Xóa bỏ hủ tục, xây dựng đời sống văn minh

Một tiết mục trong Hội thi Dân vận khéo với chủ đề “Tuyên truyền xóa bỏ các hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu xây dựng nếp sống văn minh trong nhân dân các dân tộc tỉnh Lai Châu”.

Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa bản địa đồng thời xóa bỏ hủ tục, tập quán lạc hậu đã nhân lên nhiều phong trào có ý nghĩa nhân văn, góp phần xây dựng đời sống văn minh trên các bản làng vùng cao của tỉnh Lai Châu.

Kết quả bước đầu triển khai thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TU, ngày 22/12/2023 của Tỉnh ủy về đấu tranh xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh đã khẳng định, khi nghị quyết bắt nguồn từ thực tế, với cách làm phù hợp, lấy người dân làm trung tâm sẽ là con đường nhanh nhất đưa nghị quyết vào cuộc sống.

Những điểm sáng được nhân rộng

Bản Hua Than, xã Mường Than (huyện Than Uyên) là đơn vị tiên phong tuyên truyền cho người dân xóa bỏ các hủ tục trong tổ chức lễ tang với nhiều nghi thức rườm rà, ảnh hưởng an toàn sức khỏe cộng đồng. Bí thư Chi bộ Sùng A So là một cán bộ trẻ (sinh năm 1986) luôn có ý thức giữ gìn văn hóa bản địa, đồng thời tích cực vận động người dân thay đổi một số hủ tục không còn phù hợp.

Đồng chí Sùng A So cho biết, bản Hua Than có 100% số dân là đồng bào dân tộc H'Mông sinh sống, có tục lệ để người mất trong nhà từ 3-7 ngày để mời thầy cúng với nhiều hủ tục, cỗ bàn, không an toàn vệ sinh và tốn kém. Là người trẻ tuổi, được tiếp cận thông tin và nhận thấy nhiều nơi có cách làm trang trọng, tiết kiệm, Bí thư Sùng A So đã mang những trăn trở của mình bàn trong chi bộ và đi đến thống nhất vận động người dân trong thôn, bản đổi mới việc tổ chức tang ma.

Xác định việc thay đổi là điều không thể thực hiện trong ngày một, ngày hai, vì vậy, chi bộ chọn cách làm “mưa dầm thấm lâu”, gia đình đảng viên gương mẫu vận động người thân thực hiện trước. Hiệu quả đạt được hơn cả mong đợi, chỉ trong thời gian ngắn, bản Hua Than đã xóa bỏ một số tục lệ cũ và hướng đến xây dựng nếp sống văn minh, tiết kiệm và phù hợp. Chi bộ Hua Than trở thành điểm sáng của huyện Than Uyên trong thực hiện Nghị quyết số 15 của Tỉnh ủy.

Đồng chí Hoàng Văn Tuấn, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Huyện ủy Than Uyên chia sẻ, từ cách làm của bản Hua Than, huyện đã xây dựng thành mô hình Nếp sống văn hóa mới trong đồng bào dân tộc H'Mông và thực hiện thí điểm ở năm bản của xã Phúc Than. Sau một năm triển khai được nhân dân đồng thuận, huyện đã nhân rộng trong tất cả 21 bản có đồng bào dân tộc H'Mông. Cùng với đó, cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể vận động nhân dân xóa bỏ hủ tục thách cưới, sử dụng súng săn tự chế, tàng trữ và sử dụng vật liệu nổ…

Mô hình “Xóa bỏ tình trạng tảo hôn-xây dựng nếp sống văn minh” tại xã Hố Mít, huyện Tân Uyên cũng trở thành mô hình điểm được nhân rộng. Hố Mít là một trong những địa bàn có tỷ lệ tảo hôn cao nhất tỉnh Lai Châu. Chỉ riêng bản Mít Nọi, giai đoạn 2020-2024, số cặp tảo hôn chiếm hơn 80% trong số các cặp kết hôn, tình trạng này gây nhiều hệ lụy đối với sức khỏe sinh sản cũng như chất lượng sống của cộng đồng, là “rào cản” cho sự phát triển của địa phương. Trước thực trạng nêu trên, Đảng bộ xã Hố Mít quyết tâm vận động, thuyết phục người dân từng bước thay đổi, xóa bỏ hủ tục này.

Bí thư Đảng ủy xã Hố Mít Thào A Sinh cho biết: “Trước thực tế của xã, Đảng ủy đã ra nghị quyết và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng chi bộ thôn, bản, từng đoàn thể tuyên truyền, giám sát, đưa mô hình giáo dục pháp luật và kỹ năng sống cho cộng đồng, nhất là người trẻ; mời cán bộ y tế, giáo viên tư vấn tiền hôn nhân; vận động người dân thực hiện đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật và tổ chức ký cam kết không tảo hôn, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới… Những việc làm này đã giúp người dân dần thay đổi nhận thức, số hộ tảo hôn trong xã đang giảm rõ rệt qua từng năm. Hố Mít đang nỗ lực để trở thành xã đầu tiên xóa nạn tảo hôn, thực hiện tốt quy định về nếp sống văn minh trong việc cưới”.

Chủ trương đúng, hiệu quả ngay

Theo Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Lai Châu, nhiều hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu của các dân tộc đã tồn tại bao đời, trở thành lực cản đối với phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Kết quả vận động, đấu tranh loại bỏ hủ tục đã lan tỏa những mô hình nhân văn như “Không để trẻ em sinh ra trẻ em” của Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh; thay đổi thói quen lạc hậu như mô hình “Chăn nuôi gia súc có chuồng trại tập trung”, “Bản làng không tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống” ở huyện Mường Tè.

Người dân ở huyện Than Uyên đã ký cam kết “5 việc nên làm”, “5 việc không nên làm” hay mô hình “Phòng, chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống” và “Câu lạc bộ thanh niên nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống”, “Nàng dâu họ Giàng cam kết xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu xây dựng nếp sống văn minh” ở huyện Tam Đường, huyện Tân Uyên…

Qua các hình thức tuyên truyền, vận động thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TU, nhân dân các dân tộc tỉnh Lai Châu đã từng bước thay đổi nhận thức và thói quen lạc hậu, tiếp cận nếp sống mới. Nội dung nghị quyết được lồng ghép trong các buổi họp thôn, bản; phát tin qua loa phát thanh tại khu dân cư, các trang mạng xã hội, chợ phiên; tuyên truyền cổ động trực quan bằng băng-rôn, khẩu hiệu, tờ rơi; hoặc bằng hình thức sân khấu hóa; hay thông qua người có uy tín, nghệ nhân dân gian... Qua đó nâng cao ý thức, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên và từng bước tạo chuyển biến tích cực trong cộng đồng.

Đồng chí Lê Chí Công, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy Lai Châu cho biết, thực tiễn triển khai Nghị quyết số 15 đã cùng lúc đạt được nhiều mục tiêu, vừa xóa bỏ các hủ tục, tập quán lạc hậu, vừa tạo nền tảng xây dựng nếp sống văn minh. Kết quả ban đầu đã thay đổi cách nghĩ, cách làm, đưa đến người dân các mô hình mới tạo sinh kế như phát triển dịch vụ, gắn bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số.

Triển khai nghị quyết, nhiều cán bộ cấp ủy, công chức cơ quan, đơn vị được giao nhiệm vụ đã thực hiện “4 cùng” (cùng ăn, cùng ở, cùng làm và cùng nói tiếng dân tộc) với người dân. Với cách làm “cầm tay chỉ việc”, đội ngũ cán bộ các ban, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến huyện, xã xuống tận thôn, bản hướng dẫn người dân điều chỉnh thói quen sinh hoạt theo nếp sống văn hóa mới.

Đáng chú ý, việc tổ chức hội thi “Dân vận khéo” tuyên truyền xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh tại đảng bộ cấp huyện và cấp xã, phường, với 220 câu hỏi-đáp, tổ chức những phiên tòa giả định về tảo hôn, thu hút đông đảo quần chúng nhân dân, cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, chiến sĩ lực lượng vũ trang đồng hành, cổ vũ và được phát trực tiếp trên các nền tảng số, mạng xã hội, tạo hiệu ứng rất tích cực trong cộng đồng.

Cùng với việc rà soát, xác định các hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, Ban Chỉ đạo thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TU các huyện, thành phố triển khai, hướng dẫn các xã, thị trấn tổ chức họp nhân dân để thống nhất đưa các hủ tục, phong tục tập quán còn lạc hậu vào quy ước, hương ước thôn, bản, tổ dân phố để xóa bỏ theo lộ trình.

Với tinh thần vào cuộc quyết liệt, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng và các đoàn thể ở cơ sở, theo đánh giá Tỉnh ủy Lai Châu, sau hơn một năm triển khai thực hiện Nghị quyết số 15 trên địa bàn tỉnh đã tạo chuyển biến mạnh mẽ, tích cực. Cán bộ, đảng viên gương mẫu, người dân đồng thuận làm theo đã thay đổi từ nhận thức, từng bước hình thành tư duy mới và có những hành động cụ thể, thiết thực xây dựng nếp sống văn minh. Việc cưới, việc tang, lễ hội và đời sống sinh hoạt đã phát triển theo hướng vừa bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, tiếp thu có chọn lọc văn hóa mới, vừa kiên quyết xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, từng bước nâng cao chất lượng đời sống nhân dân.

Bài, ảnh: PHẠM CƯỜNG và TRẦN TUẤN