Ý nghĩa và phong tục cúng Táo Quân

Ngày 23 tháng Chạp hằng năm được người dân coi như bắt đầu bước vào những ngày Tết với phong tục truyền thống nhà nhà làm mâm cỗ cúng, tiễn "ông Công, ông Táo" về Trời. Ảnh: Minh Quyết – TTXVN

Táo Quân (hay còn gọi là Ông Công Ông Táo) là một tín ngưỡng dân gian quan trọng trong đời sống văn hóa của người Việt. Phong tục cúng Táo Quân không chỉ thể hiện lòng biết ơn mà còn gắn bó sâu sắc với niềm tin về sự bảo vệ, che chở của các vị thần trong gia đình.

Ý nghĩa của Táo Quân

Theo truyền thuyết dân gian, Táo Quân là ba vị thần gồm Thổ Công, Thổ Địa và Thổ Kỳ, chịu trách nhiệm cai quản bếp núc, đất đai và đời sống gia đình. Họ được coi là những vị thần mang lại sự bình an, no đủ và hạnh phúc cho mỗi nhà.

• Ý nghĩa tâm linh:

Táo Quân là người chứng kiến mọi việc trong gia đình, từ những điều tốt đẹp đến những rắc rối, giúp gia chủ gìn giữ nếp sống hài hòa.

• Ý nghĩa nhân văn:

Phong tục cúng Táo Quân nhắc nhở con người giữ gìn lối sống đạo đức, biết yêu thương, hòa thuận và trách nhiệm với gia đình.

• Biểu tượng của sự khởi đầu:

Lễ cúng Táo Quân diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, đánh dấu kết thúc một năm cũ và chuẩn bị cho năm mới. Đây là dịp để mọi người sửa soạn, dọn dẹp nhà cửa, thanh lọc không gian sống để đón vận may.

Phong tục cúng Táo QuânThời gian cúng Táo Quân:

Lễ cúng Táo Quân thường diễn ra vào sáng sớm hoặc trưa ngày 23 tháng Chạp, trước khi các Táo lên chầu trời báo cáo Ngọc Hoàng.

Lễ vật cúng Táo Quân

Đồ cúng lễ được bày bán đa dạng tại các chợ dân sinh của Hà Nội. Ảnh: Minh Quyết – TTXVN

Lễ vật thường đơn giản nhưng cần chuẩn bị chu đáo, bao gồm:

• Mâm cỗ mặn: Có thể gồm gà luộc, xôi, thịt heo, canh măng, nem rán, giò lụa, bánh chưng, hoặc các món truyền thống.

• Mâm cỗ chay: Nếu gia đình muốn cúng chay, các món thường là bánh trôi, chè, trái cây, xôi chè, rau củ.

• Bộ áo mũ Táo Quân: Bộ đồ gồm 3 mũ (2 mũ Táo ông và 1 mũ Táo bà) với tiền vàng mã đi kèm.

• Cá chép: Là vật quan trọng, biểu tượng cho phương tiện Táo Quân cưỡi lên trời. Cá chép sống thường được thả ở sông, hồ sau khi cúng xong, mang ý nghĩa "cá hóa rồng."

• Hương, nến, trầu cau, rượu, trái cây: Đây là những vật phẩm không thể thiếu trên bàn cúng.

Nghi lễ cúng

• Lễ cúng thường được thực hiện trong không gian trang trọng, sạch sẽ, thường là ở khu vực bếp hoặc bàn thờ gia tiên.

• Sau khi bày biện mâm cúng, gia chủ thắp nhang và đọc văn khấn với nội dung cảm tạ Táo Quân, cầu mong sự bình an, may mắn và hạnh phúc trong năm mới.

• Sau khi cúng xong, cá chép được thả ra sông hoặc hồ với ý nghĩa tiễn Táo Quân về trời, đồng thời gửi gắm ước mong cho gia đình một năm mới thuận lợi, hanh thông.

Một số kiêng kỵ trong lễ cúng Táo Quân

• Không cúng sau ngày 23 tháng Chạp: Táo Quân cần kịp thời lên chầu trời nên việc cúng muộn sẽ bị coi là không đúng lễ nghi.

• Không đặt lễ vật sơ sài: Mặc dù không bắt buộc phải linh đình, nhưng mâm cỗ cần được chuẩn bị đầy đủ và tươm tất để thể hiện lòng thành kính.

• Tránh thả cá chép ở nơi ô nhiễm: Hành động này đi ngược với ý nghĩa của phong tục, làm mất đi tính nhân văn vốn có.

• Không đốt quá nhiều vàng mã: Việc này không chỉ lãng phí mà còn ảnh hưởng đến môi trường.

Người dân thả cá chép, tiễn ông Công, ông Táo về trời. Ảnh: Tuấn Đức - TTXVN

Văn khấn ông Công ông Táo 23 tháng Chạp

Bài cúng ông Công ông Táo theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam - NXB Văn hóa Thông tin để tham khảo

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương

Con kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Tín chủ (chúng) con là: …

Ngụ tại: …

Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.

Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.

Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm.

Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Bài khấn nôm ngày 23 tháng Chạp

Hôm nay là ngày… tháng… năm.

Tên tôi (hoặc con là)…, cùng toàn gia ở…

Kính lạy đức “Đông Trù tư mệnh Táo phủ Thần Quân:

(Có thể khấn thêm: Thổ địa Long Mạch Tôn Thần. Ngũ phương ngũ thổ Phúc Đức chính Thần)

Hàng năm gặp tiết hết năm, tháng vừa cuối Chạp. Gia đình sửa lễ bạc dâng lên. Cảm tạ phúc dày nhờ Thần phù hộ. Kính mong thần tâu bẩm giúp cho:

Bếp trong nếp sống rất hòa, ngoài mặt dám rằng cũng đẹp. Cảm thông xin tấu thực thà.

Cầu mong giúp đỡ lợi lạc. Người người lo ấm, cả nhà thêm tiếng tốt lẫy lừng. Việc việc thành công, một cửa ngút khí lành man mác. Muôn trông ơn đức vô cùng.

Cẩn cáo (vái 4 vái)

Nam mô A di đà Phật!

Nam mô A di đà Phật!

(Theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam – NXB Văn hóa Thông tin)

Phong tục cúng Táo Quân không chỉ mang ý nghĩa tôn vinh truyền thống gia đình mà còn là dịp để mỗi người nhìn lại một năm đã qua, chuẩn bị cho năm mới với những mong ước tốt đẹp. Đây cũng là dịp để các thành viên trong gia đình gắn kết, cùng nhau chăm chút tổ ấm, giữ gìn những giá trị tốt đẹp của tổ tiên.

Minh Châu (Tổng hợp)