Xét xử phúc thẩm vụ cao tốc Quảng Ngãi giai đoạn 2: Nhà thầu đổ lỗi vòng quanh

Những điểm “chắp vá” tại công trình trọng điểm quốc gia

Dự án Cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi là công trình trọng điểm quốc gia, do Tổng công ty phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) làm chủ đầu tư với tổng chiều dài gần 140km. Giai đoạn 1 dài 65km từ thành phố Đà Nẵng tới thành phố Tam Kỳ (Quảng Nam), thông xe tháng 8/2017. Khi vừa đưa vào sử dụng, đường cao tốc đã xuất hiện rất nhiều điểm hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng tới vận hành khai thác, an toàn giao thông, gây bức xúc trong nhân dân. Các vi phạm tại giai đoạn 1 dài 65km đã được xử lý với 36 bị cáo, bị tuyên án từ 24 tháng tù treo đến 8 năm 6 tháng tù giam.

Còn giai đoạn 2 dài hơn 74 km, từ Tam Kỳ đến TP Quảng Ngãi (tỉnh Quảng Ngãi) thông xe tháng 9/2018. Ở giai đoạn 2, các bị cáo bị truy tố với sai phạm xảy ra tại gói thầu A1, A2, A3, A4, A5, dẫn đến thiệt hại hơn 460 tỷ đồng.

Phần xác định mức bồi thường của các nhà thầu.

Theo hồ sơ vụ án, quá trình thi công dự án, các lãnh đạo thuộc chủ đầu tư dự án, Ban quản lý dự án, nhà thầu thi công và tư vấn giám sát không tuân thủ quy định từ khâu lựa chọn vật liệu nguồn, thiết kế phối trộn, thi công thử đến thi công đại trà các lớp vật liệu. Khi tiến hành nghiệm thu, các bị cáo không thực hiện đo cường độ mô đun đàn hồi trên các lớp vật liệu. Có nhiều hạng mục thi công tiến hành nghiệm thu không có sự tham gia của đại diện ban quản lý. Hội đồng nghiệm thu cơ sở không tiến hành nghiệm thu hoàn thành chuyển bước giai đoạn thi công tổng thể nền đường, tổng thể mặt đường. Các bị cáo vẫn lập hồ sơ nghiệm thu hoàn thành công trình, đánh giá chất lượng thi công đảm bảo để được thanh toán theo dự toán đã phê duyệt và đưa công trình vào khai thác, sử dụng.

Kết quả quả giám định xác định cả tuyến 140 km, có tổng 550 điểm ổ gà, bong tróc hư hỏng được phát hiện, sửa chữa, cứ 254m có một điểm; vừa đưa vào sử dụng đã bị hằn lõm vệt bánh xe.

Các hành vi trên đã vi phạm Luật Xây dựng, Nghị định số 46/2015/NĐ-CP ngày 12/5/2015 của Chính phủ... 22 bị cáo trong vụ án bị cáo buộc trong quá trình xây dựng đã cùng nhiều người khác không tuân thủ quy định từ khâu lựa chọn vật liệu, thiết kế, thi công... Sai phạm của các bị cáo khiến cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi không đảm bảo chất lượng vẫn được đưa vào vận hành. Theo nội dung vụ án giai đoạn 2, cơ quan tố tụng nhận định, tuyến đường dài 74km bị hư hỏng, gây thiệt hại cho Nhà nước hơn 460 tỷ đồng.

Lý lẽ thoái thác của 5 nhà thầu

Theo bản án sơ thẩm, TAND Hà Nội tuyên buộc 5 nhà thầu phải bồi thường cho VEC thiệt hại của vụ án, được xác định 460 tỷ đồng. Trong đó, Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1) bồi thường cho gói A1 giá trị 47,5 tỷ đồng; Tập đoàn công trình giao thông tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc) gói A2 giá trị 129 tỷ đồng; Tập đoàn Xây dựng tỉnh Giang Tô (Trung Quốc) bồi thường gói A3 trị giá 85 tỷ đồng; Tập đoàn Lotte E&C (Hàn Quốc) gói A4 trị giá 127 tỷ đồng và Tập đoàn Posco E&C (Hàn Quốc) bồi thường gói A4 trị giá 71 tỷ đồng.

Theo HĐXX, các nhà thầu là bên có trách nhiệm thi công công trình, tạo ra sản phẩm theo hợp đồng với chủ đầu tư. Tư vấn giám sát và chủ đầu tư có lỗi trong quản lý hợp đồng giám sát thi công, cũng không làm giảm đi trách nhiệm của nhà thầu với chất lượng công trình. Do vậy, để xảy ra sai phạm, thiệt hại, trách nhiệm đầu tiên thuộc về các bị cáo của nhà thầu thi công, sau đó là các bị cáo thuộc tư vấn giám sát, cuối cùng là các bị cáo khác (Chủ đầu tư VEC và Ban quản lý dự án, thuộc VEC).

Tuy nhiên, các nhà thầu kháng cáo về trách nhiệm bồi thường số tiền 460 tỷ đồng. Họ đề nghị hủy án sơ thẩm, làm rõ trách nhiệm bồi thường của các bên liên quan: chủ đầu tư, BQL dự án, nhà thầu, tư vấn giám sát. Các nhà thầu này cho rằng con đường "đang vận hành bình thường, đề nghị tòa xác định không có hư hại". Những đoạn có hư hại, nhà thầu đã "sửa ngay trong ngày" để đảm bảo lưu thông.

Các bị cáo trong phiên tòa xét xử phúc thẩm.

Lập luận tại phiên tòa phúc thẩm, đại diện Tập đoàn Posco E&C (Hàn Quốc) cho rằng, tuyến đường vẫn đang vận hành, khai thác bình thường, đặc biệt là đoạn đường của gói thầu A5. Posco cho rằng không có hư hại nghiêm trọng xảy ra trên mặt đường mà chỉ có một số lỗi nhỏ nhưng đã được khắc phục trong thời gian ngắn, đảm bảo giao thông bình thường.

Tương tự, đại diện Tập đoàn Giang Tô (Trung Quốc) - đơn vị thi công gói thầu A3 đề nghị hủy một phần trách nhiệm dân sự, tách ra giải quyết trong vụ án khác vì phương pháp giám định, số liệu trong kết luận giám định không khách quan dẫn đến cách tính thiệt hại chưa đúng. Ngoài ra, theo vị này, bằng cảm quan, chất lượng công trình là đủ tiêu chuẩn. Đại diện của Tập đoàn Sơn Đông (Trung Quốc) cũng cho rằng đoạn đường liên quan đến gói thầu A2 vẫn hoạt động bình thường…

Đại diện cho Tập đoàn Lotte lại đưa nhận định, thực tế, đoạn tuyến giai đoạn 2 chưa bị hư hỏng, vẫn đang được VEC khai thác sử dụng thu phí sử dụng hàng nghìn tỷ/ năm, và kể từ ngày 1/2/2024, VEC đã tăng phí dịch vụ đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi thêm 12% so với mức phí trước đó. Do đó, chưa phát sinh trách nhiệm bồi thường của nhà thầu Lotte. Việc buộc toàn bộ trách nhiệm bồi thường thuộc về nhà thầu là không phù hợp bởi VEC và Tư vấn giám sát đều là bên có lỗi thông qua hành vi của các cán bộ, nhân viên của mình.

Đổ lỗi cho Chủ đầu tư, các nhà thầu cho rằng, VEC và Tư vấn giám sát (người sử dụng lao động) phải chịu trách nhiệm do hành vi của người lao động thực hiện công việc theo sự phân công của VEC và Tư vấn giám sát. Ngoài ra, luật sư cũng đề nghị cấp phúc thẩm xem xét và đánh giá các lỗi của VEC và Tư vấn giám sát khi quyết định trách nhiệm bồi thường cho các nhà thầu.

Buộc phải bồi thường

Tại phiên tòa phúc thẩm, phản biện các quan điểm trên, đại diện VKS khẳng định ngay sau khi đưa vào sử dụng tháng 9/2018, Hội đồng nghiệm thu Nhà nước đã kiểm tra và xác định hơn 167 điểm hỏng, có những điểm nặng, không thể khắc phục được. Hội đồng mới có công văn sang Bộ Công an yêu cầu làm rõ trách nhiệm xem đến mức truy tố hình sự hay chưa.

Các nhà thầu đều khẳng định "thực tế đạt chất lượng", cho rằng các hình ảnh trên báo chí không phản ánh đúng, không phải đoạn đường họ thi công. "Nhưng xin nói, các hình ảnh trên báo không phải là tham chiếu, căn cứ để chúng tôi buộc tội, mà dựa trên kết quả giám định, cơ sở khoa học của cơ quan có thẩm quyền", công tố viên đối đáp.

Hai giám định viên thuộc Phân viện Khoa học và Công nghệ Giao thông Vận tải phía Nam, dù không dự phiên phúc thẩm song tại phiên sơ thẩm đã nhiều ngày trả lời các câu hỏi của các nhà thầu quanh công tác giám định. VKS yêu cầu các nhà thầu và luật sư tôn trọng luật Việt Nam, do các sai phạm hay tranh chấp xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam, phải chịu xử lý của pháp luật Việt Nam. Việc đưa ra so sánh với các luật nước khác, mang quy chuẩn chất lượng công trình của nước khác so sánh với Việt Nam là không phù hợp. Ngay bản thân các lĩnh vực, công trình ở Việt Nam đã có quy chuẩn khác nhau, chứ chưa nói quy chuẩn Việt Nam đem so nước ngoài, vì vị trí địa lý, đặc điểm địa chất, khí hậu thời tiết của mỗi nước khác nhau, không thể so sánh.

Tuyến đường cao tốc hư hại ngay khi vừa đưa vào sử dụng.

VKS cho rằng công trình không đạt chất lượng song vẫn được VEC nghiệm thu, thanh toán hơn 460 tỷ đồng là không đúng luật. Lẽ ra khi có hạng mục không đảm bảo, phần này sẽ không được nghiệm thu thanh toán, thậm chí buộc sửa chữa; nếu không sửa được, phải buộc thi công lại. Tại vụ án này, cơ quan tố tụng đã tách riêng các hạng mục không đảm bảo để xác định thiệt hại, còn bỏ qua các hạng mục khác không tính được thiệt hại. Đã là có lợi cho các nhà thầu.

Bác quan điểm thiệt hại vụ án chỉ là chi phí sửa các đoạn đường và khắc phục các khiếm khuyết nhỏ, công tố viên phân tích: "Việc sửa chữa chỉ là giải pháp tình thế, ngắn hạn và còn phải lặp đi lặp lại nhiều lần, không thể đảm bảo thiết kế 120 km/h trong thời gian trên 20 năm". Đến nay cả chủ đầu tư VEC và các nhà thầu đều không có phương án khắc phục để công trình đúng thiết kế ban đầu.

Tại phiên xét xử phúc thẩm, chủ tọa giải thích rằng các bị cáo đều thừa nhận hành vi của mình và họ đang bị xét xử theo đúng quy định của pháp luật Việt Nam. Đối với kháng cáo của 5 nhà thầu, Hội đồng xét xử nhận thấy, quá trình giải quyết vụ án đã phát hiện có sự sai phạm dẫn đến chất lượng công trình chưa đảm bảo. Do đó, việc VEC thanh toán 460 tỷ đồng cho các nhà thầu thi công là không đúng quy định, bởi khi công trình có hư hỏng thì cần sửa chữa, nếu không khắc phục được thì phải thi công lại.

Do đó, Hội đồng xét xử phúc thẩm tuyên buộc 5 nhà thầu thi công dự án gồm: Tổng Công ty Xây dựng số 1, Tập đoàn Công trình giao thông tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc), Tập đoàn Xây dựng tỉnh Giang Tô (Trung Quốc), Tập đoàn Lotte E&C (Hàn Quốc) và Tập đoàn Posco E&C (Hàn Quốc) phải hoàn trả cho VEC tổng số tiền 460 tỷ đồng như bản án sơ thẩm đã tuyên, tương ứng với các gói thầu thi công không đảm bảo chất lượng.

Hà Nhân