6 khó khăn trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá

Sau gần 7 năm thực thi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) đi vào thực tế, tỷ lệ người hút thuốc lá chỉ giảm 2%. Mặc dù người dân đã có nhận thức về tác hại thuốc lá, tuy nhiên vẫn còn một số khó khăn trong công tác PCTHTL như:

Có thể dễ dàng tìm mua thuốc lá ở các cửa hàng tạp hóa

Về thuế thuốc lá

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, để giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá, thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với sản phẩm thuốc lá cần phải ở mức 60% - 80% giá bán lẻ thuốc lá. Trong khi đó, Việt Nam là nước có mức thuế TTĐB đối với thuốc lá thấp gần nhất trong khu vực ASEAN (chỉ cao hơn Campuchia, Lào và Myanmar) và rất thấp so với các nước phát triển.

Theo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, hiện nay, thuế TTĐB đối với thuốc lá của Việt Nam là 75% giá xuất xưởng, khi tính trên giá bán lẻ mức thuế này chỉ chiếm 36,1%. Theo tính toán của WHO thì giá trung bình của một bao thuốc lá hai mươi điếu có xu hướng giảm (12.101 đồng Việt Nam/bao năm 2015 và 11.848 đồng Việt Nam/bao năm 2020 sau khi đã hiệu chỉnh lạm phát). Giá thuốc lá rẻ làm tăng khả năng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo, giảm hiệu quả của công tác PCTHTL.

Cảnh báo sức khỏe in trên bao bì các sản phẩm thuốc lá

Các bằng chứng trên thế giới cho thấy, tác động của diện tích hình ảnh cảnh báo lớn trên bao bì các sản phẩm thuốc lá lên nhận thức và hành vi sử dụng thuốc lá. Các hình ảnh này cùng với các thông điệp có thể làm tăng mong muốn bỏ thuốc và giảm tỉ lệ bắt đầu hút thuốc. Diện tích cảnh báo bằng hình ảnh trên vỏ bao thuốc hiện nay chỉ là 50% của Việt Nam còn nhỏ so với các nước khác trong khu vực như Lào, Brunei và Myanmar là 75%. Một số quốc gia khác trong khu vực như Thái Lan và Singapore… đã bắt đầu thực hiện bao trơn cho sản phẩm thuốc lá.

Khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá còn rất dễ dàng

Ở Việt Nam vẫn chưa có quy định về việc cấp phép để quản lý các điểm bán thuốc lá lẻ. Vì vậy, việc giảm số lượng các điểm bán lẻ thuốc lá thông qua việc quản lý, cấp phép cho các điểm bán đáp ứng đủ điều kiện theo quy định sẽ là biện pháp hữu hiệu để giảm tiếp cận của người tiêu dùng đối với các sản phẩm thuốc lá.

Việc vi phạm quy định cấm quảng cáo thuốc lá tại các điểm bán thuốc lá đang khá phổ biến cũng đang gây những khó khăn cho công tác PCTHTL.

Các sản phẩm thuốc lá là sản phẩm gây nghiện do có chứa nicotine là chất gây nghiện. Theo bảng phân loại bệnh tật quốc tế thì lệ thuộc nicotine được phân loại mã bệnh 6C4A.2 là một bệnh thuộc loại rối loạn do sử dụng chất kích thích hoặc các hành vi gây nghiện. Vì vậy, người hút thuốc lá rất khó bỏ ngay cả khi biết rất rõ về tác hại của việc hút thuốc.

Bởi vậy, để sớm đạt mục tiêu vì một môi trường không khói thuốc, và đưa Luật PCTHTL thực sự đi vào cuộc sống cần sự vào cuộc quyết liệt của cả cộng đồng xã hội nhằm chung tay thực hiện tốt các hoạt động PCTHTL. Xuất hiện các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha). Thuốc lá điện tử được quảng cáo và bán nhiều nhất là trên mạng xã hội. Để mở rộng thị trường tiêu thụ các sản phẩm mới này tại các nước trong đó có Việt Nam, các tập đoàn thuốc lá đa quốc gia đã đưa ra các quảng cáo các sản phẩm thuốc lá này ít hại hơn thuốc lá điếu thông thường, giúp cai nghiện thuốc lá điếu,… điều này gây hiểu nhầm cho người sử dụng, dẫn đến tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử gia tăng nhanh chóng trong nhóm tuổi trên 15 tuổi.