Xung quanh việc quần thể danh thắng Tam Chúc được xếp hạng di tích quốc gia

Tuy nhiên, theo giải thích từ đại diện lãnh đạo Cục Di sản Văn hóa (Bộ VHTTDL) thì quần thể danh thắng Tam Chúc vừa được xếp hạng di tích quốc gia thuộc loại hình danh lam thắng cảnh.

Theo Luật Di sản văn hóa, tiêu chí xếp hạng của loại hình này được quy định: Khu vực cảnh quan thiên nhiên đẹp hoặc khu vực thiên nhiên có giá trị khoa học về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học, hệ sinh thái đặc thù…

Đối chiếu các tiêu chí này, Cục Di sản Văn hóa đã hướng dẫn cơ quan chức năng của tỉnh Hà Nam tham mưu với UBND tỉnh về việc khoanh vùng với quy mô khu vực rộng lớn hơn; bám sát khu vực quy hoạch Khu du lịch quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt.

Quần thể danh thắng Tam Chúc nằm trên địa phận thị trấn Ba Sao và xã Khả Phong, huyện Kim Bảng, tiếp giáp Hà Nội, Hòa Bình và Hà Nam

Quần thể danh thắng Tam Chúc nằm trên địa phận thị trấn Ba Sao và xã Khả Phong, huyện Kim Bảng, tiếp giáp Hà Nội, Hòa Bình và Hà Nam. Bao quanh quần thể còn có các quần thể di tích danh thắng đã được nhà nước xếp hạng quốc gia như Căn cứ Lạt Sơn (xã Thanh Sơn); Danh lam thắng cảnh Bát Cảnh Sơn (xã Tượng Lĩnh), Chùa Bà Đanh - Núi Ngọc (xã Ngọc Sơn), đền Trúc Ngũ Động Sơn (xã Thi Sơn)…

Ranh giới khu bảo tồn di sản gồm có các di chỉ khảo cổ, khu danh thắng hồ Tam Chúc - Quền Vồng và rừng nguyên sinh đặc hữu, nơi bảo tồn voọc mông trắng. Ranh giới của khu di sản chủ yếu theo các đặc điểm cảnh quan tự nhiên như thung lũng và suối, phần lớn chiều dài của ranh giới là rìa của khối đá vôi giáp với địa phận tỉnh Hòa Bình và Hà Nội.

Đại diễn lãnh đạo Cục Di sản Văn hóa khẳng định: “Khu vực xếp hạng có diện tích rộng, gồm núi, rừng, các hang động có sự biến đổi về địa chất, địa mạo; hang động có phát hiện về di chỉ khảo cổ liên quan đến người xưa; khu vực rừng đa dạng về thảm thực vật, rừng có liên quan đến bảo tồn loài voọc mông trắng, loài linh trưởng quý hiếm. Bên cạnh đó là khu vực mặt nước với giá trị về đa dạng sinh học, rất nhiều loài cá, trong đó có một số loài đặc hữu; cồn giữa đảo, dấu tích liên quan đến lịch sử hình thành, phát triển của người xưa. Các giá trị thẩm mỹ kết hợp giữa núi, rừng, mặt nước…”.

Đặc biệt, Tam Chúc là một trong những địa bàn cư trú của người Việt cổ, chịu ảnh hưởng rất sớm của nền văn hóa Hòa Bình cách ngày nay khoảng 10.000 cho đến 30.000 năm. Nơi đây còn lưu giữ những di tích, di chỉ khảo cổ học, dấu tích, huyền tích về lịch sử phát triển tín ngưỡng bản địa Việt Nam trải qua các triều đại trong lịch sử dân tộc.

Bản đồ quần thể danh thắng Tam Chúc vừa được xếp hạng di tích quốc gia 2023

Trong quần thể danh thắng Tam Chúc cũng có nhiều điểm di tích quan trọng như đình Tam Chúc, chùa Tam Chúc cổ; đền Mẫu; đền Giếng. Cần nhấn mạnh thêm, Tam Chúc - Ba Sao là vùng đất cổ được hình thành từ hàng triệu năm về trước.

Năm 2021, các chuyên gia của Viện Khảo cổ học và Bảo tàng tỉnh Hà Nam tiến hành điều tra, khảo sát, thám sát và đã phát hiện hàng chục hang động, mái đá, giếng Cat-tơ, cồn hến… không chỉ có giá trị về mặt cảnh quan, du lịch mà còn giá trị lớn về khảo cổ.

Cùng với các giá trị vật thể, quần thể danh thắng Tam Chúc còn hàm chứa nhiều giá trị văn hóa phi vật thể đặc sắc, trong đó có lễ hội chùa Tam Chúc, nơi bảo lưu nhiều câu chuyện cổ dân gian, huyền tích, truyền thuyết, diễn xướng văn hóa dân gian, các nghi thức, tín ngưỡng đặc sắc, góp vào việc nghiên cứu đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân ta trong suốt quá trình chinh phục thiên nhiên, cải tạo xã hội.

Về giá trị du lịch, quần thể danh thắng Tam Chúc đã được quy hoạch là khu du lịch trọng điểm quốc gia, với diện tích 5.100 ha.

"Việc xếp hạng không phải là công nhận những hạng mục, công trình mới được xây dựng cách đây vài năm tại khu vực này như một vài ý kiến đã phản ánh. Cần được hiểu rõ, danh lam thắng cảnh là cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị lịch sử thẩm mỹ, khoa học. Khu vực thiên nhiên có giá trị khoa học về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học, hệ sinh thái đặc thù hoặc khu vực thiên nhiên chứa đựng những dấu tích vật chất về các giai đoạn phát triển của trái đất. Việc xếp hạng nhằm mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị di sản, cảnh quan thiên nhiên, lịch sử, văn hóa…”, lãnh đạo Cục Di sản Văn hóa khẳng định. Trước đó, sau khi khảo sát thực địa, Cục Di sản Văn hóa đã cùng với các cơ quan chức năng của tỉnh Hà Nam tiến hành trao đổi, thảo luận và thống nhất cần mở rộng khu vực khoanh vùng bảo vệ di tích danh thắng. Theo đó, đề xuất khoanh vùng bảo vệ mới đã mở rộng gấp 4 lần so với đề nghị ban đầu.

Quần thể danh lam thắng cảnh Tam Chúc, thị trấn Ba Sao, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, rộng 5.100 ha, trong đó gần 1.000 hồ nước, 3.000 ha núi đá, rừng tự nhiên, thung lũng. Ba mặt Tam Chúc bao bọc bởi núi, phía trước là hồ Tam Chúc với 6 núi nhỏ.

Cùng với quần thể danh lam thắng cảnh Tam Chúc, danh sách xếp hạng di tích quốc gia năm 2023 còn có các di tích như:

Căn cứ địa Lạt Sơn gồm đền thờ nữ tướng Lê Chân, núi Giát Dâu, đồi Bụt, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam.

Quần thể danh lam thắng cảnh Bát cảnh sơn (dãy núi tám cảnh), xã Tượng Lĩnh, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam.

Khu mộ và tưởng niệm nhà văn Nam Cao xây trên quê hương ông - làng Đại Hoàng (nay là thôn Nhân Hậu), xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.

Khu di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên đảo Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh.

Di tích lịch sử Địa điểm thành lập Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương tại đồi Gò Thờ, chân Núi Hồng, xã Yên Lãng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.

Địa điểm hoạt động của Ban Giao thông Liên lạc Trung ương (1947-1954), xã Bình Thành, huyện Định Hóa Nguyên.

Lăng mộ và nhà thờ danh tướng Hoàng Kế Viêm, xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình.

Danh lam thắng cảnh Bàn Than - Hòn Mang - Hòn Dứa, xã Tam Hải, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, cách TP Tam Kỳ 30 km, cách TP Hội An 80 km.

Đền Hào Kiệt, xã Vĩnh Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An là di tích quốc gia.

Đền thờ anh hùng dân tộc Trương Định, xã Tịnh Khê, TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi.

Địa điểm tập kết ra Bắc năm 1954 tại Cao Lãnh, phường 6, thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.