80 năm khoa học và công nghệ Việt Nam: Từ kháng chiến đến kỷ nguyên số

Sự kiện không chỉ tôn vinh quá khứ, khẳng định hiện tại mà còn kiến tạo niềm tin, khơi dậy tinh thần đổi mới sáng tạo, thúc đẩy trí tuệ Việt Nam vươn tầm quốc tế.

Tái hiện hành trình 80 năm qua lăng kính khoa học và công nghệ

Triển lãm được thiết kế như một hành trình xuyên suốt 80 năm, khẳng định vai trò then chốt của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong sự nghiệp giành độc lập, thống nhất đất nước, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế.

Với ba trụ cột chính Khoa học và Công nghệ - Đổi mới sáng tạo - Chuyển đổi số, triển lãm không chỉ nhìn lại quá khứ, tôn vinh đóng góp của các thế hệ đi trước, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược kiến tạo tương lai của ngành KH&CN trong kỷ nguyên số. Qua đó, sự kiện góp phần khẳng định KH&CN là nền tảng, là động lực then chốt để nâng cao năng lực sản xuất, nội sinh, sức cạnh tranh quốc gia và xây dựng tương lai bền vững.

Điểm đặc biệt của triển lãm là cách thể hiện hiện đại, ứng dụng công nghệ trưng bày đa phương tiện, dữ liệu số hóa, hình ảnh, hiện vật kết hợp với các thiết bị tra cứu. Người xem không chỉ “thấy” những thành tựu mà còn có thể “chạm” và “trải nghiệm” các giá trị tri thức thông qua hệ thống tương tác.

Không gian triển lãm được thiết kế thành một khu trung tâm và 5 phân khu nội dung, gắn với các giai đoạn lịch sử phát triển của đất nước và ngành KH&CN. Khu trung tâm đóng vai trò dẫn nhập, giới thiệu chủ đề và định hướng, gắn kết các phân khu với nhau. Năm phân khu tái hiện chặng đường phát triển của KH&CN, Bưu chính - Viễn thông, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số qua từng thời kỳ.

Phân khu 1: Kháng chiến và kiến quốc (1945 - 1954)

Giai đoạn mở đầu lịch sử dân tộc hiện đại được khắc họa qua các hiện vật về công tác quân y, thông tin liên lạc, hệ thống bưu điện kháng chiến, sáng kiến chế tạo công cụ phục vụ kháng chiến. Hình ảnh những cán bộ kỹ thuật, những “chiến sĩ vô tuyến điện” thầm lặng nhưng góp phần quan trọng trong thắng lợi của Cách mạng được tái hiện sống động.

Phân khu 2: Xây dựng CNXH ở miền Bắc, giải phóng miền Nam (1954 - 1975)

Đây là giai đoạn KH&CN phát triển mạnh mẽ với sự ra đời của các viện nghiên cứu đầu ngành Toán, Vật lý, Hóa học, Kỹ thuật quân sự. Hệ thống truyền thông Bưu điện toàn quốc được tái hiện với các trạm vi ba, mạng điện thoại hữu tuyến, phản ánh vai trò của khoa học kỹ thuật trong xây dựng miền Bắc và chi viện miền Nam.

Phân khu 3: Tiền Đổi mới (1975 -1986)

Trong bối cảnh đất nước đối mặt khó khăn, ngành KH&CN và Bưu chính - Viễn thông vẫn kiên trì duy trì nghiên cứu, ứng dụng, đặt nền móng cho cải cách. Triển lãm giới thiệu các tổng đài cơ khí, thư tín quốc tế, hiện vật phổ cập bưu chính - những minh chứng của một thời kỳ nỗ lực vươn lên.

Phân khu 4: Đổi mới và Hội nhập (1986 - 2025)

Đây là không gian trưng bày lớn nhất, nhấn mạnh vai trò của KH&CN, ĐMST và CĐS trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế. Các sản phẩm trưng bày tiêu biểu gồm siêu máy tính, công nghệ 5G, vệ tinh quốc gia, vắc-xin y tế, sản phẩm của các doanh nghiệp công nghệ kỳ lân Việt Nam, các giải pháp Chính phủ số, Kinh tế số, Xã hội số. Không chỉ trưng bày hiện vật, phân khu này còn tái hiện hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam, góp phần khẳng định vị thế đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Phân khu 5: Kỷ nguyên mới (từ 2025 trở đi)

Hướng tới tương lai, phân khu này tập trung giới thiệu tầm nhìn chiến lược đến 2045, trong đó nhấn mạnh 11 nhóm công nghệ chiến lược theo Quyết định 1131/QĐ-TTg. Với các màn hình cảm ứng thông minh, mô hình 3D, công nghệ AR/VR, hologram, khách tham quan có thể tiếp cận trực quan định hướng phát triển KH&CN của Việt Nam. Phân khu cũng là nơi khơi dậy cảm hứng sáng tạo cho giới trẻ, doanh nghiệp công nghệ, lực lượng trí thức, lan tỏa tinh thần “Make in Vietnam” trong kỷ nguyên số.

Kho hiện vật phong phú, giá trị khoa học và lịch sử

Triển lãm trưng bày hàng trăm hiện vật, tài liệu, mô hình, trong đó nhiều tác phẩm đã đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh hoặc có giá trị khoa học, lịch sử đặc biệt. Khoa học xã hội và nhân văn: Lý Thường Kiệt (Hoàng Xuân Hãn), Việt Nam văn hóa sử cương (Đào Duy Anh). Khoa học tự nhiên - y học: Cắt gan (Tôn Thất Tùng), Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam (Đỗ Tất Lợi), Thiên nhiên Việt Nam (Lê Bá Thảo). Lý luận chính trị: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về CNXH ở Việt Nam (Nguyễn Phú Trọng), Xây dựng lực lượng công an nhân dân… (TBT Tô Lâm).

Số hiện vật trưng bày tại Triển lãm được phân theo các lĩnh vực gồm: Khoa học, công nghệ (25 hiện vật), Đổi mới sáng tạo (6 hiện vật), Chuyển đổi số (15 hiện vật) và Bưu chính, viễn thông (29 hiện vật). Tiêu biểu như: Trong lĩnh vực khoa học xã hội, nhân văn và khoa học tự nhiên, nhiều tác phẩm tiêu biểu được Giải thưởng Hồ Chí Minh hoặc có giá trị khoa học, lịch sử như: Lý Thường Kiệt (Hoàng Xuân Hãn), Việt Nam văn hóa sử cương (Đào Duy Anh), Cắt gan (Tôn Thất Tùng), Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam (Đỗ Tất Lợi), Thiên nhiên Việt Nam (Lê Bá Thảo). Về lý luận chính trị có: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về CNXH ở Việt Nam (Nguyễn Phú Trọng), Xây dựng lực lượng công an nhân dân... (Tô Lâm), cùng các sách về chuyển đổi số của Nhà xuất bản Thông tin và truyền thông.

Trong các lĩnh vực KH&CN, nhiều sản phẩm tiêu biểu đã khẳng định dấu ấn sáng tạo và đóng góp quan trọng cho đất nước. Trong lĩnh vực quốc phòng, các cải tiến súng Bazooka, SKZ của kỹ sư Trần Đại Nghĩa, pháo cao xạ 37, 57, tên lửa SAM-2, radar BR12, TL01, VRS-M21X, VRS-SS4S và các công trình đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh như “Phá thủy lôi từ tính…” hay cụm công trình tối ưu hóa của GS. Hoàng Tụy thể hiện năng lực tự lực tự cường. Trong lĩnh vực thông tin liên lạc: Máy điện báo, tổng đài từ thạch, trạm Hoa Sen, các thiết bị vô tuyến, điện thoại thời kháng chiến đến hệ thống C-UAS, thiết bị 5G, AI Camera, Smartbox 3 ATV, BTS Digital Twin, XGSPON ONT Wifi 7… minh chứng cho quá trình hiện đại hóa bưu chính - viễn thông. Trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và tự động hóa: Robot ELBOT, robot giao hàng tự hành, dịch AI, chip MK-eID, SOC cho IoT, camera AI View S500, xe điện Dat Bike, giải pháp nhà thông minh, thiết bị STEM, mô hình 3D cung điện Kính Thiên, mô hình lò phản ứng hạt nhân, máy biến áp 500 kV, radar chống drone, vệ tinh VINASAT-1, AR/VR và hologram AI dẫn chương trình… cho thấy tiềm lực và tầm nhìn chuyển đổi số quốc gia. Đây là những sản phẩm góp phần phát triển đất nước theo hướng hiện đại, sáng tạo và bền vững.

Truyền cảm hứng, khơi dậy khát vọng đổi mới

Không chỉ là sự kiện triển lãm, đây còn là dịp để tôn vinh lịch sử vẻ vang, tinh thần phụng sự, đổi mới không ngừng và khát vọng tương lai của ngành KH&CN Việt Nam. Sự kiện hướng đến việc lan tỏa niềm tự hào dân tộc, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, nuôi dưỡng niềm tin vào trí tuệ Việt Nam.

Đặc biệt, sáng ngày 29/8, tại VEC sẽ diễn ra Diễn đàn “Tương lai KHCN, ĐMST & CĐS quốc gia”, quy tụ các nhà quản lý, nhà khoa học, chuyên gia và doanh nghiệp nhằm trao đổi định hướng, giải pháp phát triển trong giai đoạn mới.

Triển lãm thành tựu KHCN, ĐMST & CĐS là một trong những điểm nhấn quan trọng của chuỗi hoạt động kỷ niệm 80 năm Quốc khánh. Sự kiện không chỉ tái hiện hành trình 80 năm của ngành, mà còn mở ra cái nhìn toàn diện, đa chiều về vai trò nền tảng và động lực của KH&CN trong sự phát triển đất nước.

Với thiết kế hiện đại, nội dung phong phú và cách tiếp cận tương tác, triển lãm hứa hẹn mang lại cho công chúng trải nghiệm giàu cảm xúc, đồng thời khơi dậy khát vọng đổi mới sáng tạo trong thời đại số.

Nguyệt Thương