Xuất khẩu trước áp lực tăng trưởng bền vững

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương.

Thách thức xuất khẩu bền vững

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) nhấn mạnh nội dung này tại Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam 2025 với chủ đề “Go Global - Chinh phục thị trường quốc tế” diễn ra sáng 26/11 tại Hà Nội.

Xuất khẩu những năm gần đây liên tục là điểm sáng của nền kinh tế. Cơ cấu sản phẩm chuyển dịch tích cực sang nhóm hàng chế biến, chế tạo, nhiều doanh nghiệp tư nhân đầu tư bài bản đã đưa được sản phẩm vào những thị trường khó tính và xây dựng thương hiệu Việt trên thị trường quốc tế.

Việt Nam hiện nằm trong top 20 quốc gia dẫn đầu thế giới về quy mô thương mại quốc tế với tốc độ tăng trưởng thương mại cao, quy mô xuất nhập khẩu năm ngoái đạt gần 800 tỷ USD.

Đà tăng trưởng của hoạt động ngoại thương tiếp tục được duy trì. Theo Cục Hải quan, tổng trị giá xuất nhập khẩu của cả nước đến hết ngày 15/11/2025 đạt 801,02 tỷ USD, tăng 17,2%, tương ứng tăng hơn 117 tỷ USD về số tuyệt đối so với cùng kỳ năm 2024, cán cân thương mại thặng dư gần 20 tỷ USD.

"Dự kiến cả năm sẽ đạt trên 900 tỷ USD, đây là kim ngạch ở mức cao nhất từ trước tới nay", theo ông Phú.

Nhưng, bối cảnh kinh tế thế giới hiện đang thay đổi sâu sắc, với sự dịch chuyển chuỗi cung ứng, cạnh tranh thương mại gia tăng và yêu cầu ngày càng cao về chất lượng, tiêu chuẩn sản phẩm, khiến xuất khẩu đối mặt với bài toán thay đổi, thích ứng để tăng trưởng bền vững.

Xuất khẩu tăng trưởng 2 con số, nhưng tại nhiều thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản, Trung Đông, châu Phi… vẫn còn nhiều dư địa chưa được khai thác hiệu quả.

Theo các chuyên gia thương mại, xuất khẩu Việt Nam hiện vẫn đối diện với ba thách thức lớn: giá trị gia tăng nội địa thấp; liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI còn lỏng lẻo và mạng lưới xúc tiến thương mại chưa thống nhất, thiếu cơ chế chia sẻ dữ liệu và đánh giá hiệu quả.

Cùng với đó, thách thức cố hữu với các ngành hàng xuất khẩu vẫn chưa được khắc phục để dần tiến lên nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị.

Doanh nghiệp Việt chia sẻ tại thảo luận trong khuôn khổ Diễn đàn Xúc tiến Xuất khẩu Việt Nam 2025.

TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, Việt Nam đã ký kết 17 FTA và tới đây sẽ còn tăng thêm nữa. Trong bối cảnh mới, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số, thế giới thay đổi nhanh, nhiều rào cản mới dựng lên, sự dịch chuyển chưa từng có của chuỗi cung ứng..., yêu cầu đặt ra cho xuất khẩu phải thay đổi để đón bắt xu hướng tiêu dùng và đáp ứng các tiêu chuẩn mới, vượt qua được rào cản thương mại.

"Chắc chắn là chúng ta vẫn phải "chơi" với những thị trường tăng bảo hộ, vấn đề còn lại là chuẩn bị đủ tiềm lực để tối ưu hóa lợi ích từ các mối quan hệ này", TS Võ Trí Thành nhấn mạnh.

Doanh nghiệp chuyển mình

Theo ông Võ Trí Thành, bối cảnh thế giới đang định hình một tư duy phát triển mới dựa trên ba giá trị: bền vững, bao trùm và sáng tạo. Chính vì vậy, Việt Nam không thể tiếp tục “bán hàng rẻ” mà cần chuyển sang tạo giá trị, đổi mới chuỗi cung ứng và xây dựng thương hiệu quốc gia.

Các yếu tố cơ bản của kinh tế Việt Nam vẫn vững mạnh nhờ tăng trưởng liên tục ở lĩnh vực sản xuất, thương mại, sự dịch chuyển của dòng vốn FDI vào một số lĩnh vực (điện tử, bán dẫn...), cùng với đó, các FTA sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho xuất nhập khẩu, nhưng để thích ứng được với sự thay đổi của thương mại toàn cầu, doanh nghiệp Việt phải có chiến lược thay đổi và tồn tại.

Là doanh nghiệp xuất khẩu phần mềm, Công ty cổ phần AHT Tech thừa nhận, doanh nghiệp phải đối diện với sự thay đổi chóng mặt của công nghệ, của trí tuệ nhân tạo (AI).

Ông Nguyễn Mạnh Hà, Giám đốc Công ty cổ phần AHT Tech cho hay, xuất khẩu phần mềm mang về hơn 10 tỷ USD/năm, và AHT Tech là đơn vị đóng góp một phần trong số này. Tuy nhiên, sự bùng nổ của AI đang buộc các doanh nghiệp công nghệ Việt phải định hình lại mô hình xuất khẩu phần mềm.

Sự thay đổi đó buộc AHT Tech phải có chiến lược thay đổi theo hướng chuyên sâu, nghiên cứu kỹ để hiểu sâu về các lĩnh vực kinh doanh của khách hàng, am hiểu về văn hóa, mô hình kinh doanh, dùng AI để sáng tạo giải pháp cung ứng cho khách hàng.

Đại diện Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk), Giám đốc Điều hành Nghiên cứu và Phát triển, ông Nguyễn Quốc Khánh cho rằng, để duy trì và khai thác lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm xuất khẩu phải là chất lượng, kiên định với chiến lược phát triển xanh, chuyển đổi số, đầu tư mạnh cho R&D...

Hiện, ba đơn vị của Vinamilk đã đạt trung hòa carbon theo chuẩn PAS 2060:2014 và doanh nghiệp này còn đặt mục tiêu Net Zero sớm hơn mốc 2050 của Chính phủ.

Lũy kế xuất khẩu của Vinamilk hiện đạt 3,5 tỷ USD, sản phẩm xuất đi 65 thị trường toàn cầu.

Theo ông Khánh, mục tiêu thời gian tới của doanh nghiệp mở rộng xuất khẩu tới 70 thị trường, tiếp tục tăng doanh số, và định hướng cốt lõi là sản xuất theo hướng xanh hóa, số hóa, đáp ứng "hàng rào xanh" từ các thị trường khó tính, tiêu chuẩn cao như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore...

Chuyển đổi kép trong sản xuất, kinh doanh, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, tiến tới mục tiêu net zero là hướng đi tất yếu của Vinamilk, song theo ông Khánh, khó khăn, thách thức về chi phí đầu tư thì luôn song hành, nhưng quan trọng nhất là sự quyết tâm và yếu tố con người.

Ông Trần Huy Hoàn, Chuyên viên chính, Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công thương) cho rằng, cần mở rộng khái niệm xuất khẩu không chỉ ở hàng hóa mà cả dịch vụ, đặc biệt là các dịch vụ tri thức, công nghệ, sáng tạo; đồng thời nâng tỷ lệ giá trị gia tăng nội địa trong mỗi sản phẩm. Cùng với đó, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài, coi đây là kênh quan trọng để doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu và chủ động tận dụng FTA theo hướng mới.

Hải Yến