Bài 1: Bước đi quyết liệt, đột phá

Linh hoạt, phù hợp yêu cầu thực tiễn mới

Hiện nay, bộ máy chính quyền địa phương (CQĐP) của nước ta vận hành qua 3 cấp: tỉnh/thành phố (trực thuộc trung ương), huyện/quận/thị xã/thành phố (trực thuộc tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương) và xã/phường/thị trấn (trực thuộc huyện/quận/thị xã/thành phố trực thuộc tỉnh). Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại hóa quản trị và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, nhiều chuyên gia và cơ quan chức năng đang cân nhắc việc tinh gọn bộ máy hành chính. Kết luận 127 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư với yêu cầu nghiên cứu định hướng bỏ chính quyền cấp huyện, hướng tới thực hiện mô hình CQĐP hai cấp. Đây là một chủ trương đột phá, quan trọng của Đảng ta về chủ trương đổi mới tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị “tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả”.

Hướng tới xây dựng một bộ máy hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu quả

Thực tế cho thấy, chính quyền cấp huyện đang có nhiều điểm chồng chéo trong chức năng, nhiệm vụ với chính quyền cấp tỉnh và cấp xã, gây lãng phí nguồn lực và làm giảm hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Việc duy trì chính quyền cấp huyện khiến thủ tục hành chính trở nên rườm rà, tốn kém ngân sách và kéo dài thời gian giải quyết công việc của người dân, doanh nghiệp. Trong khi đó, nhiều nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện hoàn toàn có thể được giao lại cho chính quyền cấp tỉnh hoặc cấp xã để xử lý trực tiếp, giúp giảm trung gian, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu suất công việc.

Bộ máy hành chính hiện nay vẫn tồn tại nhiều tầng nấc, gây ra sự chồng lấn trong quản lý và làm chậm quá trình ra quyết định. Chính quyền cấp huyện nằm giữa cấp tỉnh và cấp xã, đôi khi chỉ đóng vai trò trung gian trong việc truyền đạt chính sách và thực thi nhiệm vụ mà không có nhiều chức năng độc lập. Việc bỏ chính quyền cấp huyện có thể giúp tinh giản biên chế, giảm chi phí hành chính, đồng thời nâng cao hiệu suất công việc. Với xu hướng đang nghiên cứu hiện nay, có thể nói “chính quyền cấp huyện” truyền thống chỉ giữ vai trò trung gian trong hệ thống hành chính CQĐP ba cấp. Do yêu cầu hiện đại hóa và nâng cao hiệu quả quản lý, nhiều đề xuất cải cách đã được đưa ra định hướng xây dựng CQĐP hai cấp, nhằm rút gọn cấp bậc hành chính, tạo điều kiện cho sự phát triển linh hoạt và đáp ứng kịp thời với thực tiễn mới.

Đáp ứng nhanh hơn ý chí, nguyện vọng của Nhân dân

Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập, việc xây dựng mô hình CQĐP hai cấp được xem là một yêu cầu tất yếu nhằm phân cấp lại thẩm quyền, giúp CQĐP các cấp chủ động hơn trong cung cấp dịch vụ công, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội ở từng địa phương. Quan trọng hơn, việc tổ chức CQĐP hai cấp có thể phản ánh và đáp ứng nhanh hơn ý chí, nguyện vọng của Nhân dân. Nhiều quốc gia trên thế giới đã thực hiện cắt giảm hoặc sáp nhập cấp trung gian (thường là cấp huyện) để tinh giản bộ máy và tối ưu hóa nguồn lực. Việc này giúp giảm chi phí hành chính, giảm bớt sự chồng chéo trong chức năng giữa các cấp chính quyền và cải thiện tốc độ ra quyết định.

Mô hình tổ chức và hoạt động của CQĐP rất đa dạng, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, như điều kiện lịch sử, văn hóa, xã hội, tự nhiên cũng như những quan điểm nhận thức của chính quyền nhà nước cấp trung ương. Mô hình này được xem xét dưới những góc độ khác nhau. Xu hướng giao quyền tự chủ nhiều hơn cho chính quyền cấp cơ sở (cấp xã hoặc tương đương), giúp cấp cơ sở chủ động hơn trong quản lý và cung cấp dịch vụ công. Trên thế giới hiện nay, việc xây dựng CQĐP hai cấp, chủ yếu hướng đến tinh gọn bộ máy, phân quyền mạnh hơn cho cấp cơ sở và ứng dụng công nghệ để hiện đại hóa quản lý nhà nước. Có thể tham khảo kinh nghiệm từ các nước đã thành công trong việc tinh giản bộ máy hành chính; đồng thời, cần có bước đi quyết liệt, nhưng thận trọng và phù hợp để bảo đảm hiệu quả, hiệu lực, tính ổn định trong quản lý nhà nước.

Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Kết luận số 127 không chỉ là một chỉ dấu về tầm nhìn chiến lược mà còn là sự khẳng định mạnh mẽ rằng chúng ta đang từng bước tháo gỡ những “nút thắt” cồng kềnh, hướng đến một hệ thống chính trị gọn nhẹ, vận hành thông suốt, tối ưu nguồn lực. Việc nghiên cứu theo hướng không tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cấp huyện, hướng đến mô hình CQĐP hai cấp là một bước đi táo bạo nhưng cần thiết trong cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, thể hiện quyết tâm lớn trong cải cách hành chính và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.

Việc thực hiện mô hình CQĐP hai cấp là một bước tiến quan trọng trong tiến trình cải cách nền hành chính Việt Nam, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của CQĐP. Tuy nhiên, triển khai mô hình này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt pháp lý, tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực và tài chính. Đồng thời, cần có sự đồng thuận và tham gia tích cực của các cấp, ngành và toàn thể Nhân dân để bảo đảm cho sự thành công của quá trình này. Với quyết tâm của Đảng, Nhà nước và sự đồng lòng của Nhân dân, công cuộc cải cách hành chính này sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước và Nhân dân.

Trần Quốc Việt