Bài 2: Cụ thể hóa cơ sở chính trị, củng cố cơ sở pháp lý

Thành phố Hà Nội tập trung đẩy mạnh phát triển cơ sở hạ tầng giao thông đô thị. Trong ảnh: Đường giao thông hiện đại tại nút giao đường Vành đai 3 với đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.

Tiền đề quan trọng

Quá trình xây dựng dự thảo, trọng tâm được đặt ra cho Tổ công tác xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) là thể chế hóa những chủ trương, đường lối mới của Đảng về vị trí, vai trò, định hướng phát triển Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn mới. Trong đó, việc thể chế hóa Nghị quyết số 15-NQ/TƯ ngày 5-5-2022 của Bộ Chính trị (khóa XIII) về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là tiền đề, cơ sở chính trị quan trọng để xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi).

Nghị quyết số 15-NQ/TƯ xác định, việc phát triển Thủ đô Hà Nội “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại” là nhiệm vụ chính trị quan trọng đặc biệt trong chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc với tinh thần “Cả nước vì Hà Nội, Hà Nội vì cả nước”; là trách nhiệm, nghĩa vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính trị; là nhiệm vụ hàng đầu của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô Hà Nội.

Nghị quyết cũng định hướng xây dựng những cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, xác lập rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm và quyền hạn, khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của Thủ đô Hà Nội. Trong đó phải đẩy mạnh cải cách hành chính, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo chuyển biến rõ nét về môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, chú trọng tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo thuận lợi và tiết giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp.

Đặc biệt, tập trung ưu tiên hoàn thiện thể chế phát triển Thủ đô Hà Nội toàn diện, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế; kết hợp hài hòa phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại; kết hợp hài hòa, nhuần nhuyễn giữa giữ gìn bản sắc văn hóa với phát triển kinh tế và giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa, trong đó văn hóa, con người vừa là mục tiêu, vừa là nền tảng, nguồn lực, động lực để phát triển Thủ đô.

Ngoài ra, việc đẩy mạnh cơ cấu lại kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, lấy khoa học - công nghệ cao làm trục xuyên suốt chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, ưu tiên sử dụng hiệu quả các nguồn lực trí tuệ - sáng tạo, ứng dụng khoa học, công nghệ, thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và các mô hình kinh tế mới…

Nghị quyết cũng đặt ra mục tiêu tạo cơ chế để hoàn thiện tổ chức, bộ máy chính quyền Thủ đô Hà Nội theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Trong đó, tăng cường phân quyền, phân cấp cho Thủ đô nhằm tạo sự chủ động, sáng tạo, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại của Thủ đô gắn với cơ chế kiểm soát quyền lực…

Xây dựng và thực hiện đồng bộ các cơ chế, chính sách để phát triển Thủ đô Hà Nội trở thành các đô thị hiện đại, thông minh, dẫn dắt và tạo hiệu ứng lan tỏa, liên kết vùng đô thị cũng là cơ chế được đề cập trong nghị quyết. Sử dụng các công cụ quy hoạch đô thị, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và các công cụ thị trường khác nhằm điều tiết, kiểm soát chặt chẽ sự gia tăng dân số đô thị, nhất là tại các đô thị đặc biệt. Quản lý chặt chẽ việc phát triển nhà ở cao tầng tại các đô thị lớn, nhất là khu vực trung tâm. Đầu tư phát triển các đô thị có giá trị về di sản, du lịch, đô thị gắn với những địa bàn có nhiều tiềm năng phát triển du lịch...

Phát biểu tại Hội nghị quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TƯ, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Võ Văn Thưởng nhấn mạnh, Hà Nội phải tập trung xây dựng chương trình, kế hoạch, đề án với nội dung cụ thể, phân công trách nhiệm rõ ràng, lộ trình thực hiện, phấn đấu tạo chuyển biến rõ rệt về phát triển Thủ đô. Thường trực Ban Bí thư Võ Văn Thưởng cũng đề nghị Đảng đoàn Quốc hội, Ban Cán sự đảng Chính phủ sớm chỉ đạo cụ thể hóa nội dung nghị quyết, hoàn thiện thể chế, tạo cơ sở hành lang pháp lý phát triển Thủ đô toàn diện, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế.

Tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt

Với việc Nghị quyết số 15-NQ/TƯ xác định rõ nhiệm vụ phải sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô với các cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội nêu trên cho Thủ đô, Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Hà Nội Lê Hồng Sơn, Tổ trưởng Tổ công tác xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi) khẳng định, dự thảo luật đã kế thừa các quy định còn phù hợp và khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định của luật nhằm củng cố cơ sở pháp lý, tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt trong mối quan hệ giữa Luật Thủ đô và các luật chuyên ngành, sớm đưa Hà Nội trở thành đô thị thông minh, hiện đại, xanh, sạch, đẹp, an ninh, an toàn; phát triển nhanh, bền vững, có sức lan tỏa thúc đẩy vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển.

Đáng chú ý, với Luật Thủ đô (sửa đổi), nguyên tắc áp dụng pháp luật được xây dựng theo hướng “Trường hợp có quy định khác nhau về cùng một vấn đề giữa Luật Thủ đô với luật, nghị quyết khác của Quốc hội thì áp dụng theo quy định của Luật Thủ đô. Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật ban hành sau ngày Luật Thủ đô có hiệu lực thi hành có quy định cơ chế, chính sách ưu đãi hoặc thuận lợi hơn Luật Thủ đô thì việc áp dụng do Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc HĐND thành phố Hà Nội quyết định”. Trong đó, dự thảo luật quy định việc tổ chức chính quyền Thủ đô theo hướng không tổ chức cấp chính quyền (không tổ chức HĐND) tại quận, huyện, thị xã, phường sẽ tạo ra nhiều thay đổi tích cực trong tổ chức bộ máy chính quyền và nhân lực hoạt động; UBND quận, huyện, thị xã, phường sẽ là “cánh tay nối dài” của chính quyền thành phố, chịu sự quản lý, chỉ đạo, điều hành trực tiếp từ UBND và HĐND thành phố; HĐND và UBND thành phố sẽ được tăng thêm một số thẩm quyền trong lĩnh vực tổ chức bộ máy, cán bộ, công chức… Bộ máy chính quyền sẽ gọn nhẹ, hoạt động nhanh nhạy, thông suốt hơn; cơ quan hành chính tích cực chủ động, điều hành, giải quyết kịp thời và hiệu quả những vấn đề cấp bách của Thủ đô.

Về chính sách liên kết, phát triển vùng Thủ đô trở thành khu vực phát triển nhanh, bền vững về kinh tế - xã hội, xanh, văn minh, năng động, trở thành khu vực trọng điểm, dự thảo luật quy định giao thẩm quyền cho Thủ đô Hà Nội (địa phương có tiềm lực kinh tế hàng đầu cả nước) chủ trì điều phối thực hiện và quản lý các quy hoạch vùng Thủ đô sau khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Giải pháp này sẽ tác động tích cực tới chất lượng công tác lập và thực hiện các quy hoạch vùng Thủ đô Hà Nội, huy động được tiềm lực về khoa học - công nghệ, kinh tế để hỗ trợ triển khai các nội dung trong các quy hoạch của vùng Thủ đô nói chung và các quy hoạch tỉnh nói riêng. Quy định này cũng sẽ giảm được thời gian phê duyệt của các cơ quan trung ương đối với các quy hoạch vùng Thủ đô.

Nhằm nâng cao năng lực tài chính - ngân sách và huy động nguồn lực cho phát triển của Thủ đô, dự thảo luật đã đưa ra các chính sách cụ thể, trong đó đã luật hóa các quy định của Nghị quyết số 115/2020/QH14 ngày 19-6-2020 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù đối với thành phố Hà Nội. Với việc thực hiện các biện pháp này, ngân sách nhà nước của Thủ đô sẽ được tăng cường. Khoản tăng thu này cũng góp phần cải thiện năng lực ngân sách nhà nước nhằm phục vụ cho các nhu cầu chi, đặc biệt là các khoản chi đầu tư cho cơ sở hạ tầng thiết yếu hoặc các dự án nhằm cải thiện môi trường, sinh thái của Thủ đô…

(Còn nữa)

Mai Hữu