Xuất khẩu nông sản rối bời với thuế GTGT

Cuối tuần qua, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) và Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA) cùng có văn bản gửi Thủ tướng kiến nghị đưa gạo và cà phê nhân ra khỏi danh mục hàng hóa chịu thuế giá trị gia tăng (GTGT) 5% theo quy định mới của Luật Thuế GTGT có hiệu lực từ ngày 1-7. Bởi, quy định này đang gây rất nhiều áp lực vốn và thủ tục cho doanh nghiệp (DN).

Xuất khẩu nông sản Việt Nam đối mặt với quy định bất hợp lý và phiền hà

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn Intimex - một "ông lớn" trong lĩnh vực xuất khẩu nông sản với doanh số hơn 1 tỉ USD/năm, đề xuất bỏ thủ tục hoàn thuế GTGT cho hàng xuất khẩu.

Thay vào đó, các mặt hàng này nên được xuất hóa đơn GTGT 0% ngay từ đầu. Bởi, về bản chất, hàng xuất khẩu không chịu thuế GTGT nên việc phải đóng thuế 5% rồi sau đó làm thủ tục hoàn thuế là một quy định bất hợp lý và phiền hà.

Ông Nam chỉ rõ những nỗi lo mà DN xuất khẩu gặp phải là vốn bị giam lỏng, gây tắc nghẽn dòng tiền vì số tiền GTGT phải tạm ứng khổng lồ. Đơn cử như Intimex và các công ty thành viên mỗi tháng xuất khẩu đến 20.000 tấn cà phê, với đơn giá 100.000 đồng/kg, tiền thuế GTGT tạm đóng lên đến 100 tỉ đồng/tháng.

Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu nông sản lo lắng khi phải tạm đóng thuế GTGT sau đó đợi được hoàn thuế. Ảnh: NGỌC ÁNH

Khoản tiền này bị "giam" trong quá trình chờ hoàn thuế, khiến DN có nguy cơ cạn kiệt tiền mặt vào cuối năm. Trong khi ngân hàng không cho vay đối với khoản tiền thuế chờ hoàn này. Chưa kể, nếu thời gian hoàn thuế chậm hay các hợp đồng Chính phủ (G2G) có thể đến 3 năm, càng khiến vấn đề dòng tiền của DN trở nên trầm trọng hơn.

Ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Đồng Tháp) - một DN xuất khẩu lớn gạo lớn tại ĐBSCL, cũng kiến nghị bỏ mức thuế suất GTGT 5% với gạo xuất khẩu vì việc này gây áp lực tài chính với DN, giảm sản lượng xuất khẩu và ảnh hưởng đến thị phần gạo Việt Nam trên thị trường thế giới. Thay vào đó, ông bày tỏ mong muốn trở lại cơ chế trước ngày 1-7, tức gạo xuất khẩu không cần tạm đóng thuế GTGT 5% mà chỉ đóng nếu đưa vào tiêu thụ nội địa.

Tương tự, bà Dương Thanh Thảo, Phó Giám đốc Công ty CP Gạo Ông Thọ (TP HCM), bày tỏ những ngày qua bà rất đau đầu khi các lô gạo xuất khẩu mua vào thuế GTGT 5% nhưng xuất ra 0% và chờ hoàn thuế.

"Nguyên tắc là sẽ được hoàn thuế nhưng DN không biết khi nào mới được hoàn, khiến nguồn vốn bị kẹt. Chưa kể, rủi ro không được hoàn thuế vì lỗi của bên thứ 3. Do xuất khẩu gạo số lượng lớn nên mức lời thường chỉ khoảng 3%-4% nếu không nhận được 5% tiền hoàn thuế, DN xem như lỗ" - bà Thảo phân tích.

Theo bà Thảo, giải pháp tối ưu hơn là toàn bộ hàng nông sản (như gạo) nên được áp dụng 0% thuế GTGT cho cả đầu vào và đầu ra, bất kể là bán nội địa hay xuất khẩu. Bởi vì, hiện tại, mua lúa gạo từ nông dân không chịu thuế nhưng chỉ cần qua thương lái hoặc HTX là phải chịu thuế 5% hoặc 1,5% gây ra sự mất đồng bộ và khó khăn trong khâu thu mua, khiến nông dân không muốn bán cho công ty. Trong khi đó, mỗi hộ dân chỉ có 0,5 - 1 ha ruộng, sản lượng nhỏ, DN khó mua trực tiếp.

Cải cách thuế rút gọn và minh bạch

Ở góc độ khác, ông Lư Nguyễn Xuân Vũ - Chủ tịch Hội Doanh nhân Sài Gòn, Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Xuân Nguyên - cho biết phần lớn dòng tiền của DN xuất khẩu đến từ vốn vay ngân hàng, trong khi biên lợi nhuận rất thấp, chỉ khoảng 5%-6%. Khi phải tạm đóng 5% thuế GTGT và không rõ thời điểm được hoàn lại, DN gần như "đứng hình" vì rủi ro quá cao.

"Vấn đề không chỉ là có được hoàn hay không mà là hoàn khi nào? Nếu lợi nhuận nằm ở phần thuế chưa được hoàn, DN không thể đánh giá hiệu quả tài chính trong ngắn hạn, dẫn đến tâm lý dè dặt, thậm chí dừng xuất khẩu" - ông Vũ nói.

Nỗi lo còn lớn hơn với những DN có nhiều cổ đông, vì quyết định đầu tư chỉ được thực hiện khi có sự rõ ràng, minh bạch về dòng tiền và chính sách. Nếu không có sự hỗ trợ kịp thời từ cơ quan quản lý, nhiều DN sẽ buộc phải quay về thị trường nội địa để tránh rủi ro từ xuất khẩu.

Tuy nhiên, khi DN xuất khẩu quay đầu về thị trường trong nước, hệ quả là sự cạnh tranh khốc liệt gia tăng, đặc biệt đối với DN nhỏ và các DN khởi nghiệp. "Các DN nhỏ, nhất là khởi nghiệp, sẽ rất khó sống sót nếu phải cạnh tranh trực tiếp với DN xuất khẩu quy mô lớn quay đầu về thị trường nội địa" - ông Vũ cảnh báo.

Từ thực tiễn này, ông đề xuất nếu chưa thể điều chỉnh chính sách thuế, cần có cơ chế bảo vệ DN. Trọng tâm là cải cách thủ tục hoàn thuế theo hướng rút gọn, minh bạch và số hóa. "DN cần biết rõ: nếu nộp đủ hồ sơ thì bao lâu sẽ được hoàn thuế và tốt nhất là được làm online, không qua quá nhiều khâu trung gian. Chỉ khi đó, DN mới đủ niềm tin để đầu tư và mở rộng thị trường xuất khẩu" - ông nhấn mạnh.

Liên quan đến những lo ngại về quy định tạm đóng 5% thuế GTGT đối với hàng hóa nông sản xuất khẩu, chiều 28-7, đại diện nhiều hiệp hội ngành hàng nông, lâm, thủy sản cùng các DN lớn đã có buổi làm việc với Bộ Tài chính để phản ánh những khó khăn trong quá trình thực hiện chính sách thuế mới.

Theo thông tin từ Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA), tại cuộc họp, các hiệp hội đã thẳng thắn báo cáo thực trạng ngành đang phải đối mặt với loạt thách thức: thủ tục hoàn thuế phức tạp, dòng tiền bị tắc nghẽn, chi phí tài chính đội lên, trong khi sức ép từ các thị trường xuất khẩu, đặc biệt là các biện pháp đối ứng thuế từ Mỹ, vẫn tiếp tục gia tăng.

Các hiệp hội kiến nghị Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ xem xét lùi thời điểm áp dụng quy định mới về thuế GTGT. Việc tạm dừng để rà soát và điều chỉnh chính sách thuế là cần thiết, nhằm phù hợp hơn với thực tế hoạt động của ngành nông sản, lĩnh vực vốn có tỉ suất lợi nhuận thấp, phụ thuộc nhiều vào thị trường quốc tế và dễ bị tổn thương bởi chính sách tài chính.

Bộ Tài chính đã ghi nhận đầy đủ các phản ánh và cho biết sẽ xem xét, tổng hợp báo cáo lên Chính phủ và các cơ quan liên quan. Trong thời gian chờ đợi quyết định chính thức từ cấp có thẩm quyền, bộ đề nghị các hiệp hội thông báo đến DN vẫn phải tuân thủ quy định hiện hành, bao gồm việc tạm nộp 5% thuế GTGT và tiếp tục thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế cho đến khi có hướng dẫn mới.

NGỌC ÁNH - THANH NHÂN