80 năm văn hóa đồng hành cùng dân tộc, kiến tạo sức mạnh mới

Văn hóa nghệ thuật đã đồng hành cùng dân tộc suốt chiều dài lịch sử.

Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực văn hóa, gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc. Tuy nhiên, vẫn cần có những giải pháp đồng bộ để tiếp tục phát triển văn hóa, xây dựng một nền văn hóa phát triển, góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đất nước trong thời kỳ mới.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập ngành văn hóa (28/8/1945-28/8/2025), xin chia sẻ với bạn đọc một số ý kiến của các nghệ sĩ đóng góp cho sự phát triển của văn hóa nước nhà.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Ủy ban Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam

Kích thích, đầu tư cho đội ngũ sáng tạo

Nhìn lại 80 chặng đường của ngành văn hóa của đất nước, chúng ta thấy thật vui và tự hào. Mừng hơn là thế hệ trẻ hôm nay được thừa hưởng nền văn hóa được xây dựng từ cái gốc vững chắc. Nhất là từ khi Đề cương về văn hóa ra đời năm 1943, Đảng và Bác Hồ đã đưa ra ba nguyên tắc cơ bản “Dân tộc-Khoa học-Đại chúng”, văn hóa không chỉ trở thành động lực phát triển của xã hội mà xứng ngang với các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội. Đời sống văn hóa cũng được Đảng tại Nhà nước quan tâm, đặc biệt sự phát triển văn hóa còn mang diện rộng, đồng bộ, và không loại trừ một đối tượng nào trong xã hội.

Điều mà chúng tôi nhận thấy rất rõ là trong phát triển văn hóa có một đội ngũ luôn được đề cao, đó là trí thức, văn nghệ sĩ. Chính họ là những người sáng tạo ra những giá trị tinh thần, vun đắp cho đời sống văn hóa, sự nghiệp văn hóa của đất nước.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Hồng Quân.

Đến hôm nay, chúng ta có quyền tự hào khi nhìn lại chặng đường 80 năm phát triển của văn hóa. Đã có rất nhiều thành tích, đó là các tác phẩm, các công trình và tên tuổi của các vị tiền bối, là tấm gương sáng về phẩm giá, nhân cách của những con người Việt Nam. Chúng ta cũng tự hào về đội ngũ làm công tác văn hóa hôm nay đã rất lớn mạnh, có chiều sâu, tức là văn hóa đã thấm sâu vào trong đời sống nhân dân.

Văn hóa được thể hiện trong mọi lĩnh vực, gây cảm hứng mới, niềm tin vào xã hội, trong thời kỳ đất nước chuyển mình. Tôi tin văn hóa sẽ là một động lực, cùng với các lĩnh vực như chính trị, kinh tế, ngoại giao, an ninh quốc phòng… trở thành nhịp cầu gắn kết Việt Nam với thế giới.

Thời gian tới, chúng ta cần kích thích, đầu tư cho đội ngũ sáng tạo, trong đó có các văn nghệ sĩ để họ sáng tác nhiều hơn nữa, đầu tư hơn vào những tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng, về nghệ thuật, vì những tác phẩm đã in sâu trong trái tim của nhân dân sẽ ở lại lâu hơn. Để có các tác phẩm như thế, văn nghệ sĩ phải có sự rung động, phải bám sát đời sống, hơn nữa phải nắm được tinh thần của đất nước, hào khí dân tộc, mới hy vọng có những tác phẩm tốt, có giá trị.

Nghệ sĩ Nhân dân Lê Tiến Thọ, nguyên Thứ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch:

Không thể vươn tầm nếu bỏ quên văn hóa cơ sở

Tôi cho rằng, văn hóa chính là nền tảng tinh thần, là động lực và cũng là mục tiêu phát triển của đất nước. Bước vào giai đoạn thế kỷ vươn mình, văn hóa càng trở thành động lực lớn.

Nhìn lại 80 năm hình thành và phát triển ngành, chúng tôi rất tự hào khi văn hóa luôn đồng hành cùng dân tộc, tạo dựng nền tảng vững chắc cho công cuộc đổi mới và hội nhập. Văn hóa Việt Nam là một chỉnh thể đa ngành, gắn với thể thao, du lịch và thông tin, tất cả đều phát triển mạnh mẽ.

Những năm qua, nhiều di sản vật thể và phi vật thể của ta đã được UNESCO công nhận, khẳng định giá trị to lớn và niềm tự hào dân tộc. Quan trọng hơn, chúng ta vẫn giữ được bản sắc trong thời kỳ hội nhập. Như nguyên Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng khẳng định: “Văn hóa còn thì dân tộc còn!”. Nền tảng văn hóa ấy xuất phát từ đường lối của Đảng, dựa trên 3 yếu tố: khoa học, dân tộc và đại chúng, vừa kế thừa tinh hoa cha ông, vừa mở rộng giao lưu. Chăm lo văn hóa cũng chính là chăm lo con người, chủ thể sáng tạo và là đích đến của mọi hoạt động.

Nghệ sĩ Nhân dân Lê Tiến Thọ.

Dù đạt nhiều thành tựu, nhưng đầu tư cho văn hóa ở cơ sở, cho văn học nghệ thuật vẫn chưa đủ tầm. Văn hóa cơ sở chính là nền móng của toàn bộ đời sống tinh thần xã hội. Nơi nào văn hóa cơ sở được quan tâm, ở đó phong trào quần chúng, đời sống tinh thần và sức sáng tạo của cộng đồng sẽ phát triển.

Thời gian qua, nhiều địa phương đã chủ động xây dựng thiết chế văn hóa, tổ chức các hoạt động nghệ thuật, thể thao, nhưng nhìn chung đầu tư vẫn còn dàn trải, thiếu chiều sâu.

Cần có chính sách ưu tiên mạnh mẽ hơn, từ nhà văn hóa, thư viện, rạp chiếu phim, đến các không gian sáng tạo cộng đồng, để người dân, đặc biệt là giới trẻ được tiếp cận và thụ hưởng văn hóa thường xuyên.

Khi người dân được tiếp cận văn hóa một cách bình đẳng, rộng rãi thì mới hình thành những thế hệ công dân sáng tạo, từ đó mới có thể sản sinh ra những tài năng, những tác phẩm giá trị.

Nghệ sĩ Nhân dân Trần Ly Ly, Chủ tịch Hội đồng Học viện Múa Việt Nam

Phát triển công nghiệp văn hóa phải song hành với nghệ thuật đỉnh cao

Thành tựu của ngành văn hóa suốt 80 năm là máu, là nước mắt, cũng như trí tuệ, sáng tạo của nhiều thế hệ, đã từng bước, từng bước đi cùng với chiều dài lịch sử đất nước. Với thế hệ chúng tôi, những người vẫn còn sức để cống hiến cho văn hóa nghệ thuật thì mong muốn lớn nhất là được chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ hơn nữa của văn hóa nghệ thuật trong thời gian tới.

Có một hướng rất khác, đó là phát triển công nghiệp văn hóa gắn với con người, đúng mục đích của nó, nhưng song song phải phát triển nghệ thuật đỉnh cao. Chúng ta không thể tách rời hai lĩnh vực này. Chúng ta vẫn phải đi tìm những giá trị mới, giá trị đổi mới, giá trị đỉnh cao của nghệ thuật gắn với công nghệ, để văn hóa không dừng lại mà luôn được nâng lên.

Nghệ sĩ Nhân dân Trần Ly Ly.

Văn hóa là một hệ sinh thái. Muốn phát triển bền vững, chúng ta phải xây dựng hệ sinh thái ấy trên sự kết nối. Trước đây, có thể một cá nhân đơn lẻ làm nên thành công, nhưng bây giờ cần sự kết nối để tạo ra một nền tảng, một vòng tròn khép kín thì mới vững chắc.

Trong tương lai, chúng ta phải xây dựng hệ sinh thái sáng tạo, từ người sản xuất, người sáng tạo, người tiêu thụ, đến cả những người làm PR, marketing, hay truyền thông, báo chí. Báo chí không chỉ đồng hành cùng sáng tạo của nghệ sĩ, mà còn có vai trò phản ánh khách quan tiếng nói của công chúng để đánh giá giá trị tác phẩm.

Kỳ vọng lớn nhất của tôi vẫn là sự sáng tạo. Chúng ta cần những "chất xúc tác" để có thêm nhiều tác phẩm nghệ thuật mang tính đột phá. Bởi vì, một tác giả đơn lẻ không thể tạo nên thay đổi, mà phải là cả một thế hệ tác giả, cùng nhau tạo nên sự biến chuyển về nghệ thuật và tư tưởng cho thế hệ mới.

Và xin nhớ rằng: phát triển văn hóa nghệ thuật không đồng nghĩa chỉ với phát triển kinh tế, mà cần phải đi sâu hơn, cao hơn, chạm tới những giá trị tinh thần của con người.

Nhiều tác phẩm nghệ thuật đương đại lấy cảm hứng từ văn hóa dân gian.

KHIẾU MINH thực hiện