An Giang tham vấn quốc tế, thúc đẩy khu di tích Óc Eo - Ba Thê sớm trở thành di sản thế giới
Tỉnh An Giang đang nỗ lực hoàn thiện hồ sơ đề cử UNESCO công nhận khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê là Di sản văn hóa thế giới vào năm 2027.
Ngày 30-7, UBND tỉnh An Giang, Ban Quản lý Di tích Văn hóa Óc Eo tỉnh An Giang phối hợp Viện Bảo tồn Di tích (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế “Tham vấn giá trị nổi bật toàn cầu và tiêu chí đề cử Di sản thế giới cho Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê (tỉnh An Giang, Việt Nam)”.
Hội thảo có sự tham dự của TS.KTS Hoàng Đạo Cương - Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, PGS.TS Đặng Văn Bài - Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Văn hóa Quốc gia; ông Lê Trung Hồ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cùng nhiều nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước.
Toàn cảnh Hội thảo khoa học quốc tế “Tham vấn giá trị nổi bật toàn cầu và tiêu chí đề cử Di sản thế giới cho Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê".
Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh Óc Eo - Ba Thê là quần thể di tích khảo cổ tiêu biểu, nơi tập trung dày đặc các kiến trúc tôn giáo, tín ngưỡng, phản ánh rõ nét diện mạo một trung tâm đô thị cổ gắn liền với vương quốc Phù Nam.
"Việc nhận diện giá trị nổi bật toàn cầu của di sản là cơ sở quan trọng để bảo tồn, phát huy giá trị và phát triển du lịch bền vững tại địa phương" - ông Cương nói.
Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, TS.KTS Hoàng Đạo Cương
Do đó, ông Cương đề nghị đơn vị tư vấn và các bên liên quan tập trung làm rõ các nội dung trọng yếu trong xây dựng hồ sơ đề cử, như: Đánh giá tài liệu hiện có, cập nhật nghiên cứu mới, xác định ranh giới khu di sản, đề xuất tiêu chí nổi bật toàn cầu (OUV) và câu chuyện cốt lõi cần truyền tải.
Cũng tại hội thảo, ông Lê Trung Hồ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, cho biết tỉnh đang nỗ lực hoàn thiện hồ sơ đề cử UNESCO công nhận Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê là Di sản văn hóa thế giới vào năm 2027. An Giang xác định chiến lược lâu dài của địa phương là phát triển bền vững trên nền tảng bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.
Ông Lê Trung Hồ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang
TS Trương Đắc Chiến, thành viên nhóm tư vấn, đã trình bày kết quả nghiên cứu tổng quan, nhấn mạnh khu di tích Óc Eo - Ba Thê là một trong những phức hợp di tích khảo cổ quan trọng nhất ở hạ lưu sông Mê Kông, có vai trò đặc biệt trong việc hình thành và phát triển của nền văn minh cổ đại Phù Nam.
Khu di tích nằm ở huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang cũ, với trung tâm là núi Ba Thê - địa hình cổ cao khoảng 200m nổi bật giữa vùng đồng bằng trũng. Trên cơ sở khảo cổ học và bản đồ phân kỳ không-thời gian của học giả Pierre-Yves Manguin, di tích này được chia thành ba giai đoạn phát triển chính:
Giai đoạn I (thế kỷ I TCN - III SCN): Hình thành đô thị sớm, tập trung tại các gò cư trú như Gò Cây Thị, Gò Óc Eo, Linh Sơn 1... Di chỉ cư trú ổn định, có hoạt động sản xuất thủ công và nông nghiệp sớm, dấu hiệu của thời kỳ "Tiền Óc Eo".
Giai đoạn II (thế kỷ IV-VII): Thời kỳ cực thịnh, với mật độ di tích dày đặc, quy mô mở rộng. Nhiều công trình kiến trúc tôn giáo bằng gạch, đá được xây dựng như tại Gò Óc Eo, Gò Cây Thị, Linh Sơn... Đây cũng là giai đoạn xuất hiện hệ thống thành - hào, kênh cổ như Lung Lớn phục vụ thủy lợi và giao thương; phân bố các hình thức mộ táng như mộ hỏa táng, mộ chum và hệ thống đền tháp kéo dài từ núi Ba Thê ra cánh đồng Óc Eo.
Giai đoạn III (thế kỷ VII-XII): Thời kỳ chuyển tiếp, có sự chồng lấn kiến trúc mới trên nền cũ, mang đặc trưng tiền Angkor với vật liệu như đá hoa cương, gạch tái sử dụng. Các trung tâm nghi lễ và cư trú tập trung quanh núi Ba Thê, phản ánh quá trình chuyển giao chính trị - văn hóa từ Phù Nam sang Chân Lạp.
Cổ vật được khai quật.
Học sinh thăm Khu di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê.
Các kết quả nghiên cứu khảo cổ học đến nay đã phát hiện hàng ngàn di vật, trong đó có nhiều hiện vật vàng, đá quý, gốm, tượng thờ, văn khắc bằng chữ Phạn, các công trình kiến trúc và hệ thống kênh đào cổ… Qua đó, cho thấy Óc Eo từng là một đô thị - thương cảng quốc tế lớn, có mạng lưới giao thương rộng khắp với Ấn Độ, Trung Hoa và khu vực Đông Nam Á.
Hiện phần lớn khu di tích Óc Eo - Ba Thê nằm trên địa bàn tỉnh An Giang, nhưng nhiều thành phần quan trọng như tường thành, kênh cổ và các di tích vệ tinh cũng phân bố tại tỉnh Kiên Giang (cũ), đặc biệt là khu vực Giồng Xoài. Các chuyên gia đề xuất mở rộng khoanh vùng liên tỉnh để đảm bảo tính toàn vẹn và xác thực của hồ sơ đề cử.
Việc xác lập ranh giới đầy đủ và cơ sở pháp lý rõ ràng được xem là yêu cầu then chốt để hồ sơ đáp ứng các tiêu chí UNESCO.
Hội thảo cũng ghi nhận đề xuất bổ sung hai di tích Giồng Xoài và Nền Chùa (tỉnh Kiên Giang cũ) vào phạm vi đề cử nhằm làm nổi bật cấu trúc đô thị cổ và không gian văn hóa - khảo cổ liên vùng của di sản.
