Xử lý những tồn tại của Hãng phim truyện Việt Nam: Vẫn tiếp tục chờ?

Khung cảnh tiêu điều tại Hãng phim truyện Việt Nam.

Những tồn tại bất cập diễn ra đã nhiều năm

Thủ tướng Chính phủ đã giao Phó Thủ tướng Lê Minh Khái triệu tập cuộc họp với các bộ, ngành chức năng liên quan, căn cứ vào các quy định của pháp luật để xem xét, kiểm tra thông tin về việc Trụ sở Hãng phim truyện Việt Nam (số 4 Thụy Khuê, Hà Nội) đang bị hoang tàn, đổ nát. Thủ tướng đồng thời chỉ đạo các cơ quan tìm giải pháp phù hợp với tình hình mới, có phương án xử lý tồn tại liên quan Hãng phim truyện Việt Nam trước ngày 23/3/2023.

Năm 2015, Hãng được cổ phần hóa, với nhà đầu tư mới là Tổng Cty Vận tải thủy - Vivaso. Tuy nhiên, theo đạo diễn, NSND Nguyễn Thanh Vân, quá trình cổ phần hóa kéo dài, có nhiều sai phạm, cho đến nay vẫn chưa xử lý dứt điểm. Những sai phạm trong quá trình cổ phần hóa tại Hãng phim truyện Việt Nam đã được Thanh tra Chính phủ kết luận theo Văn bản số 1589/TB-TTCP ngày 19/9/2018, như: Giá trị đất đai và quyền, ưu thế sử dụng đất đai được định giá bằng 0; chưa xác định được giá trị thương hiệu cụ thể của Hãng phim; quá trình thực hiện vi phạm Luật Đấu thầu, chỉ có một nhà đầu tư là cổ đông chiến lược (Tổng Cty Vận tải thủy - Vivaso), không có kinh nghiệm, năng lực liên quan đến sản xuất phim và văn hóa điện ảnh, không đáp ứng được đầy đủ những yêu cầu thực tiễn của một ngành nghề kinh doanh đặc thù trong lĩnh vực điện ảnh.

Khi đó, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ VHTT&DL xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện ngay các quy trình, thủ tục theo quy định để cho nhà đầu tư chiến lược là Vivaso xin rút vốn trước thời hạn. Cùng với đó, việc định giá hàng nghìn mét vuông “đất vàng” mà Hãng phim truyện Việt Nam sử dụng trước cổ phần hóa, gồm 5.000m2 ở số 4 Thụy Khuê, gần 1.000m2 tại Hoàng Hoa Thám, hơn 6.000m2 tại Cổ Loa - Đông Anh, Hà Nội; nhà 4 tầng 74m2 tại Thái Văn Lung, quận 1, TP HCM, chỉ ở mức 32 tỷ đồng, không đúng với thực tế, gây thất thoát tài sản Nhà nước rất lớn.

Bộ VHTT&DL cho biết, Bộ đã gửi Thanh tra Chính phủ các báo cáo quá trình thực hiện Kết luận Thanh tra công tác cổ phần hóa Hãng phim truyện Việt Nam, trong đó báo cáo những vấn đề cụ thể, xin ý kiến Thanh tra Chính phủ và đề xuất Thanh tra Chính phủ chủ trì xem xét, rà soát, kiểm tra việc thực hiện thu hồi số cổ phần đã bán, hoàn trả tiền cho nhà đầu tư chiến lược (Tổng Cty Vận tải thủy) để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện kết luận Thanh tra.

Bộ VHTT&DL cũng nêu rõ, trong thời gian vừa qua, mặc dù đã tích cực triển khai, giải quyết những tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện cổ phần hóa ở Hãng phim theo Kết luận của Thanh tra Chính phủ nhưng trong quá trình triển khai thực hiện vẫn gặp phải nhiều khó khăn, vướng mắc...

Chưa thể thoái vốn, Bộ và nhà đầu tư nêu lí do gì?

Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Trịnh Thị Thủy cho biết Bộ đang nỗ lực tháo gỡ vướng mắc sau quá trình cổ phần hóa ở Hãng phim Truyện Việt Nam. Trong cuộc họp với Phó Thủ tướng Lê Minh Khái hôm 22/3/2023, Bộ đã báo cáo chi tiết những vướng mắc, chờ chỉ đạo của Chính phủ.

Về việc thoái vốn nhiều năm qua vẫn chưa hoàn tất ở đơn vị này, bà Phan Linh Chi - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ VHTT&DL), cho biết: “Vướng mắc nằm ở chỗ nhà đầu tư chiến lược Vivaso không hợp tác tích cực. Đến nay, Vivaso vẫn chưa ra văn bản tính toán các chi phí hợp lý, hợp lệ, tiến hành các thủ tục có liên quan, đề xuất cụ thể về số tiền muốn nhận lại để thực hiện thủ tục hoàn trả cổ phần cho Nhà nước đã mua tại Hãng phim Truyện Việt Nam.

Bộ VHTT&DL đã có những văn bản, dự thảo quyết định văn bản luật lấy ý kiến của Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính về kiến nghị và phương thức xử lý sự việc này. Tuy nhiên, hai cơ quan trên có ý kiến rằng Bộ VHTT&DL không thể đơn phương thực hiện thu hồi cổ phần đã bán cho Vivaso mà không có sự thống nhất, thỏa thuận với đơn vị này. Nếu nhà đầu tư chiến lược đưa ra con số cụ thể, chúng tôi sẽ có văn bản gửi Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sau đó sẽ đưa vào dự toán chi hằng năm của Bộ VHTT&DL”.

Về số phận của hãng phim sẽ ra sao trong trường hợp việc thoái vốn hoàn tất, bà Phan Linh Chi cho rằng Bộ VHTT&DL đã và đang nghiên cứu tìm nhà đầu tư nhưng chưa thành công. Điện ảnh là một ngành đặc thù, nhiều thách thức, sau đại dịch càng khó khăn hơn. Năm 2017, Đài Tiếng nói Việt Nam từng gửi văn bản muốn trở thành nhà đầu tư chiến lược của hãng, nhưng sau đó rút lại ý định do không đủ tiềm lực tài chính. Khó khăn thứ hai là tiền để chi trả cho nhà đầu tư chiến lược. Trước 31/12/2021, nếu như nhà đầu tư đưa ra một con số hợp lệ thì số tiền chi trả cho Vivaso có thể được sử dụng từ Quỹ hỗ trợ phát triển DN.

Tuy nhiên, ngày 31/12/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định 148 về quản lý sử dụng nguồn thu từ chuyển đổi sở hữu DN, đơn vị sự nghiệp công lập, nguồn thu từ chuyển nhượng vốn nhà nước và chênh lệch vốn chủ sở hữu lớn hơn vốn điều lệ tại DN. Theo Nghị định này, nếu Vivaso có đưa ra con số hợp lý thì cũng chưa có nguồn kinh phí để trả lại cho nhà đầu tư.

Về vấn đề quyền lợi của các nghệ sĩ, cán bộ công nhân viên thuộc Hãng phim truyện Việt Nam bị ảnh hưởng sau khi thực hiện cổ phần hóa và hiện nay nhiều nghệ sĩ không được hưởng nhiều chế độ, nhất là bị ốm đau, phải vào viện mà không có bảo hiểm y tế, đại diện Bộ VHTT&DL cho rằng, đời sống của cán bộ công nhân viên trong Hãng hiện nay đang thực hiện theo quy định của Vivaso. Do có những vướng mắc giữa Cty và nghệ sĩ trong 5 năm qua chưa được giải quyết nên tình trạng trên chưa được giải quyết. Vấn đề này, Bộ cũng đã báo cáo Thủ tướng và kiến nghị sớm xem xét thu hồi cổ phần của Nhà nước, hoàn trả tiền cho nhà đầu tư nhằm tháo gỡ vướng mắc trên.

Ông Nguyễn Danh Thắng - Chủ tịch HĐQT Cty CP Đầu tư và Phát triển phim truyện Việt Nam, Phó TGĐ Vivaso cho biết, Vivaso đã có văn bản gửi Bộ VHTT&DL xin được thoái vốn tại Hãng phim truyện Việt Nam trước thời hạn. Sau kết luận của Thanh tra Chính phủ về công tác cổ phần hóa Hãng phim truyện Việt Nam, Vivaso được cho phép thoái vốn trước hạn. Trong kết luận của Thanh tra Chính phủ không có câu nào là thu hồi cổ phần của nhà đầu tư chiến lược. Khái niệm thoái vốn trong DN và thu hồi cổ phần là hoàn toàn khác nhau về bản chất.

Bộ VHTT&DL yêu cầu Vivaso tính toán chi phí để hoàn trả tiền. Song phía nhà đầu tư không rõ yêu cầu này được thực hiện trên cơ sở thu hồi cổ phần hay thoái vốn trước hạn. Ngay cả trường hợp thoái vốn trước thời hạn cũng gây rất nhiều khó khăn dù nhà đầu tư luôn sẵn sàng. Sau khi đối chiếu các quy định của pháp luật hiện hành, Vivaso thấy rằng không có quy định nào của pháp luật hướng dẫn việc thoái vốn trong DN dựa trên cơ sở tính toán chi phí hợp lý như yêu cầu của Bộ VHTT&DL. Tại Việt Nam cũng chưa từng có tiền lệ để Vivaso tham khảo

Vậy là dù đã diễn ra nhiều năm, nhưng tới đây, có lẽ các nghệ sỹ và số phận Hãng phim truyện Việt Nam vẫn phải tiếp tục chờ Vivaso thoái vốn. Thời gian chờ đợi lại sẽ tiếp tục làm ngưng trệ mọi hoạt động liên quan đến việc thực hiện các dự án làm phim của Hãng. Hãng không đủ tư cách pháp nhân (do Vivaso chưa thoái vốn) để thực hiện các dự án phim, đồng nghĩa với việc anh em nghệ sĩ không có việc làm, thất nghiệp.

Từ đó đến nay, người lao động của Hãng phim bị cắt toàn bộ lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế... Cùng với đó, cơ sở vật chất của hãng phim sẽ tiếp tục ngày càng xuống cấp, các phòng làm việc, lồng tiếng, hội trường… đã hư hỏng nhiều năm. Hãng phim gần như bị bỏ hoang, rêu phong, cây cối mọc dại um tùm, nhà cửa bong tróc, ẩm mốc, hư hỏng…

Thái Phương