Bài 2: Người dân, doanh nghiệp còn thờ ơ

Phần nổi của tảng băng chìm

Từ năm 2018, Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội đã khảo sát, đánh giá về tình trạng ô nhiễm môi trường của dầu mỡ thải trên hệ thống thoát nước TP. Kết quả khảo sát, phân tích đã cho thấy hàm lượng dầu mỡ trong nước thải của hệ thống thoát nước đều cao vượt nhiều lần so với quy định cho phép trong Quy chuẩn Việt Nam QCVN 14: 2008/BTNMT (cột B). Đặc biệt, nước xả ra tại các nhà hàng, cơ sở dịch vụ cao hơn từ hàng trăm đến hàng nghìn lần. Cũng theo kết quả phân tích trên các sông, hồ, hàm lượng dầu mỡ cao hơn quy định cho phép 2 – 3 lần.

Dầu mỡ không được xử lý gây ra hiện tượng cá chết hàng loạt tại các ao hồ. Ảnh: Ngọc Uyên

Trước thực trạng dầu mỡ xả thải không đúng quy định gây úng ngập và ô nhiễm môi trường nước tại Thủ đô, dưới sự chỉ đạo của UBND TP và các sở, ngành, Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội đã nghiên cứu, chế tạo thành công thiết bị tách dầu mỡ để áp dụng trên địa bàn TP cũng như cả nước. Các thiết bị này được thiết kế theo tiêu chuẩn châu Âu, hoạt động trên nguyên lý trọng lực.

Cụ thể, với đặc tính nhẹ hơn nước, các thiết bị tách dầu mỡ sẽ làm thay đổi hướng dòng chảy của nước thải chứa dầu mỡ. Qua đó giữ lại dầu mỡ, bùn và các chất cặn lắng trong các ngăn chứa, hiệu quả xử lý từ 90 - 95% lượng mỡ dầu vào, phần còn lại chiếm tỷ lệ nhỏ theo nước trong ra ngoài.

Thiết bị được sản xuất bằng vật liệu nội địa có độ bền cao, chống ăn mòn va đập như inox, nhựa HDPE… có công suất phù hợp với quy mô hoạt động của từng cơ sở kinh doanh dịch vụ; thường được lắp đặt chìm cùng hệ thống thoát nước trong nhà và thu gom định kỳ nên không tốn diện tích, không ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.

Từ hiệu quả của thiết bị, Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội và các sở, ban, ngành TP đã báo cáo, đề xuất UBND TP Hà Nội giải pháp tách dầu mỡ thải trước khi thoát vào hệ thống chung của TP. Ngày 1/2/2019, UBND TP đã có Văn bản số 510/UBND-ĐT giao nhiệm vụ cho các sở, ban, ngành, UBND các quận, huyện, thị xã và Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội thực hiện tuyên truyền, triển khai ứng dụng lắp đặt thiết bị tách dầu mỡ tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ có phát sinh nước thải chứa dầu mỡ trên địa bàn TP.

Với sự vào cuộc của các cơ quan, địa phương và sự ủng hộ của người dân, từ đó đến nay, Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội đã lắp đặt gần 300 thiết bị tách dầu mỡ trên địa bàn Hà Nội và một số tỉnh, thành khác như Đà Nẵng, Nam Định, Thanh Hóa… Cùng với đó là hơn 200 thiết bị nhỏ quy mô gia đình tại Thủ đô, góp phần bảo vệ môi trường, hạn chế tình trạng tắc nghẽn hệ thống thoát nước trong nhà và TP.

Cần có quy định, chế tài cụ thể

Tác hại của việc xả thải dầu mỡ đối với môi trường và công tác thoát nước, phòng chống úng ngập, nhất là trong mùa mưa bão đã được “chỉ mặt đặt tên’’, UBND TP đã chỉ đạo triển khai lắp đặt thiết bị tách dầu mỡ. Tuy nhiên, thẳng thắn mà nói, số lượng các cơ sở kinh doanh dịch vụ có phát sinh dầu mỡ tiến hành lắp đặt thiết bị này qua 5 năm thực hiện (2018 - 2023) vẫn còn quá ít so với yêu cầu.

Điều đó thể hiện rằng vấn đề này vẫn chưa nhận được sự quan tâm thích đáng của người dân và ý thức trách nhiệm của các cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống, sửa chữa máy móc, thiết bị phương tiện, các hàng rửa xe… với bảo vệ môi trường chưa cao.

Trong quá trình triển khai thực hiện chủ trương loại bỏ dầu mỡ thải vào hệ thống thoát nước và môi trường theo Văn bản 510/UBND-ĐT của UBND TP, một khó khăn rất lớn là hiện nay vẫn chưa có quy định cụ thể về việc bắt buộc các cơ sở kinh doanh dịch vụ như trên phải có biện pháp loại bỏ dầu mỡ trước khi xả thải ra bên ngoài cũng như chế tài xử lý khi có vi phạm.

Hiện nay, việc lắp đặt các thiết bị tách dầu mỡ tại các cơ sở kinh doanh, nhà hàng, xưởng sửa chữa máy móc vẫn rất hạn chế. Ảnh: Lê Sơn

Điều này càng trở nên cấp thiết khi tốc độ đô thị hóa của Thủ đô và các TP lớn ngày càng cao, nền kinh tế phát triển mạnh kéo theo số lượng cơ sở kinh doanh dịch vụ ngày càng nhiều lên, hệ lụy tiêu cực do biến đổi khí hậu trong thời gian tới có thể trầm trọng hơn. Song song với đó, các cấp, ngành cũng cần đẩy mạnh triển khai tuyên truyền về tác hại cũng như các giải pháp loại bỏ dầu mỡ thải như việc lắp đặt thiết bị tách dầu mỡ mà Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội đang thực hiện.

Liên quan đến vấn đề này, PGS.TS Bùi Thị An - nguyên Đại biểu Quốc hội, Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường và Phát triển cộng đồng cho rằng, việc triển khai lắp đặt hệ thống tách dầu mỡ tại các nhà hàng, quán ăn, khách sạn, bếp ăn tập thể… là cần thiết. Điều này cũng phù hợp với Nghị quyết số 11 - NQ/TU ngày 31/5/2017 của Thành ủy Hà Nội và Kế hoạch số 160/KH-UBND ngày 3/7/2017 của UBND TP về “Tăng cường công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn TP đến năm 2020 và những năm tiếp theo”.

Do đó, để giảm thiểu tình trạng tắc nghẽn cục bộ hệ thống thu gom nước thải, gây ra úng ngập cục bộ và ô nhiễm môi trường do dầu mỡ, cơ quan chức năng cần ban hành các quy chế, chế tài xử lý đối với những cơ sở kinh doanh phát sinh dầu thải nhưng không lắp đặt hệ thống tách dầu mỡ. “Những việc làm trên tuy nhỏ nhưng nếu được nhân rộng đến tất cả các cơ sở, tình trạng ngập úng và ô nhiễm do dầu mỡ gây ra chắc chắn sẽ được cải thiện” - PGS.TS Bùi Thị An nhấn mạnh.

Bùi Ngọc Uyên – Đỗ Lê Sơn