ví dụ, Levdeo đã hợp tác với một công ty Ethiopia để xuất khẩu hàng nghìn xe NEV sang châu Phi, nơi mà giống như ở châu Âu, khách hàng mục tiêu là những tài xế trẻ có ngân sách không quá rộng rãi.

Mặc dù thị trường nước ngoài ban đầu rất nhiệt tình, nhưng thành công lâu dài vẫn chưa được đảm bảo. Xe NEV vẫn là xe giá rẻ, khiến chúng có tính cạnh tranh cao nhưng khó có thể duy trì như một doanh nghiệp lâu dài.

Lợi thế sản xuất của Trung Quốc là không thể phủ nhận, nhưng giá cả không đủ để đảm bảo thành công ở nước ngoài. Mặc dù xe NEV có thể trở nên phổ biến hơn ở châu Âu và các thị trường quốc tế khác, nhưng tương lai của chúng trên thị trường ô tô toàn cầu vẫn còn chưa chắc chắn.

Hoàng Lâm