An tâm với hệ thống giao dịch trái phiếu riêng lẻ

Toàn bộ giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thứ cấp được quản lý tập trung, thực hiện qua HNX, thanh toán qua VSDC

Sản phẩm “cây nhà lá vườn” mang lại kết quả ấn tượng

Theo một đại diện của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK), hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là sản phẩm “cây nhà lá vườn” 100% khi chưa có tiền lệ triển khai cũng như không có kinh nghiệm quốc tế. Hoạt động xây dựng hệ thống vừa làm, vừa sửa, vừa bổ sung, nhưng chỉ trong vòng 7 tháng đã hoàn thành và đưa vào hoạt động từ ngày 19/7/2023.

Trong 1 năm qua, hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Tính đến 30/6/2024, hệ thống có 997 mã trái phiếu của 259 tổ chức phát hành với giá trị đăng ký giao dịch đạt hơn 706.236 tỷ đồng; giá trị giao dịch bình quân trong tháng 6/2024 đạt gần 4.093 tỷ đồng/phiên; số lượng thành viên giao dịch trái phiếu tăng từ 5 lên 48, gồm 44 công ty chứng khoán và 4 ngân hàng thương mại.

Ông Phạm Tiến Đạt, Viện Nghiên cứu Tài chính, Bộ Tài chính

Sự phát triển của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đã góp phần thúc đẩy thị trường sơ cấp phát triển lành mạnh và bền vững hơn. Trong giai đoạn từ 19/7/2023 đến 30/6/2024, có 118 đợt phát hành thành công với giá trị đạt 351.739 tỷ đồng.

Bên cạnh hiệu quả về quy mô, chi phí của hoạt động phát hành trái phiếu giảm đáng kể. Cụ thể, chi phí huy động vốn bình quân toàn thị trường là 7,52%/năm, trong đó trái phiếu của khối tổ chức tín dụng là 6,01%/năm, khối thương mại, dịch vụ là 10,76%/năm, doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực khác là 10,87%/năm, trong khi mức trung bình các giai đoạn trước đó là 12%.

Đóng góp quan trọng nhất của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là đem lại tính minh bạch cho thị trường, hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư trong giao dịch, đặc biệt là các nhà đầu tư cá nhân. Toàn bộ giao dịch thứ cấp được quản lý tập trung, thực hiện qua Sở giao dịch chứng khoán, hoạt động thanh toán được thực hiện qua Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC), đảm bảo sự an toàn trong giao dịch và thanh toán. Do đó, nhà đầu tư thực hiện giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thuận tiện, an toàn hơn, quyền lợi của nhà đầu tư được bảo vệ tốt hơn. Các nhà đầu tư cũng được nâng cao hiểu biết và tăng tính trách nhiệm trong giao dịch. Các chủ thể khác tham gia thị trường như tổ chức phát hành, đơn vị tư vấn hiểu rõ hơn trách nhiệm của mình khi tham thị trường.

Tính công khai, minh bạch được cải thiện rõ rệt khi cơ sở dữ liệu về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ được hình thành đầy đủ và ngày càng hoàn thiện. Hiện nay, nhà đầu tư thứ cấp hoàn toàn có quyền và có khả năng truy cập, tiếp cận tất cả các thông tin về trái phiếu doanh nghiệp một cách đầy đủ nhất trước khi ra quyết định đầu tư. Toàn bộ thông tin công bố của doanh nghiệp phát hành trái phiếu bao gồm thông tin trước đợt phát hành của doanh nghiệp, công bố thông tin bất thường, công bố thông tin của doanh nghiệp về trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm theo chứng quyền, mua lại trái phiếu trước hạn, hoán đổi trái phiếu, kết quả phát hành trái phiếu doanh nghiệp… được tổng hợp và công bố công khai trên chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại địa chỉ https://cbonds.hnx.vn (trước đó, các nhà đầu tư thứ cấp chỉ có thể tiếp cận thông tin về trái phiếu thông qua hệ thống phân phối, môi giới bán hàng và thường không được truyền tải đầy đủ). Các cơ quan quản lý có thông tin đầy đủ và cái nhìn tổng thể hơn về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ từ khâu phát hành trên thị trường sơ cấp đến giao dịch trên thị trường thứ cấp.

Đáng chú ý, khi các nhà đầu tư truy cập vào website của hệ thống (https://cbonds.hnx.vn/) sẽ nhận được các cảnh báo rõ ràng, đầy đủ về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ như trách nhiệm của doanh nghiệp phát hành, trách nhiệm của nhà đầu tư và của cơ quan quản lý. Một thông điệp quan trọng từ các lưu ý này chính là nguyên tắc “tự vay, tự trả” của các doanh nghiệp, cũng như việc các nhà đầu tư phải tự đánh giá, chịu trách nhiệm về rủi ro trong hoạt động đầu tư. Điều này góp phần nâng cao tính cẩn trọng của các nhà đầu tư khi đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.

Định hướng tương lai

Sự phát triển của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ đã góp phần thúc đẩy thị trường sơ cấp phát triển lành mạnh và bền vững hơn.

Để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo đúng định hướng của Chính phủ và Bộ Tài chính, trong thời gian tới, UBCK, HNX, VSDC tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện các quy định pháp lý về hoạt động của thị trường trái phiếu; phối hợp các đơn vị liên quan hoàn thiện hạ tầng công nghệ của hệ thống giao dịch, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của thị trường; nâng cấp chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp đáp ứng quy định tại Nghị định số 65/2022/NĐ-CP và Thông tư số 30/2023/TT-BTC.

Nhằm gia tăng nguồn cung, HNX chú trọng việc phối hợp rà soát danh sách tổ chức phát hành chưa đăng ký giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ để đôn đốc, nhắc nhở thực hiện theo đúng quy định. Cùng với đó, phối hợp với các đơn vị duy trì hoạt động tập huấn dành cho các tổ chức phát hành, thành viên trong việc tuân thủ các quy định pháp luật, quy chế hoạt động, quy trình nghiệp vụ về đăng ký, lưu ký và thanh toán giao dịch trên thị trường; xây dựng các hướng dẫn về trái phiếu xanh, trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ; nghiên cứu kênh kết nối giao dịch trực tuyến của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và đưa vào hoạt động.

Để thu hút nhiều hơn các nhà đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, các cơ quan quản lý đẩy mạnh công tác truyền thông, nhấn mạnh vai trò của UBCK, HNX và VSDC là cơ quan quản lý, vận hành thị trường giao dịch tập trung, không có nghĩa vụ trong việc đảm bảo thanh toán gốc, lãi của doanh nghiệp mà đây là trách nhiệm của tổ chức phát hành với người sở hữu trái phiếu.

Đồng thời, tăng cường các hoạt động giám sát nghĩa vụ báo cáo, công bố thông tin và giao dịch của các đối tượng tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ theo quy định. Phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm, giúp ổn định thị trường và tạo lòng tin cho các nhà đầu tư.

Phạm Tiến Đạt / Viện Nghiên cứu Tài chính, Bộ Tài chính