Ánh sáng từ lớp học buổi tối

Các học viên đến lớp học chữ vào buổi tối tại Trường Tiểu học Ba Sơn

Chúng tôi có dịp đến xã Ba Sơn thời điểm trung tuần tháng 11/2025 để tìm hiểu về công tác xóa mù chữ cho người dân nơi đây. Khi trao đổi với UBND xã, chúng tôi đã được thông tin rằng lớp học chỉ bắt đầu lúc 19 giờ do phần lớn học viên đều là lao động chính trong gia đình, chỉ có thể thu xếp thời gian vào buổi tối. Chính sự linh hoạt này đã trở thành điểm tựa quan trọng để duy trì sĩ số, bởi ở vùng cao biên giới, việc vận động người dân đến lớp không bao giờ đơn giản.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Thịnh, Chủ tịch UBND xã cho biết: hầu hết học viên xóa mù chữ đều ở các thôn xa trung tâm, độ tuổi phổ biến từ 35 đến 60 tuổi. Đây là những người đã gắn bó nhiều năm với nương rẫy, chưa từng nghĩ đến chuyện học chữ. Vì vậy, xã thống nhất chỉ đạo nhà trường bố trí giờ học linh hoạt, chủ yếu vào buổi tối để phù hợp với sinh hoạt lao động của bà con. Ông Thịnh chia sẻ: “Chúng tôi xác định muốn duy trì lớp học thì trước hết phải tạo điều kiện để người dân có thể đến lớp. Cán bộ xã cùng thôn, trường học đều chung tinh thần vận động đến từng nhà, thuyết phục từng người”.

“Tôi cùng giáo viên phải đi lại nhiều lần mới thuyết phục được bà con đến lớp. Chúng tôi nói rõ với bà con rằng biết chữ không chỉ để đọc tên mình, mà còn để làm ăn, buôn bán, đi lại thuận tiện hơn. Khi hiểu được điều đó, nhiều người tự giác đăng ký học”.

Ông Dương Trùng Lỷ, Trưởng thôn Co Loi

Ba Sơn có 25 thôn, trong đó 13 thôn giáp biên giới, 8 thôn đặc biệt khó khăn. Với hơn 10.200 dân, trên 92% là đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống bà con gắn nhiều với sản xuất nông nghiệp nên việc thu xếp thời gian tham gia học tập không hề đơn giản. Ông Dương Trùng Lỷ, Trưởng thôn Co Loi cho biết: “Tôi cùng giáo viên phải đi lại nhiều lần mới thuyết phục được bà con đến lớp. Chúng tôi nói rõ với bà con rằng biết chữ không chỉ để đọc tên mình, mà còn để làm ăn, buôn bán, đi lại thuận tiện hơn. Khi hiểu được điều đó, nhiều người tự giác đăng ký học”.

Thực tế là một khi đã bước vào lớp, đa số học viên đều rất chăm chỉ, xem việc học như cơ hội để thay đổi cuộc sống. Chị Hoàng Thị Pẻn, thôn Ba Sơn chia sẻ: "Trước đây không biết chữ khiến tôi gặp nhiều trở ngại. Đi đâu tôi cũng ngại. Có việc phải ký tên cũng không làm được. Vậy nên khi xã thông báo mở lớp, dù bận thế nào tôi cũng cố gắng thu xếp đi học”. Những câu chuyện như của chị Pẻn tạo nên động lực để duy trì lớp học, bởi mỗi học viên đều mang trong mình mong muốn thay đổi.

Chương trình giáo dục xóa mù chữ tại Ba Sơn được các nhà trường thực hiện theo Thông tư 33/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, gồm 949 tiết với các môn: Tiếng Việt, Toán, Khoa học, Lịch sử – Địa lý, chia thành hai kỳ. Để việc dạy học đạt hiệu quả tối đa, các giáo viên đã phân chia lớp thành ba nhóm theo mức độ tiếp thu. Nhóm 1 dành cho người chưa biết đọc, biết viết; nhóm 2 cho người đọc được nhưng còn chậm; nhóm 3 cho người tiếp thu nhanh hơn. Đáng chú ý, giáo viên còn phối hợp với học sinh tiểu học và THCS ở thôn bản để hỗ trợ học viên nhóm 1 khi tự học tại nhà. Hình thức “cộng tác viên nhí” này đã giúp nhiều học viên tự tin hơn, rèn chữ tốt hơn, đồng thời tạo ra sự kết nối tích cực giữa các thế hệ.

Không chỉ dạy chữ, giáo viên còn tìm cách gắn nội dung học với đời sống của bà con. Cô Liễu Thị Phương, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ba Sơn cho biết: để thu hút học viên, nhà trường lồng ghép các hoạt động xen kẽ giữa giờ như văn nghệ dân ca, chiếu video “quà tặng cuộc sống”, hướng dẫn mô hình phát triển kinh tế từ chăn nuôi, trồng cây ăn quả. Cô Phương nói: “Bà con đến lớp không chỉ để học chữ mà còn để mở mang kiến thức làm ăn. Có người không phải học viên nhưng vẫn đến xem, góp phần tạo không khí học tập rất sôi nổi”. Điều này cho thấy lớp học xóa mù chữ đang trở thành không gian cộng đồng, nơi người dân không chỉ học chữ mà còn trao đổi kinh nghiệm sản xuất, chia sẻ cách làm ăn.

Nhờ sự kiên trì của đội ngũ cán bộ, giáo viên và sự chuyển biến trong nhận thức của người dân, công tác xóa mù chữ tại Ba Sơn đã đạt kết quả rõ rệt. Từ năm 2023 đến nay, xã mở được 8 lớp với 262 học viên. Riêng năm 2025, xã tổ chức 5 lớp với 108 học viên tham gia. Tỷ lệ người từ 15 đến 60 tuổi biết chữ của xã tăng từ 90,27% (năm 2023) lên 92,76% (năm 2025) - một con số không lớn về mặt thống kê nhưng thể hiện nỗ lực trong điều kiện khó khăn của vùng cao biên giới. Mỗi học viên hoàn thành chương trình không chỉ nâng cao nhận thức cá nhân mà còn góp phần vào sự phát triển chung của cộng đồng.

Những lớp học buổi tối ở Ba Sơn cho thấy khi chính quyền quyết tâm, nhà trường trách nhiệm và người dân đổi mới suy nghĩ thì công tác xóa mù chữ sẽ đạt hiệu quả thực chất. Những con số tăng lên mỗi năm không chỉ phản ánh kết quả của một chương trình giáo dục mà còn khẳng định sự lan tỏa của tinh thần học tập trong cộng đồng, tạo nền tảng cho sự phát triển ổn định ở một xã biên giới còn nhiều khó khăn như Ba Sơn.

HOÀNG TÙNG