Xuất khẩu cà phê lập kỷ lục mới nhưng chưa hết nỗi lo

Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam (VICOFA) cho biết, niên vụ 2023 - 2024 (từ tháng 10/2023 đến tháng 9/2024), Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 1,46 triệu tấn cà phê với giá trị 5,43 tỷ USD. Đây là kim ngạch xuất khẩu trong một niên vụ cà phê cao nhất từ trước đến nay và cũng là lần đầu tiên vượt mốc 5 tỷ USD.

Dù lượng cà phê xuất khẩu giảm 12,1% so với niên vụ 2022 - 2023, nhưng kim ngạch lại tăng trên 33%. Giá xuất khẩu tăng cao là động lực chính để xuất khẩu cà phê Việt Nam vượt mốc nói trên. Tính chung trong cả niên vụ 2023 - 2024, giá xuất khẩu cà phê đạt bình quân 3.673 USD/tấn, cao hơn gần 50% so với niên vụ 2022 - 2023. Với mức tăng như vậy, cà phê hiện là nông sản có giá tăng mạnh nhất trong số các mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.

Niên vụ 2023 - 2024, Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,46 triệu tấn cà phê với giá trị 5,43 tỷ USD. Đây là kim ngạch xuất khẩu trong một niên vụ cà phê cao nhất từ trước đến nay và cũng là lần đầu tiên vượt mốc 5 tỷ USD.

Theo Tổng cục Hải quan, từ đầu năm đến ngày 15/10, Việt Nam đã xuất khẩu 1,13 triệu tấn cà phê với kim ngạch thu về 4,44 tỷ USD, giảm 11,1% về lượng nhưng tăng 39,1% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023.

Về thị trường, Liên minh Châu Âu (EU) tiếp tục là khu vực thị trường xuất khẩu cà phê lớn nhất của Việt Nam trong niên vụ 2023 - 2024, với trị giá 2 tỷ USD, tăng 41% so với niên vụ trước, chiếm 38% về lượng và 37% về kim ngạch trong xuất khẩu cà phê của Việt Nam.

Đức, Italy và Tây Ban Nha là ba thị trường đơn lẻ lớn nhất của cà phê Việt Nam trong niên vụ vừa qua. Một số thị trường lớn khác cũng tăng mạnh về kim ngạch trong niên vụ 2023 - 2024 dù giảm về lượng là Nhật Bản (tăng 38%) và Nga (tăng 20%).

Nguồn cung giảm trong niên vụ 2023 - 2024 không chỉ làm giá cà phê tăng cao mà còn ảnh hưởng tới lượng cà phê tồn kho chuyển sang đầu niên vụ 2024 - 2025. Thông tin từ một số thương nhân lượng cà phê tồn kho để chuyển sang vụ mới 2024 - 2025 gần như không có.

Do đó, giá cà phê đầu niên vụ 2024 - 2025 vẫn đang tiếp tục đứng ở mức cao. Từ đầu tháng 10 đến nay, giá cà phê tại khu vực Tây Nguyên luôn ở mức trên 110.000 đồng/kg, cao gần gấp 2 lần giá cà phê đầu niên vụ 2023 - 2024.

Theo nhận định của doanh nghiệp, giá cà phê Việt Nam niên vụ 2024 - 2025 được dự báo sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao do sản lượng giảm. Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ cà phê ở Việt Nam cũng như trên thế giới đang tiếp tục tăng lên. Giá cà phê sẽ khó xuống dưới 100.000 đồng/kg ở niên vụ mới này.

Mặc dù vậy các chuyên gia cho rằng, dù cà phê trong nước có nhiều tín hiệu tích cực, nhưng doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng cà phê Việt Nam đang phải đối diện với nhiều thách thức về nguồn vốn, khả năng giữ nguồn hàng, việc đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu, khả năng quản trị rủi ro… Dễ nhận ra nhất là trở ngại về dòng tiền cho sản xuất.

Ông Lê Đức Huy, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk (Simexco ĐakLak) cho hay, năm nay, doanh nghiệp cần gấp đôi nguồn vốn để phục vụ kinh doanh, xuất khẩu cà phê và các mặt hàng nông sản khác. Giá thu mua nguyên liệu tăng cao nên công ty khá chật vật về dòng vốn.

“Trong khi đó nhiều doanh nghiệp như chúng tôi vẫn phải vay ngân hàng với mức lãi suất cao. Chúng tôi rất mong muốn được tiếp cận lãi suất tốt hơn, được ưu tiên về lãi suất để có đủ nguồn vốn thu mua cà phê” – ông Huy bày tỏ.

Về lâu dài, bài toán bền vững đang đặt ra rất lớn. Giá tăng kích thích nông dân chạy theo những lợi ích ngắn hạn. Điều này rất cần sự chỉ đạo của cơ quan quản lý và phối hợp đa ngành trong việc liên kết chuỗi giá trị từ người sản xuất đến khâu cuối cùng.

Theo ông Lê Thanh Tùng - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2024, tình trạng nguồn cung trong nước bị thiếu hụt có thể gia tăng do tồn kho trong nước đang cạn dần, trong khi còn đến 6 tháng nữa mới vào thu hoạch vụ mới. Đây tiếp tục là một thách thức không nhỏ mà ngành cà phê Việt Nam phải đối diện...

Về vấn đề này, ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam cũng cho biết, nguồn cung cà phê của Việt Nam thiếu hụt, trong khi các nhà đầu cơ bắt đầu tích trữ hàng nên giá cà phê quý III dự báo sẽ tiếp tục tăng cao.

Trước tình hình đó, các chuyên gia cho rằng, giải pháp ngắn hạn là tiếp tục nhập khẩu cà phê thô từ các nước láng giềng. Điều này sẽ giúp bổ sung nguồn nguyên liệu cho các doanh nghiệp chế biến và đảm bảo đủ lượng cà phê xuất khẩu.

"Về dài hạn, chúng ta cần cải thiện quy trình canh tác và thu hoạch cà phê. Chính phủ và các doanh nghiệp có thể hỗ trợ nông dân trong việc áp dụng các biện pháp canh tác tiên tiến để tăng năng suất và thúc đẩy thu hoạch sớm... nhằm giảm bớt áp lực về nguyên liệu cho các doanh nghiệp xuất khẩu", đại diện Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam nhấn mạnh.

Song song với đó, các doanh nghiệp xuất khẩu nên chú trọng nâng cao giá trị của các sản phẩm cà phê xuất khẩu, gia tăng tỷ lệ cà phê chế biến sâu nhằm tăng giá trị gia tăng và giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu cà phê thô.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng khuyến nghị, trong xu hướng hội nhập, các nước rất quan tâm đến chất lượng sản phẩm theo xu hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Xu hướng của người tiêu dùng cũng chuyển sang sử dụng những sản phẩm có chất lượng, đòi hỏi các doanh nghiệp chế biến, rang xay trên địa bàn tỉnh cần tiếp tục đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, liên kết với nông dân xây dựng vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn thống nhất để hướng tới sự bền vững.

Hồng Hương