Xuất khẩu giày dép vẫn chịu sức ép lớn

Bộ trưởng Bộ Công thương làm việc với Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam tại tỉnh Bình Dương.

Xuất khẩu đã phục hồi nhưng sức ép còn lớn

Bộ trường Công thương Nguyễn Hồng Diên vừa làm việc với Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) và một số doanh nghiệp tại Bình Dương.

Thông tin từ Lefaso, Việt Nam là nước sản xuất giày dép đứng thứ 3 trên thế giới, sau Trung Quốc và Ấn Độ, và đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu.

Năm 2023 ngành da giày chịu ảnh hưởng tác động lớn của suy giảm kinh tế toàn cầu, các doanh nghiệp đối mặt với thách thức như đơn hàng bị cắt giảm, chi phí đầu vào tăng cao, dẫn đến phải thu hẹp sản xuất và giảm giờ làm.

Kim ngạch xuất khẩu toàn ngành trong năm ngoái đạt khoảng 24 tỷ USD, giảm gần 4 tỷ USD so với năm 2022.

Từ cuối năm ngoái và quý đầu năm nay, tình hình đơn hàng đã dần hồi phục, dù chưa về như thời điểm trước 2023.

Kim ngạch xuất khẩu toàn ngành đạt 5,6 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ. Về thị trường xuất khẩu, 5 thị trường Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc chiếm 80% tổng kim ngạch xuất khẩu. Đặc biệt, da giày là ngành tận dụng tốt các FTA, nhất là ở khối các thị trường có Hiệp định EVFTA, CPTPP.

Chỉ ra những khó khăn nội tại, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó chủ tịch Lefaso cho hay: "Khó khăn lớn nhất của ngành da giày là nút thắt về chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu".

Cùng với đó, các quốc gia nhập khẩu giầy dép lớn đưa ra hàng loạt các yêu cầu mới về việc nhập khẩu các sản phẩm có trách nhiệm về xã hội và môi trường ngày càng cao.

Điển hình như thị trường EU, từ tháng 3/2024, thị trường này đã bắt đầu đưa ra các yêu cầu mới như thiết kế sinh thái với các thiết kế bền vững. Hay như vấn đề truy xuất và minh bạch chuỗi cung ứng. Nếu nhập khẩu nguyên liệu từ nước ngoài, doanh nghiệp sẽ phải minh bạch toàn bộ quá trình sản xuất tại khu vực sản xuất.

"Là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, với lợi thế 15 hiệp định thương mại tự do (FTA) được ký kết, Việt Nam tiếp cận và thiết lập quan hệ thương mại với gần 230 thị trường. Do vậy, chính sách thay đổi của thị trường nhập khẩu sẽ có tác động mạnh mẽ tới các doanh nghiệp", bà Xuân nhấn mạnh.

Những yêu cầu này buộcn các quốc gia xuất khẩu, trong đó có Việt Nam cần nhanh chóng cải thiện và minh bạch thông tin chuỗi cung ứng sản phẩm của mình bắt đầu từ khâu nguyên liệu, sản xuất bền vững hướng đến kinh tế tuần hoàn, có trách nhiệm với xã hội và môi trường.

Đau đáu bài toán nguyên phụ liệu

Ông Nguyễn Đức Thuấn, Củ tịch Lefaso, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần đầu tư Thái Bình (TBS Group) cho rằng, một trong những khó khăn lớn của ngành da giày là công nghiệp hỗ trợ cung ứng nguyên liệu chưa phát triển.

Hiện nay phần lớn nguyên liệu phục vụ sản xuất xuất khẩu được nhập từ Trung Quốc, Hàn Quốc và các nước ASEAN. Do đó, việc đáp ứng tỷ lệ xuất xứ nội khối theo yêu cầu của các FTA là một trở ngại lớn với ngành xuất khẩu gần 30 tỷ USD/năm.

Chiến lược phát triển công nghiệp Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 ban hành theo Quyết định số 879/QĐ-TTG ngày 9/6/2014 đã xác định dệt may – da giày là hai trong số 7 ngành công nghiệp ưu tiên của Việt Nam. Tuy nhiên để tiếp tục phát triển ngành trong giai đoạn sắp tới, cần có những giải pháp đột phá để nâng cấp chuỗi giá trị ngành nhằm tạo ra những lợi ích bền vững.

“Để làm được điều này, cần thúc đẩy phát triển hoạt động của thị trường cung ứng nguyên phụ liệu theo hướng quy mô, chuẩn hóa và minh bạch. Từ đó giúp các doanh nghiệp nâng cao tính năng động, hiệu quả, có cơ hội vươn lên và tham gia vào chuỗi cung ứng ngành”, ông Thuấn nhìn nhận.

Trên cơ sở đó, ông Thuấn kiến nghị xây dựng khu trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu và đổi mới sáng tạo ngành thời trang Việt Nam tại Bình Dương.

Đồng tình với đề nghị của Lefaso, ông Lê Triệu Dũng , Chủ tịch Ủy ban cạnh tranh quốc gia, cho biết, việc thành lập trung tâm giao dịch nguyên phụ liệu ngành da giầy phù hợp với thực tiễn phát triển của ngành và luật cạnh tranh. Khi có trung tâm này, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ thúc đẩy nội lực, tăng khat năng cạnh tranh trên thị trường.

Theo ông Dũng, thời gian qua, ngành da giày đã có nhiều hoạt động mở rộng về quy mô và phát triển, song chủ yếu là các doanh nghiệp FDI. Do đó, nếu không có những biện pháp hỗ trợ thì doanh nghiệp Việt Nam có thể thua ngay trên sân nhà.

“5 vụ việc mà Ủy ban cạnh tranh xử lý trong thời gian vừa qua đều là từ các doanh nghiệp nước ngoài. Họ mở rộng, mua các doanh nghiệp Việt Nam. Nhu cầu thực tiễn để hỗ trợ, gia tăng giá trị gia tăng cho Việt Nam là rất lớn. Việc có trung tâm sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi”, ông Dũng lưu ý.

Nhìn nhận các vấn đề cần tháo gỡ, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho hay, mặc dù đã có chiến lược, đề án tái cơ cấu ngành, nhưng việc phát triển còn hạn chế. Hiện vẫn còn những quy định gây cản trở làm tăng chi phí, giảm sự cạnh tranh của doanh nghiệp.

Ngành da giày vẫn sản xuất với giá trị gia tăng thấp, chưa đủ lực tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Mức độ tự động hóa, chuyển đổi số, phát triển sản xuất theo hướng bền vững, kinh tế tuần hoàn chưa cao.

Bộ trưởng Công thương đồng tình việc sẽ hỗ trợ doanh nghiệp trong xây dựng, điều chỉnh chiến lược, chuyển đổi sản xuất kinh doanh phù hợp quy định, xu hướng mới. Đặc biệt là yêu cầu chuyển đổi sản xuất, xuất khẩu xanh, bền vững, tận dụng có hiệu quả cơ hội từ các FTA...

Theo đó, ông Diên đề nghị hiệp hội cần theo dõi sát yêu cầu của các nước, kinh nghiệm điều chỉnh chính sách để đề xuất giải pháp phù hợp. Từ đó có cảnh báo, định hướng, phổ biến, chia sẻ thông tin, hướng dẫn kịp thời để tránh bị động trước các điều chỉnh chính sách, quy định mới từ phía EU và các thị trường toàn cầu.

Hải Yến