Ấn Độ dỡ lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm khiến gạo Việt thêm áp lực cạnh tranh

Ấn Độ vừa quyết định dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm sau hơn hai năm áp dụng. Động thái này nhằm giải quyết tình trạng tồn kho kỷ lục và đáp ứng nhu cầu gia tăng từ thị trường quốc tế.

Theo các số liệu thống kê, tính đến đầu tháng 2/2025, lượng gạo 100% tấm tồn kho tại Ấn Độ đã tăng gấp gần 9 lần so với mục tiêu của chính phủ. Trước đó, vào tháng 9/2022, Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu loại gạo này và tiếp tục hạn chế xuất khẩu các loại gạo khác vào năm 2023 do lo ngại sản lượng sụt giảm do thời tiết bất lợi. Tuy nhiên, sau khi vụ mùa mới đạt sản lượng kỷ lục, tình hình cung ứng đã cải thiện, tạo điều kiện cho chính phủ Ấn Độ dỡ bỏ biện pháp hạn chế đối với tất cả các sản phẩm gạo, ngoại trừ gạo 100% tấm.

Ấn Độ dỡ bỏ biện pháp hạn chế đối với tất cả các sản phẩm gạo, ngoại trừ gạo 100% tấm.

Đại diện Hiệp hội Xuất khẩu gạo Ấn Độ (REA), nhận định, việc gỡ bỏ lệnh cấm sẽ giúp Ấn Độ xuất khẩu khoảng 2 triệu tấn gạo 100% tấm vào năm 2025. Trước khi lệnh cấm được ban hành, năm 2022, Ấn Độ đã xuất khẩu 3,9 triệu tấn gạo tấm, chủ yếu sang Trung Quốc để sản xuất thức ăn chăn nuôi và các nước châu Phi như Senegal, Djibouti để tiêu dùng.

Quyết định của Ấn Độ có thể tạo ra áp lực cạnh tranh lớn trên thị trường gạo thế giới. Hiện tại, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đang thấp hơn so với các đối thủ cạnh tranh. Đặc biệt, cạnh tranh sẽ gay gắt hơn khi Việt Nam bước vào vụ thu hoạch Đông Xuân - vụ mùa lớn nhất năm.

Các doanh nghiệp xuất khẩu lo ngại, dù sản lượng dồi dào nhờ thời tiết thuận lợi, giá gạo khó quay lại mức 500 USD một tấn. Doanh nghiệp cũng thận trọng hơn trong thu mua do thị trường biến động liên tục và xuất khẩu chậm lại.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho rằng, giá gạo trong nước liên tục giảm từ đầu tháng 3, khiến Việt Nam trở thành một trong những nguồn cung rẻ nhất. Tuy nhiên, trong hai tháng qua, 80% lượng gạo xuất khẩu là gạo chất lượng cao, không cạnh tranh trực tiếp với gạo 100% tấm của Ấn Độ. Dù vậy, áp lực từ nguồn cung lớn của Ấn Độ vẫn có thể ảnh hưởng đến giá cả, đặc biệt ở phân khúc gạo cấp thấp.

Trước quyết định dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm của Ấn Độ, ông Bùi Trung Thướng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Ấn Độ, cho rằng giá gạo tiếp tục được duy trì ở mức hiện tại, sẽ không giảm sâu hơn nữa vì một số lý do. Trước hết là tổng lượng gạo toàn cầu trong năm nay được dự báo sẽ tăng, thậm chí lên tới 10 triệu tấn trong khi các nước gần đây sử dụng gạo vào nhiều mục đích khác nhau không chỉ cho tiêu dùng hằng ngày, như sản xuất ethanol, sử dụng trong các ngành công nghiệp…

Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu dùng gạo sẽ không có thay đổi đột biến, khoảng 50% dân số toàn cầu vẫn có thói quen sử dụng gạo trong bữa ăn hằng ngày.

Ông Thướng đồng thời khuyến nghị các doanh nghiệp Việt Nam nên tham khảo cách thức của Ấn Độ, tập trung phát triển các giống lúa chất lượng cao cũng như việc Chính phủ Ấn Độ gần đây công bố các vùng chỉ dẫn địa lý để tạo thương hiệu gạo đặc trưng, tạo dựng uy tín trên thị trường thế giới nhằm tăng cường doanh số.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam phải đa dạng hóa thị trường hoặc đa dạng hóa phương thức bán hàng (mở rộng các kênh tư nhân thay vì chỉ phụ thuộc vào kênh chính phủ để xuất khẩu). Ngoài ra, các doanh nghiệp Việt cũng cần cố gắng duy trì thị phần đã có kể cả ở những thị trường, vùng lãnh thổ mà lượng gạo hoặc kim ngạch xuất khẩu chưa cao.

Báo cáo từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy Việt Nam chịu nhiều thách thức từ cạnh tranh giá của các quốc gia xuất khẩu gạo. Tuy nhiên, gạo thơm Việt Nam vẫn giữ lợi thế ở phân khúc cao cấp nhờ hội nhập kinh tế sâu rộng và chính sách hỗ trợ sản xuất bền vững. Nếu tiếp tục nâng cao chất lượng và cải tiến sản xuất, Việt Nam có thể duy trì thị phần ổn định.

Trước tình hình này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất giải pháp ổn định ngành lúa gạo, bao gồm nâng cao bảo quản sau thu hoạch, mở rộng thị trường xuất khẩu và hỗ trợ doanh nghiệp trong logistics, thương mại điện tử. Ngoài ra, doanh nghiệp và nông dân sẽ được hỗ trợ tín dụng ưu đãi để đầu tư công nghệ, hạ tầng nông nghiệp. Về dài hạn, Việt Nam cần chuyển đổi cơ cấu sản xuất, phát triển giống lúa thích ứng biến đổi khí hậu, đẩy mạnh chế biến sâu và đầu tư logistics để hướng tới sản xuất bền vững.

Hồng Hương