Xử lý nghiêm theo kết luận kiểm tra, khắc phục bất cập về điện mặt trời mái nhà

Kiểm tra, rà soát kỹ lưỡng

Phát biểu tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Công Thương chiều 30/3, ông Bùi Quốc Hùng - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết, thực hiện chủ trương về phát triển năng lượng tái tạo (NLTT), Bộ Công Thương đã tham mưu cho Chính phủ ban hành một số quyết định với chủ trương khuyến khích phát triển NLTT, trong đó có điện gió, điện mặt trời.

Riêng điện mặt trời có Quyết định 11/2017/QĐ-TTg ngày 11/4/2017 về cơ chế khuyến khích phát triển dự án điện mặt trời và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 6/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời. Cùng với Quyết định số 13, ngày 17/7/2020, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Thông tư số 18/2020/TT-BCT để hướng dẫn việc thực hiện triển khai các dự án điện mặt trời trên toàn quốc.

Ông Bùi Quốc Hùng - Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) phát biểu tại họp báo

Theo ông Hùng, sau khi có những chính sách, hướng dẫn các chủ đầu tư, các tổ chức, cá nhân đã tham gia đầu tư phát triển rất nhiều các dự án điện mặt trời. Đến cuối năm 2020, số lượng dự án điện mặt trời đưa vào vận hành đã đạt khoảng 17.000 MW (trong đó dự án điện mặt trời quy mô ((Solar Farm) nối lưới là khoảng 9.000MW và điện mặt trời mái nhà khoảng 8.000 MW).

“Chủ trương phát triển điện mặt trời là rất đúng nhằm tăng cường khả năng phát triển của NLTT, giảm dần sự phụ thuộc vào việc sử dụng năng lượng hóa thạch, chống biến đổi khí hậu, giảm phát thải, bảo vệ môi trường”- ông Bùi Quốc Hùng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, do thời gian có hiệu lực của các Quyết định chỉ đến 31/12/2020 nên trong một thời gian ngắn, điện mặt trời phát triển nóng, gây ra một số tồn tại, vướng mắc, thậm chí cả bức xúc.

Đơn cử, đối với các dự án điện mặt trời trên mặt đất (Solar Farm), có những lúc quá tải cục bộ tại một số địa phương, do tập trung phát triển ở một số các địa phương có tiềm năng về đất đai, về cường độ ánh sáng như các tỉnh miền Trung và Nam bộ. Việc cả điện mặt trời trên mặt đất và trên mái nhà tập trung, không phân tán đã gây ảnh hưởng đến vận hành hệ thống điện.

Ông Hùng chỉ ra, riêng đối với việc phát triển điện mặt trời mái nhà, đây là yêu cầu và mong muốn của cả Bộ Công Thương và ngành điện, với mong muốn để sản xuất và tiêu dùng xảy ra cùng một lúc, cùng một chỗ, cùng một địa điểm, không phải truyền tải đi xa, sẽ mang lại hiệu quả lớn như không phải phát lên lưới, cũng như không phải xây dựng đường dây truyền tải.

Từ việc có một số vấn đề bấp cập đối với điện mặt trời, ngày 9/2/2021, Văn phòng Chính phủ đã có thông báo số 185 của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với UBND các tỉnh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) để kiểm tra, rà soát việc phát triển điện mặt trời tại các tỉnh.

Đồng thời, ngày 5/3/2021, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Quyết định thành lập đoàn kiểm tra điện mặt trời. Sau đó, ngày 15/3/2021, chính thức có thông báo đến UBND các tỉnh và EVN tiến hành thực hiện kiểm tra các dự án điện mặt trời trên địa bàn 10 tỉnh Nam miền Trung và miền Nam.

Đoàn công tác đã tiến hành kiểm tra từ tháng 3 cho đến đầu tháng 5/2021 và kết thúc đợt kiểm tra thứ nhất để tiến hành báo cáo. Sau đó, Bộ Công Thương cũng đã thành lập đoàn kiểm tra thứ hai để đánh giá tổng thể hơn cho toàn bộ một số các tỉnh khu vực phía Bắc. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 bùng phát nên đã tạm dừng.

Hiện nay, Bộ Công Thương đã có thông báo kết luận về việc rà soát các vấn đề liên quan đến phát triển điện mặt trời mái nhà. Đoàn kiểm tra đã cùng với các địa phương kiểm tra trên địa bàn 10 tỉnh.

Qua kiểm tra, đoàn kiểm tra đã phát hiện một số vấn đề tại một số dự án điện mặt trời như quá tải lưới phân phối, cũng như một số dự án tấm pin chưa lắp đủ, hoặc có một số chỗ gặp sự cố gây quá tải các đường dây.

“Chúng tôi đã kiểm tra, rà soát lại tất cả tại thời điểm kiểm tra và tổng hợp lại những vướng mắc để xem xét. Sau đó, Bộ Công Thương cũng đã giao cho UBND các tỉnh cùng phối hợp với EVN tiếp tục kiểm tra, rà soát các tỉnh còn lại”- ông Hùng nói.

Trong đó, hàng loạt các công ty điện lực có các sai phạm như ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong thỏa thuận đấu nối, trái với quy định của Bộ Công Thương; thỏa thuận, chấp thuận đấu nối hệ thống điện mặt trời mái nhà gây quá tải hệ thống điện là trái quy định của Thủ tướng Chính phủ; thỏa thuận đấu nối điện mặt trời mái nhà vượt quá thời hạn quy định; chấp thuận đấu nối, đưa vào vận hành, ký hợp đồng mua bán điện trong khi đã xác định tình trạng quá tải lưới điện và yêu cầu khách hàng cam kết cắt giảm công suất khi lưới điện quá tải...

Căn cứ các biên bản làm việc của đoàn kiểm tra tại những dự án điện mặt trời mái nhà, Bộ Công Thương cho rằng, các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Long An, Ninh Thuận, Bình Thuận, Gia Lai, Đắk Nông, Đắk Lắk và TP Hồ Chí Minh chưa quản lý, theo dõi, kiểm tra kịp thời hoạt động liên quan đến điện mặt trời tại địa phương theo thẩm quyền.

Cụ thể, một số hệ thống điện mặt trời mái nhà lắp trên mái của công trình, dự án trong khu công nghiệp, khu kinh tế, đưa vào vận hành thương mại trước ngày 1/1/2021, nhưng tại thời điểm kiểm tra chưa có giấy phép xây dựng, văn bản nghiệm thu về phòng cháy chữa cháy theo quy định.

Nhiều hệ thống điện mặt trời mái nhà lắp trên mái của trang trại nông nghiệp (chăn nuôi hoặc trồng trọt...), đã đưa vào vận hành thương mại trước ngày 1/1/2021, nhưng hồ sơ, thủ tục liên quan đến đất đai của các trang trại nông nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu theo quy định.

Sẽ tăng cường giám sát

Trả lời câu hỏi của phóng viên tại buổi họp báo liên quan đến trách nhiệm của Bộ Công Thương về sai phạm của các dự án điện mặt trời mái nhà theo kết luận của Bộ Công Thương, ông Hùng nêu cụ thể, theo Quyết định 13 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam, những dự án có công suất dưới 1MW và đấu nối vào lưới điện phân phối dưới 35kV thì việc thỏa thuận, đấu nối sẽ do EVN thỏa thuận, thực hiện với khách hàng chủ đầu tư nhằm đấu nối vào lưới điện.

Đồng thời theo quy định, những dự án dưới 1 MW là công trình cấp 4 nên hiện nay không có thỏa thuận về quy hoạch, cũng như không cần phải cấp giấy phép hoạt động điện lực.

Chính vì vậy, theo Quyết định 13, Bộ Công Thương có trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến, hướng dẫn để triển khai, thực hiện các dự án cũng như kiểm tra, giám sát và chấn chỉnh khắc phục những sai phạm.

Tuy nhiên, ông Hùng khẳng định, do thời gian thực hiện rất ngắn, từ 17/7 đến 31/12/2020 nên Bộ Công Thương chưa có điều kiện để kiểm tra đồng bộ, chấn chỉnh kịp thời, cũng như chưa sơ kết, tổng kết đánh giá, rút kinh nghiệm cho việc xây dựng chính sách, để đảm bảo cho đúng quy hoạch nhằm có thể quản lý, kiểm soát các dự án.

Liên quan đến Quy hoạch mở vượt quá 850 MW so với Quy hoạch sơ đồ VII điều chỉnh, điều này đã được báo cáo nhiều lần. Thực ra, Quy hoạch phát triển điện VII có nhiều dự án chậm tiến độ như: Nhà máy nhiệt điện than Sông Hậu, Long Phú,...

“Nếu như không xảy ra dịch Covid 19 thì chắc chắn trong giai đoạn 2020 trở đi chúng ta thiếu điện trầm trọng. Chính vì vậy, để đẩy nhanh tiến độ đáp ứng cung cấp điện cho sản xuất, sinh hoạt, bảo đảm an ninh quốc phòng cho đất nước, Bộ Công Thương đã tham mưu trình Thủ tướng bổ sung một số quy hoạch phát triển điện mặt trời cũng như đã phê duyệt, đưa vào bổ sung quy hoạch điện lực tỉnh và bổ sung quy hoạch đối với phát triển điện lực quốc gia một số dự án NLTT nhằm nhanh chóng đảm bảo việc cung cấp điện khi một số nguồn điện đang bị chậm tiến độ”- lãnh đạo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo thông tin.

Với nội dung này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải lưu ý, việc thực hiện quy hoạch cũng như triển khai các dự án trong lĩnh vực NLTT thời gian vừa qua còn có những tồn tại bất cập, Chính vì vậy nhiều cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành kiểm tra và ban hành những kết luận.

“Bộ Công Thương, với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực điện năng và đặc biệt là NLTT, đã và đang thực hiện nghiêm túc thẩm quyền, trách nhiệm theo đúng quy định hiện hành và các kết luận nói trên" - Thứ trưởng khẳng định.

Nhóm phóng viên