7 dấu hiệu cảnh báo sớm cục máu đông, phòng ngừa như thế nào?

Nhiều người chỉ phát hiện ra cục máu đông khi đã xảy ra biến chứng nặng, trong khi thực tế, cơ thể thường phát ra những tín hiệu cảnh báo sớm như sưng, đau, khó thở hay thay đổi màu da. Nhận diện đúng và kịp thời các dấu hiệu này không chỉ giúp ngăn ngừa nguy cơ đột quỵ, nhồi máu tim mà còn có thể cứu sống người bệnh.

1. Huyết khối là gì?

Huyết khối (cục máu đông) là tình trạng máu đông lại bên trong mạch máu, hình thành khối đặc cản trở dòng chảy của máu. Khi mạch máu bị tắc, máu không thể lưu thông bình thường đến các cơ quan, gây ra những biến chứng nguy hiểm như nhồi máu tim, đột quỵ hoặc thuyên tắc phổi.

Huyết khối có thể xảy ra ở tĩnh mạch (gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu – DVT) hoặc động mạch. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông gồm: Nằm bất động lâu ngày (sau phẫu thuật hoặc khi bệnh nặng), hút thuốc lá, béo phì, dùng thuốc tránh thai nội tiết, mang thai hoặc mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, ung thư...

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu huyết khối có ý nghĩa quan trọng, giúp ngăn ngừa biến chứng và bảo vệ tính mạng người bệnh.

Huyết khối có thể xảy ra ở tĩnh mạch (gọi là huyết khối tĩnh mạch sâu – DVT).

2. Dấu hiệu cảnh báo sớm cục máu đông

2.1. Sưng ở chân hoặc tay: Sưng một bên chân hoặc tay mà không rõ nguyên nhân là dấu hiệu điển hình của huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT). Vùng bị ảnh hưởng có thể đau, cảm giác nặng nề hoặc căng tức. Tình trạng sưng thường xuất hiện từ từ nhưng cũng có thể xảy ra đột ngột. Nếu bạn nhận thấy sưng kéo dài và không giảm, nên đến cơ sở y tế để được thăm khám sớm.

2.2. Đau hoặc nhạy cảm bất thường: Cơn đau do cục máu đông thường khởi phát ở bắp chân hoặc đùi, đôi khi giống như chuột rút hoặc đau nhức âm ỉ. Khác với đau cơ thông thường, cơn đau này không giảm khi nghỉ ngơi hoặc xoa bóp. Nếu xuất hiện đau khu trú, bất thường ở chân mà không do chấn thương, cần lưu ý đến khả năng có huyết khối.

2.3. Da đỏ hoặc đổi màu: Cục máu đông có thể khiến vùng da phía trên bị đỏ, tím tái hoặc nhợt nhạt. Vùng da này thường ấm hơn so với xung quanh và đôi khi có cảm giác căng, bóng. Những thay đổi này phản ánh sự ứ trệ tuần hoàn và không nên xem nhẹ.

2.4. Hụt hơi, khó thở: Khi cục máu đông di chuyển lên phổi (gây thuyên tắc phổi), người bệnh có thể đột ngột cảm thấy khó thở, thở gấp, tim đập nhanh hoặc đau ngực. Ngay cả khi chỉ xuất hiện triệu chứng hô hấp nhẹ, cũng cần được kiểm tra, vì thuyên tắc phổi có thể đe dọa tính mạng.

2.5. Đau hoặc tức ngực: Nếu cục máu đông nằm trong động mạch vành, nó có thể gây đau, tức hoặc cảm giác đè nặng ở ngực, đôi khi lan đến vai, cánh tay hoặc hàm. Các triệu chứng này giống với cơn nhồi máu cơ tim, vì vậy cần đưa người bệnh đi cấp cứu ngay lập tức.

2.6. Ho dai dẳng hoặc ho ra máu: Ho khan kéo dài, ho đột ngột hoặc ho ra máu mà không rõ nguyên nhân có thể là biểu hiện của cục máu đông ở phổi. Đây là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng, cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để ngăn ngừa biến chứng nặng.

2.7. Mệt mỏi hoặc chóng mặt không rõ nguyên nhân: Cục máu đông làm giảm lưu thông máu, khiến cơ thể không nhận đủ oxy. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi bất thường, choáng váng hoặc chóng mặt, dù nghỉ ngơi đầy đủ. Dù các triệu chứng này không đặc hiệu, nhưng nếu kéo dài và không cải thiện, cần được bác sĩ đánh giá sớm.

Ngồi lâu bất động là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất của huyết khối.

2. Phòng ngừa cục máu đông như thế nào?

2.1. Di chuyển sớm và thường xuyên (không nằm bất động kéo dài): Sau phẫu thuật, sau ốm nặng hoặc khi phải ngồi lâu (ví dụ đi máy bay, lái xe đường dài), hãy đứng dậy đi lại, co duỗi cổ chân và vận động cẳng chân đều đặn. Tại bệnh viện, khuyến cáo khuyến khích vận động sớm ngay khi tình trạng cho phép vì bất động là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất của huyết khối.

2.2. Bài tập và bài duỗi người khi ngồi lâu (đi đường, bay, lái xe): Nếu phải ngồi trên 4 giờ hãy đứng dậy đi mỗi 1–2 giờ; khi không thể đi, thực hiện các bài tập co duỗi bắp chân (nhón gót — chạm mũi chân; nâng mũi chân — chạm gót) nhiều lần/giờ. Những động tác đơn giản này giúp tăng trả máu về tim, giảm ứ trệ tĩnh mạch.

3. Đeo tất y khoa trong tình huống có nguy cơ: Với người có nguy cơ (ví dụ đi tàu/xe/ máy bay đường dài hoặc có tiền sử DVT) — nên hỏi ý kiến bác sĩ về việc sử dụng tất y khoa. Ở bệnh viện, các phương tiện cơ học như tất ép hoặc thiết bị ép khí giãn cho chi thường được dùng để dự phòng cho bệnh nhân nằm bất động.

2.4. Duy trì cân nặng khỏe mạnh, bỏ thuốc lá, uống đủ nước: Giảm cân nếu béo phì, bỏ hút thuốc, duy trì hoạt động thể lực đều đặn và uống đủ nước khi đi đường dài — giúp giảm nguy cơ tạo huyết khối. Những thay đổi lối sống này hỗ trợ phòng ngừa lâu dài.

2.5. Dùng thuốc dự phòng (kháng đông) — khi có chỉ định của bác sĩ: Với bệnh nhân phẫu thuật lớn, nằm viện kéo dài, hoặc những người có nguy cơ cao (ví dụ tiền sử VTE, một số bệnh ác tính, rối loạn đông máu), bác sĩ có thể kê kháng đông dự phòng. Việc chỉ định cần cân bằng giữa lợi ích và nguy cơ chảy máu.

2.6. Đánh giá nguy cơ cá nhân trước khi dùng thuốc tránh thai / trong thai kỳ: Thuốc chứa estrogen, thai kỳ và thời kỳ hậu sản làm tăng nguy cơ huyết khối. Người có yếu tố nguy cơ (tiền sử VTE, rối loạn đông máu di truyền, béo phì) nên thảo luận với bác sĩ khi cân nhắc biện pháp tránh thai hoặc quản lý thai nghén.

Mời bạn xem thêm video:

4 thói quen buổi tối dễ 'rước' đột quỵ lúc nào không hay - SKĐS

Hải Sơn