Yếu tố Trung Quốc trong kế hoạch thuế quan mới của Tổng thống Trump với châu Á

Trong cuộc họp báo tại Washington, D.C., ngày 7/7/2025, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt công bố bức thư của Tổng thống Donald Trump gửi tới các nước thông báo mức thuế quan đối với hàng nhập khẩu vào Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Kế hoạch áp thuế mới nhất của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với một loạt các quốc gia châu Á, bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Indonesia, Thái Lan, Malaysia, Lào, Myanmar và Campuchia, thông qua thư gửi một loạt nước trong tuần này đã gây ra nhiều tranh cãi và lo ngại. Theo Đài phát thanh Quốc tế DW (Đức) ngày 9/7, dù ông Trump tuyên bố các mức thuế này nhằm giải quyết tình trạng thặng dư thương mại và bảo vệ an ninh quốc gia Mỹ, các chuyên gia phân tích tin rằng đây là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của chính quyền Trump nhằm gián tiếp nhắm vào Trung Quốc.

Trung Quốc – Mục tiêu "ẩn" trong chính sách thuế quan của Mỹ?

Trong bối cảnh cạnh tranh thương mại và chiến lược căng thẳng với Trung Quốc, chính quyền Trump dường như đang sử dụng các biện pháp thuế quan để gây áp lực lên các quốc gia châu Á. Điều này được thể hiện rõ qua việc Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của nhiều nước trong danh sách bị áp thuế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Myanmar và Indonesia. Trung Quốc cũng là nguồn nhập khẩu lớn nhất của Campuchia và Thái Lan.

Theo Gareth Leather, chuyên gia kinh tế cấp cao về châu Á tại Capital Economics, động thái này của Tổng thống Trump có thể nhằm mục đích buộc các nước châu Á phải ký kết thỏa thuận với Mỹ càng sớm càng tốt, đồng thời giảm thiểu thương mại của họ với Trung Quốc. Tuy nhiên, chuyên gia Leather cũng cảnh báo rằng việc Mỹ cố gắng gây áp lực buộc các khu vực khác ở châu Á loại Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng khu vực có thể khiến các cuộc đàm phán trở nên khó khăn.

Một yếu tố quan trọng trong kế hoạch thuế quan của chính quyền Trump, đặc biệt là liên quan đến Trung Quốc, là vấn đề "vận chuyển trung chuyển" (transshipment). Đây là việc hàng hóa được vận chuyển đến một điểm trung gian, sau đó mới đến điểm cuối cùng. Mặc dù đây là một phần bình thường của thương mại toàn cầu, nó cũng có thể được sử dụng để che giấu nơi xuất xứ của sản phẩm, đặc biệt là để tránh các mức thuế mới của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc.

Tờ Financial Times đã công bố báo cáo trích dẫn dữ liệu từ Cục Thống kê Dân số Mỹ cho thấy, trong khi xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm 43% so với cùng kỳ năm trước, thì tổng xuất khẩu của Trung Quốc lại tăng 4,8% trong cùng kỳ. Điều này cho thấy Trung Quốc đang chuyển hướng hàng hóa sang các khu vực khác trên thế giới, bao gồm việc sử dụng các nước Đông Nam Á làm điểm trung chuyển để đưa hàng vào Mỹ.

Rủi ro đáp trả và tính khó đoán của chính quyền Trump

Mặc dù Mỹ đang gây áp lực, các chuyên gia cảnh báo rằng những quốc gia châu Á có thể ngần ngại trong việc làm tổn hại mối quan hệ với Trung Quốc. Chuyên gia Leather chỉ ra rằng Trung Quốc không chỉ là đối tác thương mại lớn hơn Mỹ mà còn là nguồn đầu tư quan trọng hơn đối với nhiều nước trong khu vực. Việc Mỹ yêu cầu các quốc gia này "cắt giảm một số hoạt động thương mại với Trung Quốc" có thể khiến họ phải đối mặt với phản ứng từ Bắc Kinh.

Mark Williams, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á của Capital Economics, nhận định rằng các thỏa thuận mà Mỹ đã đạt được trước đó không phải là "khuôn mẫu mà các quốc gia khác cảm thấy họ phải tuân theo". Thay vào đó, bài học quan trọng là các quốc gia sẽ phải cân nhắc việc giảm bớt thương mại với Trung Quốc nếu muốn tránh thuế quan từ Mỹ. Thậm chí, thỏa thuận mà Mỹ ký với Anh vào tháng 6 cũng bao gồm các điều khoản yêu cầu Anh tuân thủ các yêu cầu an ninh nghiêm ngặt của Mỹ, chẳng hạn như giám sát chặt chẽ chuỗi cung ứng và quyền sở hữu công ty, một động thái được coi là nhắm vào Trung Quốc.

Tuy nhiên, tính khó đoán của ông Trump lại là một rào cản lớn. Bill Reinsch, cố vấn kinh tế cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nghi ngờ rằng một số quốc gia châu Á sẽ không thể làm mọi thứ để xoa dịu chính quyền Trump, vì họ không thể tin tưởng Mỹ sẽ không thay đổi mục tiêu sau khi đạt được thỏa thuận. "Nếu chúng ta đồng ý về điều gì đó, liệu hai tuần sau bạn có quay lại với mức thuế theo ngành đối với thứ gì đó khác không?", ông Reinsch đặt câu hỏi, lưu ý thêm rằng nếu không thể tin tưởng Mỹ sẽ không thay đổi mục tiêu, thì rất khó để thấy "mọi người sẵn sàng đưa ra cam kết".

Thặng dư thương mại và hàng nông sản

DW lưu ý, dù yếu tố Trung Quốc đóng vai trò trung tâm, các lá thư của chính quyền Trump gửi tới các nhà lãnh đạo quốc gia chịu thuế quan cũng cho thấy mối quan tâm của Washington vượt ra ngoài Bắc Kinh. Ông Trump mô tả thặng dư thương mại của các quốc gia này với Mỹ là "mối đe dọa lớn đối với nền kinh tế và an ninh quốc gia".

Trong những tuần gần đây, Tổng thống Trump cũng đã tập trung chỉ trích Nhật Bản vì không mua nhiều sản phẩm của Mỹ hơn, đặc biệt là hàng nông sản. Sự tập trung vào các sản phẩm nông nghiệp cũng bao gồm các đối tác châu Á khác như Hàn Quốc và Ấn Độ. Điều này cho thấy rằng, bên cạnh mục tiêu gián tiếp nhằm vào Trung Quốc, chính quyền Trump còn muốn giải quyết tình trạng thâm hụt thương mại song phương và thúc đẩy xuất khẩu của Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, với các đối tác châu Á.

Tóm lại, kế hoạch thuế quan của chính quyền Trump đối với châu Á là một chiến lược đa diện. Trong đó, việc kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc và buộc các quốc gia trong khu vực giảm bớt sự phụ thuộc vào Bắc Kinh đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, những động thái này cũng đồng thời giải quyết các vấn đề thương mại song phương khác và thể hiện tính khó đoán trong chính sách ngoại thương của Mỹ.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc