35 năm Công ước về Quyền Trẻ Em – đúng hướng nhưng còn phải đi bao xa

Nhìn vào chặng đường 35 năm đầu tiên cho thấy những chuyển biến rõ rệt. Việt Nam trở thành quốc gia đầu tiên ở châu Á phê chuẩn Công ước về Quyền Trẻ em từ năm 1990 - một quyết định đặt trẻ vào trung tâm của chiến lược phát triển quốc gia. Từ dấu mốc đó, cùng với sự đồng hành xuyên suốt tiến trình của UNICEF, các hệ thống thiết yếu mà trẻ dựa vào đã được củng cố liên tục: Tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 5 tuổi giảm hơn 3 lần, từ 58% (năm 1990) xuống còn 16,9% (năm 2024), tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ các loại vắc xin đạt >90% (năm 2024); Giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân ở trẻ em dưới 5 tuổi gần 4 lần, từ 38,7% (năm 1998) xuống 10,4% (năm 2024); tiếp cận giáo dục, nước sạch và vệ sinh môi trường được cải thiện mạnh mẽ và ngày càng mở rộng.

Song song, hệ thống pháp lý và chính sách dành cho trẻ ngày càng hoàn thiện, từ Luật Trẻ em, Tòa Gia đình và Trẻ em đến mạng lưới công tác xã hội và các mô hình bảo vệ trẻ em tại cộng đồng.

Những nỗ lực không ngừng củng cố các hệ thống thiết yếu để bảo vệ trẻ em.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 50 năm hợp tác Việt Nam – UNICEF và 35 năm Việt Nam phê chuẩn CRC, Phó Thủ tướng Lê Thành Long khẳng định Công ước phản ánh cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, đồng thời đánh giá cao sự hỗ trợ bền bỉ của UNICEF trong nhiều thập kỷ qua. Bà Sophie Kiladze, Chủ tịch Ủy ban Quyền Trẻ em Liên hợp quốc, cũng nhấn mạnh những thành tựu ấn tượng của Việt Nam “không chỉ nằm trên giấy tờ mà hiện hữu trong cuộc sống của trẻ em”.

Tuy vậy, hành trình bảo đảm quyền trẻ em vẫn còn nhiều thách thức. 72% trẻ 1–14 tuổi vẫn chịu các hình thức kỷ luật bạo lực; chỉ 16% trẻ dân tộc thiểu số hoàn thành THPT; hơn 200.000 trẻ suy dinh dưỡng cấp tính mỗi năm nhưng tỷ lệ được điều trị đúng chuẩn còn thấp. Dịch sởi bùng phát năm 2024 trong bối cảnh tỷ lệ tiêm chủng giảm cho thấy những thành tựu y tế có thể bị đảo ngược nếu hệ thống không duy trì bền vững.

Hành trình thực thi Công ước tiếp tục bảo đảm mọi trẻ em, dù ở bất kỳ vùng miền nào, đều có cơ hội phát triển toàn diện và công bằng.

Bước vào kỷ nguyên mới, CRC tiếp tục là kim chỉ nam khi khí hậu cực đoan và công nghệ đang định hình lại tuổi thơ. Biến đổi khí hậu gây gián đoạn trường học, đe dọa nước sạch và sức khỏe trẻ. Tại COP30 ở Brazil năm 2025, học sinh Việt Nam đã mang tiếng nói cộng đồng ra thế giới - minh chứng cho thế hệ trẻ chủ động đối mặt rủi ro khí hậu.

Cùng lúc, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo mở ra cơ hội học tập nhưng cũng kéo theo bất bình đẳng số, rủi ro trực tuyến và yêu cầu mới về kỹ năng tự bảo vệ. Sức khỏe tinh thần trở thành vấn đề đáng quan ngại khi khoảng 1/5 trẻ vị thành niên gặp rối nhiễu nhưng ít được hỗ trợ phù hợp.

Từ Công ước đến hiện thực, nụ cười của trẻ em chính là thước đo cho sự tiến bộ và công bằng của mỗi quốc gia.

Sau hơn ba thập kỷ, Công ước về Quyền Trẻ em không chỉ là thành quả nhìn từ quá khứ. Trước khí hậu cực đoan, công nghệ phát triển nhanh và những thay đổi xã hội sâu rộng, CRC trở thành công cụ quan trọng giúp Việt Nam định hướng tương lai – một tương lai mà mọi trẻ em đều an toàn, được lắng nghe, được yêu thương và có cơ hội phát triển trọn vẹn trong một thế giới đầy biến động. Trong bối cảnh đó, bà June Kunugi, Giám đốc UNICEF Khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, đánh giá cao những tiến bộ vượt bậc của Việt Nam trong việc đặt trẻ em và thanh niên vào trung tâm chính sách suốt 35 năm qua, đồng thời nhấn mạnh ba lĩnh vực UNICEF sẽ ưu tiên hỗ trợ Việt Nam trong giai đoạn tới: tăng đầu tư cho trẻ em và vốn con người; bảo đảm an toàn và trao quyền cho trẻ trong cộng đồng; và xây dựng các gia đình, cộng đồng có khả năng chống chịu tốt hơn trước biến đổi khí hậu, thiên tai và các cú sốc xã hội.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh mục tiêu chung là để mọi trẻ em Việt Nam lớn lên an toàn, lành mạnh, được chăm sóc toàn diện và phát triển tối đa tiềm năng. Với hợp tác chặt chẽ, đổi mới sáng tạo và sự tham gia của chính trẻ em, Việt Nam hướng tới nền tảng bền vững cho thế hệ tương lai - thước đo quan trọng cho sự công bằng và tiến bộ quốc gia.