Apple Watch có thể thay bác sĩ chẩn đoán bệnh tim?

Apple Watch khác xa máy y tế

Trong thời đại “sức khỏe số”, Apple Watch và các thiết bị đeo thông minh đang dần trở thành vật bất ly thân của người Việt. Chỉ với một cú chạm, người dùng có thể đo nhịp tim, SpO₂, thậm chí phát hiện rung nhĩ – những tính năng từng chỉ có ở bệnh viện.

ThS-BS Trần Lê Uyên Phương – Phó trưởng khoa Điều trị rối loạn nhịp, Bệnh viện Chợ Rẫy - Ảnh: NVCC

Không ít người khoe rằng: “Đồng hồ báo tim bất thường, tôi đi khám và phát hiện bệnh sớm!” — một tín hiệu đáng mừng của thời đại “y tế số”. Thế nhưng, song song với sự tiện lợi ấy là một câu hỏi lớn: Liệu thiết bị đeo thông minh có thể thay thế được bác sĩ và máy móc y tế trong bệnh viện?

Để làm rõ vấn đề này, phóng viên Một Thế Giới đã có cuộc trao đổi với ThS-BS Trần Lê Uyên Phương – Phó trưởng khoa Điều trị rối loạn nhịp, Bệnh viện Chợ Rẫy, người trực tiếp theo dõi hàng nghìn ca bệnh tim mạch liên quan đến rối loạn nhịp.

- Về mặt kỹ thuật, Apple Watch khác gì so với máy đo y tế trong bệnh viện, thưa bác sĩ?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Về nguyên lý, Apple Watch sử dụng cảm biến quang học (PPG) để đo nhịp tim và SpO₂, cùng với điện cực để ghi điện tâm đồ một chuyển đạo.

Trong khi đó, các thiết bị y tế chuyên dụng sử dụng hệ thống đa chuyển đạo, cảm biến được hiệu chuẩn và có khả năng lọc nhiễu tốt hơn.

Do Apple Watch phụ thuộc vào yếu tố ngoại vi như sắc tố da, mồ hôi, cử động hay hình xăm, kết quả có thể bị sai lệch. Điện tâm đồ (ECG) của đồng hồ chỉ tương đương chuyển đạo I, vì vậy không thể phát hiện đầy đủ các bệnh lý như thiếu máu cục bộ, block nhĩ thất hay rối loạn dẫn truyền phức tạp.

Về SpO₂, tính năng này của Apple Watch chưa được FDA (Mỹ) công nhận là thiết bị y tế, trong khi máy đo chuyên dụng trong bệnh viện phải đạt chuẩn ISO và có sai số cho phép dưới 2%. Do đó, kết quả từ Apple Watch có thể dùng để theo dõi xu hướng, giúp phát hiện và đưa ra cảnh báo để bệnh nhân đi đến gặp bác sĩ sớm hơn, nhưng không nên dùng để chẩn đoán xác định hay điều chỉnh điều trị.

- Nhiều nghiên cứu nói rằng Apple Watch sai số 2–5%. Mức đó có chấp nhận được không, thưa bác sĩ?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Sai số 2–5% có thể chấp nhận được trong bối cảnh theo dõi cá nhân, nhằm quan sát xu hướng thay đổi hoặc phát hiện bất thường ban đầu. Tuy nhiên, trong thực hành lâm sàng, mức sai số này không đủ độ tin cậy để đưa ra quyết định điều trị, đặc biệt trong những bệnh cảnh đòi hỏi độ chính xác cao như rối loạn nhịp, suy hô hấp hoặc bệnh tim mạch phức tạp.

Cả ESC (Hiệp hội Tim mạch Châu Âu) và AHA (Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ) đều khuyến cáo rằng mọi dữ liệu từ thiết bị tiêu dùng phải được xác minh bằng phương tiện y tế đạt chuẩn trước khi sử dụng cho chẩn đoán.

- Theo bác sĩ, vấn đề lớn nhất khi sử dụng dữ liệu từ thiết bị cá nhân như Apple Watch trong chẩn đoán y học là gì — độ chính xác, tính liên tục, hay khả năng xác thực người dùng?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Cả ba yếu tố đều quan trọng, nhưng điểm mấu chốt là tính xác thực và ngữ cảnh của dữ liệu. Trong thực hành, bác sĩ cần biết dữ liệu được ghi nhận trong điều kiện nào – người bệnh đang nghỉ ngơi, vận động hay ngủ – vì điều đó ảnh hưởng lớn đến độ tin cậy.

Ngoài ra, việc xác định đúng người đeo và thời điểm đo cũng rất quan trọng, đặc biệt khi dữ liệu được chia sẻ qua nền tảng điện tử. Độ chính xác của cảm biến PPG và tính liên tục của việc ghi nhận cũng là những giới hạn kỹ thuật chưa thể so sánh với thiết bị y tế chuyên dụng. Dữ liệu rời rạc, thiếu chuẩn định dạng khiến việc tích hợp và diễn giải gặp khó khăn.

- Dữ liệu của Apple Watch có được chuẩn hóa để tích hợp vào hồ sơ sức khỏe điện tử?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Hiện nay, chỉ một số tính năng của Apple Watch như ECG App và Irregular Rhythm Notification được phê duyệt bởi FDA (Mỹ) và có CE-Mark tại châu Âu. Các thông số khác như SpO₂ hay nhịp thở vẫn nằm ở mức “wellness feature” – nghĩa là phục vụ mục tiêu theo dõi cá nhân, chưa được công nhận là thiết bị y tế.

Về mặt kỹ thuật, dữ liệu của Apple Watch được lưu trong Apple HealthKit, tuân theo chuẩn HL7 FHIR, cho phép tích hợp với hồ sơ sức khỏe điện tử (EHR) ở các hệ thống tương thích. Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc này còn hạn chế do chưa có hạ tầng chuẩn hóa dữ liệu và quy định cụ thể về chia sẻ thông tin cá nhân từ thiết bị tiêu dùng.

- Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), liệu trong tương lai Apple Watch sẽ trở thành “thiết bị y tế chính thức”?

-ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: “Thiết bị y tế chính thức” là một thuật ngữ đắt giá, đồng nghĩa với việc phải được kiểm định qua nhiều nghiên cứu lâm sàng. Chúng ta đang sống trong thời đại y học chứng cứ, nơi mọi khuyến cáo đều dựa trên dữ liệu định lượng và thử nghiệm lâm sàng chặt chẽ.

Dù Apple Watch đã được FDA công nhận cho một tính năng phát hiện rung nhĩ, nhưng điều đó chỉ phản ánh phạm vi tầm soát, không phải chẩn đoán xác định. Để được xem là “thiết bị y tế chính thức”, mỗi tính năng mới như đo huyết áp, đường huyết hay hô hấp phải chứng minh được độ chính xác, độ tái lập và an toàn lâm sàng tương đương thiết bị chuyên dụng.

Với vai trò là bác sĩ thực hành, tôi xem Apple Watch là công cụ hỗ trợ hữu ích cho bệnh nhân, nhưng chưa thể thay thế tiêu chuẩn chẩn đoán hiện hành. Bằng chứng thêm sẽ giúp rút ngắn khoảng cách đó trong tương lai.

Dữ liệu từ Apple Watch chỉ là tham khảo, không phải hồ sơ y tế

- Thế nhưng gần đây nhiều người Việt dùng Apple Watch để theo dõi nhịp tim, SpO₂, thậm chí là phát hiện rung nhĩ. Theo bác sĩ, xu hướng này ảnh hưởng thế nào đến hành vi chăm sóc sức khỏe?

-ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Đây là xu hướng rất tích cực. Các thiết bị đeo như Apple Watch khiến người dùng chủ động theo dõi sức khỏe hàng ngày. Trước đây, chỉ khi mệt mỏi người ta mới đi khám. Còn nay, họ bắt đầu để ý đến nhịp tim, giấc ngủ, lượng vận động… và phát hiện sớm bất thường.

Điều đáng mừng là nhiều người đã chuyển từ “chủ quan” sang “chủ động”. Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng Apple Watch không phải thiết bị y tế chẩn đoán, mà chỉ hỗ trợ tầm soát. Dữ liệu của nó cần được hiểu trong giới hạn, không nên coi kết quả hiển thị là kết luận y học.

- Từ góc độ chuyên môn, dữ liệu thu được từ đồng hồ thông minh có thể được coi là “dữ liệu y tế” không, hay vẫn chỉ mang tính tham khảo, thưa bác sĩ?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Theo quy định Việt Nam (Nghị định 102/2025/NĐ-CP), “dữ liệu y tế” là dữ liệu được tạo ra từ hoạt động khám chữa bệnh hoặc thiết bị được cơ quan quản lý phê duyệt. Hiện nay, Apple Watch chỉ có 2 tính năng được FDA (Mỹ) công nhận là thiết bị y tế: ECG và cảnh báo nhịp không đều.

Tuy nhiên, những thông số khác như SpO₂, giấc ngủ hay nhịp thở chỉ mang giá trị tham khảo, phục vụ mục tiêu theo dõi sức khỏe cá nhân.

Từ góc nhìn chuyên môn, dữ liệu từ đồng hồ thông minh có thể là nguồn hỗ trợ đáng tin cậy cho tầm soát và giám sát, nhưng chưa đủ điều kiện để trở thành bằng chứng chẩn đoán trong thực hành lâm sàng. Nói cách khác, người dùng có thể tham khảo để theo dõi xu hướng, nhưng bác sĩ không thể dùng duy nhất dữ liệu đó để chẩn đoán hoặc kê thuốc.

- Trong thực tế lâm sàng, bác sĩ đã từng sử dụng dữ liệu từ Apple Watch để hỗ trợ chẩn đoán hoặc theo dõi bệnh nhân chưa?

-ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Trong thực tế, chúng tôi đã gặp không ít trường hợp bệnh nhân mang đến bản ghi ECG hoặc cảnh báo nhịp không đều do Apple Watch phát hiện. Đặc biệt ở các trường hợp rung nhĩ cơn, vốn có thể không được ghi nhận trong các lần khám thông thường, thiết bị này đôi khi giúp phát hiện sớm và rút ngắn thời gian chẩn đoán.

Nhiều nghiên cứu quốc tế, như Apple Heart Study, đã chứng minh rằng thời gian theo dõi dài hơn với thiết bị đeo giúp tăng khả năng phát hiện rối loạn nhịp so với phương pháp truyền thống.

Tuy vậy, trong hầu hết các tình huống, bác sĩ vẫn yêu cầu xác nhận lại bằng ECG 12 chuyển đạo hoặc Holter trước khi kết luận. Như vậy, Apple Watch có giá trị sàng lọc, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao, nhưng không thể thay thế công cụ chẩn đoán chính thức. Dữ liệu của thiết bị chỉ mang tính “gợi ý lâm sàng”, cần được đặt trong bối cảnh cụ thể và xác minh bởi chuyên môn.

- Nhiều người tin rằng Apple Watch có thể thay thế máy đo nhịp hoặc ECG chuyên dụng. Quan điểm của bác sĩ?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Apple Watch và các thiết bị đeo thông minh hiện nay có vai trò bổ trợ quan trọng trong xu hướng y tế số hóa. Chúng giúp thu thập dữ liệu liên tục, dễ dàng, và thuận tiện, đặc biệt hữu ích trong việc tầm soát sớm các rối loạn nhịp tim hay theo dõi xu hướng sức khỏe cá nhân.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng tính năng của các thiết bị này có độ nhạy cao nhưng độ đặc hiệu còn giới hạn. Điều đó có nghĩa là chúng có thể phát hiện sớm bất thường, nhưng chưa đủ độ chính xác để chẩn đoán xác định. Vì vậy, trong y học chứng cứ, Apple Watch là công cụ hỗ trợ giá trị, tận dụng ưu điểm tiện lợi của công nghệ để mở rộng sàng lọc, nhưng không nên được xem như thiết bị thay thế hay phương tiện chẩn đoán độc lập.

- Sự phổ biến của Apple Watch có khiến người dân “tự tin quá mức” vào khả năng chẩn đoán của thiết bị, dẫn đến nguy cơ bỏ qua thăm khám y tế định kỳ?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Thực tế cho thấy tình huống này hiếm hơn nhiều người nghĩ. Đa số bệnh nhân sau khi nhận cảnh báo bất thường từ Apple Watch lại mong muốn đi khám bác sĩ ngay, vì họ lo lắng và muốn xác nhận kết quả. Trải nghiệm lâm sàng của chúng tôi cho thấy người dân có xu hướng tin tưởng bác sĩ hơn là tự tin vào thiết bị.

Tuy nhiên, điều quan trọng là bác sĩ cần giải thích rõ giới hạn của thiết bị, giúp người bệnh hiểu rằng Apple Watch chỉ có vai trò tầm soát, với độ nhạy cao nhưng độ đặc hiệu còn hạn chế.

Bệnh nhân nên được tư vấn cách sử dụng thiết bị như công cụ hỗ trợ chứ không thay thế khám định kỳ hay các xét nghiệm chuyên khoa. Việc giáo dục sức khỏe này rất cần thiết để tránh tâm lý hoang mang khi có cảnh báo giả, đồng thời giúp người dân sử dụng công nghệ một cách an toàn và hiệu quả, phù hợp với khuyến cáo hiện hành của ESC và AHA.

- Bác sĩ có lời khuyên nào cho người Việt khi sử dụng Apple Watch để theo dõi sức khỏe hàng ngày?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Điều quan trọng nhất là hiểu rõ giới hạn của thiết bị. Apple Watch có thể giúp bạn theo dõi nhịp tim, giấc ngủ và mức vận động, nhưng không thể chẩn đoán bệnh.

Nếu nhận được cảnh báo “nhịp tim không đều” hoặc bản ghi ECG bất thường, người dùng nên lưu lại dữ liệu và đến gặp bác sĩ để được xác nhận. Không nên tự kết luận hay điều chỉnh thuốc dựa trên thông tin này. Nên đeo đồng hồ đúng vị trí, tránh ẩm ướt, và đo khi đang nghỉ ngơi để giảm sai số.

Với người có bệnh tim mạch, Apple Watch rất hữu ích để theo dõi xu hướng, nhưng không thay thế xét nghiệm y tế.

- Nếu được đưa ra một thông điệp ngắn gọn, bác sĩ muốn nói gì với người dùng về ranh giới giữa “công nghệ theo dõi sức khỏe” và “thiết bị y tế chuẩn”?

- ThS-BS Trần Lê Uyên Phương: Ranh giới giữa hai khái niệm này nằm ở mục tiêu sử dụng và độ tin cậy của dữ liệu.

“Công nghệ theo dõi sức khỏe” như Apple Watch hướng tới việc tầm soát, cảnh báo sớm và theo dõi xu hướng, giúp người dùng nhận biết thay đổi bất thường của cơ thể. Ngược lại, “thiết bị y tế chuẩn” được dùng để chẩn đoán xác định và ra quyết định điều trị, phải tuân thủ quy trình kiểm định, hiệu chuẩn và được cơ quan quản lý phê duyệt.

Vì vậy, dù smartwatch và các thiết bị theo dõi sức khỏe rất hứa hẹn, chúng vẫn đang ở giai đoạn tầm soát, chưa đạt đến chuẩn chẩn đoán y khoa. Tôi thường nói với bệnh nhân: “Đồng hồ phát hiện – bác sĩ xác nhận”. Tức là công nghệ có thể giúp bạn nhận biết sớm vấn đề, nhưng việc khẳng định bệnh lý và hướng điều trị vẫn cần dựa vào khám lâm sàng và xét nghiệm chuẩn hóa.

Xin Cảm ơn bác sĩ về những chia sẻ bổ ích này!

Hồ Quang (thực hiện)