Xu hướng bữa ăn ngày Tết và những nguy cơ đối với sức khỏe

1. Một số xu hướng mới trong các bữa ăn ngày Tết

- Bảo tồn truyền thống nhưng giảm tính phức tạp: Các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh tét, dưa hành, giò chả, thịt đông, canh măng vẫn được giữ gìn. Tuy nhiên, nhiều gia đình chọn cách mua sẵn thay vì tự làm để tiết kiệm thời gian. Quy mô và số lượng các món ăn có xu hướng giảm, tránh lãng phí.

TS.BS. Trần Thị Minh Nguyệt - Khoa Khám tư vấn Dinh dưỡng trẻ em, Viện Dinh dưỡng quốc gia

- Đa dạng hóa món ăn: Thực đơn ngày tết ngày càng phong phú hơn, với sự kết hợp của món ăn "quốc tế" hoặc các món mới lạ, không truyền thống như sushi, salad, thịt nướng, lẩu…Một số gia đình thêm các món chay để cân bằng dinh dưỡng và phù hợp với những người ăn kiêng.

- Ăn uống lành mạnh hơn: Ý thức về sức khỏe tăng cao khiến nhiều gia đình ưu tiên các món ít dầu mỡ, ít đường, và giàu dinh dưỡng.

Các món ăn chế biến từ rau củ quả, hạn chế thịt đỏ hoặc các món nhiều cholesterol như thịt mỡ, giò lụa đã được cải tiến với nguyên liệu thay thế.

- Món ăn tiện lợi: Đồ ăn chế biến sẵn hoặc đặt từ các dịch vụ giao hàng nhanh ngày càng phổ biến, đặc biệt ở các thành phố lớn. Xu hướng này phù hợp với những gia đình bận rộn, không có nhiều thời gian chuẩn bị Tết.

- Thực đơn cá nhân hóa: Các gia đình chú ý hơn đến sở thích và nhu cầu ăn uống của từng thành viên, ví dụ như món dành cho trẻ nhỏ, người lớn tuổi, hoặc người có bệnh lý nền.Chế độ ăn kiêng như keto, low-carb, hoặc ăn thuần chay cũng được áp dụng trong các bữa ăn Tết.

- Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại: Các món ăn truyền thống được biến tấu để phù hợp với khẩu vị hiện đại, ví dụ: Bánh chưng nhân chay, giò lụa gà, canh măng nấu nấm…

Xu hướng bữa ăn ngày tết ở Việt Nam đang phản ánh một xã hội hiện đại nhưng vẫn gìn giữ được nét đẹp truyền thống. Điều này cho thấy sự hòa hợp giữa văn hóa, kinh tế, và lối sống đang ngày càng được đề cao. Tuy nhiên bữa ăn ngày tết ở Việt Nam thường phong phú, nhiều món ăn giàu đạm, mỡ, đường và muối. Trong không khí lễ hội, việc ăn uống không kiểm soát có thể dẫn đến nhiều nguy cơ sức khỏe.

Các món ăn "quốc tế" như sushi cũng được đưa vào bữa ăn làm phong phú hơn thực đơn ngày tết.

2. Những nguy cơ phổ biến đối với sức khỏe từ bữa ăn ngày Tết

Nguy cơ liên quan đến bữa ăn giàu đạm

- Rối loạn tiêu hóa: Món ăn Tết như thịt đông, giò chả, nem rán thường chứa nhiều đạm, dễ gây khó tiêu, đầy bụng nếu ăn quá nhiều.

- Tăng nguy cơ bùng phát bệnh gout: Các món giàu purine như thịt đỏ, hải sản, nội tạng động vật có thể làm tăng acid uric, gây bùng phát bệnh gout.

- Mất cân bằng dinh dưỡng: Ăn nhiều đạm mà thiếu chất xơ từ rau củ dễ dẫn đến táo bón và giảm hấp thu dinh dưỡng.

Nguy cơ từ bữa ăn giàu mỡ

- Béo phì: Món ăn ngày tết như bánh chưng, bánh tét, đồ chiên rán cung cấp lượng lớn chất béo, dễ gây tăng cân.

- Bệnh tim mạch: Chất béo bão hòa từ mỡ động vật và dầu chiên rán làm tăng cholesterol xấu (LDL), gây nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim.

- Rối loạn tiêu hóa: Thực phẩm nhiều dầu mỡ như nem rán, giò mỡ dễ gây đầy bụng, khó tiêu, đặc biệt khi ăn vào buổi tối.

Các món giò chả truyền thống cũng được biến tấu và lành mạnh hơn.

Nguy cơ từ bữa ăn nhiều đường

- Đái tháo đường type 2: Bánh kẹo, mứt, nước ngọt thường tiêu thụ nhiều trong dịp Tết, gây tăng đường huyết, đặc biệt nguy hiểm với người có nguy cơ đái tháo đường.

- Tăng cân: Đường cung cấp calo rỗng, khi kết hợp với các món ăn nhiều năng lượng khác dễ dẫn đến tăng cân nhanh chóng.

- Sâu răng: Việc ăn liên tục bánh kẹo và đồ ngọt không chỉ làm tăng cân mà còn gây sâu răng, viêm nướu.

Nguy cơ từ bữa ăn nhiều muối

- Tăng huyết áp: Dưa hành, củ kiệu, thịt kho tàu, và các món chế biến sẵn thường chứa lượng muối cao, làm tăng nguy cơ tăng huyết áp, đặc biệt ở người cao tuổi.

- Suy thận: Chế độ ăn nhiều muối làm tăng gánh nặng cho thận, nguy hiểm với người có bệnh lý nền về thận.

- Phù nề: Muối dư thừa gây giữ nước trong cơ thể, dẫn đến phù tay chân hoặc mặt.

Cơn gout cấp thường bùng phát sau khi ăn các món giàu purin.

Nguy cơ do ăn uống quá mức

- Rối loạn chuyển hóa: Bữa ăn ngày tết thường kéo dài, giàu năng lượng, dễ gây hội chứng chuyển hóa gồm béo phì, đái tháo đường, tăng cholesterol máu.

- Hội chứng ngộ độc thực phẩm: Thức ăn để lâu ngày hoặc bảo quản không đúng cách dễ gây ôi thiu, nhiễm khuẩn, dẫn đến ngộ độc thực phẩm.

- Bệnh lý gan mật: Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu năng lượng và chất béo trong thời gian ngắn có thể làm gan nhiễm mỡ, rối loạn chức năng túi mật.

Ảnh hưởng đến thói quen sinh hoạt

- Mất kiểm soát dinh dưỡng: Ngày tết thường ít ăn rau củ, làm giảm lượng chất xơ, vitamin cần thiết cho cơ thể.

- Ngủ kém chất lượng: Việc ăn quá no hoặc tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu đạm, mỡ vào buổi tối dễ gây mất ngủ hoặc ngủ không sâu.

Tết là dịp vui nhưng cần chú ý để tránh các nguy cơ sức khỏe, bảo vệ cơ thể khỏi những tác động tiêu cực do thói quen ăn uống không lành mạnh.

TS.BS. Trần Thị Minh Nguyệt

TS.BS. Trần Thị Minh Nguyệt