Bài 3: Kiến tạo động lực phát triển bền vững

Việc đưa ra các chính sách miễn, giảm thuế mới khẳng định thuế không chỉ là công cụ thu ngân sách, mà còn là đòn bẩy cho phát triển bền vững. (Ảnh: MINH PHƯƠNG)

Chính sách miễn, giảm mới – khuyến khích động lực phát triển

Một trong những điểm đột phá của Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) là mở rộng phạm vi miễn, giảm thuế cho những nhóm đối tượng có đóng góp quan trọng cho nền kinh tế và xã hội. Nếu như trước đây, diện miễn thuế chủ yếu giới hạn ở các nhiệm vụ khoa học, công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước, thì nay dự thảo đã bổ sung nhiều quy định mới, thể hiện rõ định hướng chiến lược.

Trước hết là ưu đãi thuế cho nhân lực công nghệ số chất lượng cao. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam đang đặt mục tiêu trở thành trung tâm sản xuất chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và các sản phẩm công nghệ số trọng điểm. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất chính là nguồn nhân lực. Bởi vậy, dự thảo bổ sung quy định miễn thuế trong vòng 5 năm đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công của những cá nhân làm việc trong lĩnh vực công nghiệp công nghệ số, từ các dự án nghiên cứu-phát triển, sản xuất sản phẩm công nghệ số trọng điểm cho tới hoạt động đào tạo.

Đây được coi là “liều thuốc” chính sách để thu hút và “giữ chân” chuyên gia, đồng thời tạo sức bật cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia đã áp dụng ưu đãi thuế để xây dựng hệ sinh thái công nghệ - từ Hàn Quốc, Singapore cho đến Israel.

Việt Nam đi theo hướng này không chỉ bắt kịp xu thế, mà còn khẳng định quyết tâm đầu tư vào tương lai!

Một chính sách giàu tính nhân văn là miễn thuế cho lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình Liên Hợp quốc. Từ năm 2014 đến nay, Việt Nam đã cử hàng trăm cán bộ, bác sĩ, sĩ quan tham gia các phái bộ gìn giữ hòa bình ở Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi… Đây là lực lượng vừa góp phần nâng cao vị thế quốc tế của đất nước, vừa trực tiếp tham gia bảo vệ hòa bình toàn cầu. Việc miễn thuế thu nhập cá nhân cho họ trong thời gian thực hiện nhiệm vụ không chỉ bảo đảm công bằng với thông lệ nhiều quốc gia thành viên khác, mà còn thể hiện sự trân trọng, tri ân của Nhà nước đối với những cống hiến đặc biệt này.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng quan tâm đến khởi nghiệp sáng tạo và đầu tư mạo hiểm. Các sáng lập viên doanh nghiệp khởi nghiệp, chuyên gia làm việc cho dự án khởi nghiệp, hay nhà đầu tư góp vốn vào quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ được miễn, giảm thuế trong thời gian nhất định. Đặc biệt, dự thảo đề xuất miễn thuế trong 2 năm và giảm 50% trong 4 năm tiếp theo cho thu nhập từ tiền lương, tiền công của chuyên gia, nhà khoa học làm việc tại các trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Đây là cách để khuyến khích các tài năng trẻ gắn bó lâu dài, đồng thời tạo điều kiện cho hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn.

Một mảng khác có ý nghĩa chiến lược là ưu đãi thuế cho quỹ đầu tư. Theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Việt Nam hiện có hơn 80 quỹ mở đại chúng với tổng giá trị tài sản quản lý khoảng 90.000 tỷ đồng - con số còn quá khiêm tốn so với quy mô thị trường và nhu cầu vốn. Trong khi đó, tới 99,9% tài khoản chứng khoán thuộc về nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, dễ bị tác động bởi biến động thị trường.

Để khuyến khích phát triển quỹ đầu tư - một kênh huy động vốn chuyên nghiệp, ổn định, dự thảo Luật bổ sung quy định miễn thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ quỹ mở nắm giữ từ 2 năm trở lên, và giảm 50% thuế suất thuế thu nhập cá nhân đối với lợi tức chia từ quỹ đầu tư chứng khoán, bất động sản. Chính sách này bám sát định hướng trong Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030, nhằm chuyển dịch dần cơ cấu nhà đầu tư theo hướng chuyên nghiệp, cân bằng hơn giữa tổ chức và cá nhân…. Có thể thấy, các chính sách miễn, giảm mới không đơn thuần giảm nghĩa vụ thuế, mà còn mang tính “đầu tư công” vào những lĩnh vực Nhà nước muốn khuyến khích: công nghệ số, khoa học đổi mới sáng tạo, quỹ đầu tư chuyên nghiệp, và cả sự tham gia trách nhiệm quốc tế.

Đây là một bước thay đổi tư duy quan trọng “thuế không chỉ để thu, mà còn để nuôi dưỡng, khích lệ và dẫn dắt phát triển.

Tiếp thu ý kiến xã hội và định hướng lâu dài

Để bảo đảm tính khả thi, Bộ Tài chính đã tổ chức lấy ý kiến rộng rãi, nhận về hàng trăm văn bản góp ý từ các đoàn đại biểu Quốc hội, các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội và nhân dân. Điểm đáng chú ý là đa số ý kiến đồng thuận cao với việc mở rộng diện miễn, giảm, coi đây là sự điều chỉnh cần thiết trong bối cảnh mới.

Nhiều đoàn đại biểu Quốc hội đánh giá, việc bổ sung miễn thuế cho nhân lực số là bước đi chiến lược, giúp Việt Nam cạnh tranh nhân tài với khu vực. Một số ý kiến khác nhấn mạnh tầm quan trọng của ưu đãi cho quỹ đầu tư, coi đây là điều kiện tiên quyết để thị trường chứng khoán phát triển bền vững, giảm rủi ro từ giao dịch nhỏ lẻ.

Nhân lực công nghệ số chất lượng cao được đề xuất miễn thuế thu nhập các nhân trong 5 năm. (Ảnh: BÁO NHÂN DÂN)

Trong quá trình tiếp thu, Bộ Tài chính cũng ghi nhận những góp ý cụ thể. Chẳng hạn, có ý kiến đề nghị làm rõ tiêu chí thế nào là “nhân lực công nghiệp công nghệ số chất lượng cao”, để tránh tình trạng áp dụng tràn lan, thất thu ngân sách. Có ý kiến đề nghị giới hạn thời gian miễn thuế ở mức hợp lý, tránh tạo ra khoảng trống quá lớn trong thu ngân sách. Với chính sách quỹ đầu tư, có ý kiến cho rằng cần giám sát chặt chẽ để bảo đảm ưu đãi đúng đối tượng, không bị lợi dụng. Bộ Tài chính đã cam kết sẽ rà soát và để Chính phủ quy định chi tiết trong văn bản hướng dẫn thi hành, bảo đảm đồng bộ và minh bạch.

Điểm nhấn trong định hướng lâu dài của dự thảo là cơ chế phân quyền cho Chính phủ. Thay vì quy định quá chi tiết trong Luật, dự thảo chỉ nêu nguyên tắc chung, còn giao Chính phủ thẩm quyền quy định các khoản miễn, giảm thuế trong từng giai đoạn.

Đây là cách tiếp cận linh hoạt, phù hợp với bối cảnh kinh tế luôn biến động. Thí dụ, khi cần khuyến khích một ngành nghề mới nổi, Chính phủ có thể nhanh chóng bổ sung ưu đãi thuế mà không cần chờ quy trình sửa luật kéo dài. Ngược lại, nếu chính sách không còn phù hợp, có thể điều chỉnh kịp thời để tránh thất thu.

Một khía cạnh khác cũng được nhấn mạnh là sự hài hòa giữa lợi ích người nộp thuế và lợi ích ngân sách. Không thể phủ nhận, việc mở rộng miễn, giảm thuế sẽ làm giảm nguồn thu ngắn hạn. Nhưng về lâu dài, khi người dân và doanh nghiệp thấy chính sách công bằng, hợp lý, họ sẽ có động lực tuân thủ tốt hơn, góp phần nuôi dưỡng nguồn thu bền vững. Đây chính là triết lý “nuôi dưỡng nguồn thu” mà Bộ Tài chính nhiều lần khẳng định: giảm thu trước mắt để tạo dư địa tăng trưởng và tăng thu trong tương lai.

Ở góc độ xã hội, các chính sách mới cũng nhận được sự đồng thuận từ người dân. Nhiều lao động trong lĩnh vực công nghệ thông tin cho rằng việc miễn thuế cho nhân lực số là “cú hích” để họ yên tâm cống hiến trong nước thay vì tìm kiếm cơ hội ở nước ngoài.

Các nhà đầu tư cũng kỳ vọng ưu đãi cho quỹ đầu tư sẽ tạo thêm kênh đầu tư chuyên nghiệp, hạn chế rủi ro, đồng thời mang lại lợi ích ổn định hơn cho thị trường. Những phản hồi này cho thấy chính sách không chỉ có giá trị trên giấy, mà còn chạm tới kỳ vọng và nguyện vọng của xã hội.

Về tổng thể, Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) lần này không đơn thuần là sửa vài điều khoản, mà là một bước điều chỉnh mang tính chiến lược. Chính sách miễn, giảm mới không chỉ giải quyết khó khăn trước mắt, mà còn hướng tới mục tiêu dài hạn: khuyến khích nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường vốn, nâng cao vị thế quốc tế và bảo đảm công bằng xã hội. Đây là những trụ cột để hệ thống thuế vừa nuôi dưỡng nguồn thu, vừa đồng hành cùng sự phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.

Với hàng loạt chính sách miễn, giảm mới, Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) đã cho thấy một cách tiếp cận toàn diện và hiện đại hơn. Không chỉ bảo đảm công bằng cho người nộp thuế, giảm gánh nặng thủ tục, mà còn tạo ra các cơ chế khuyến khích để thúc đẩy nhân lực số, khởi nghiệp sáng tạo, phát triển quỹ đầu tư và ghi nhận những đóng góp đặc biệt của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.

Cơ quan soạn thảo cũng cho biết, đây chính là minh chứng cho một tư duy mới trong cải cách chính sách thuế: thuế phải đi trước, đồng hành cùng phát triển, để mỗi chính sách thuế không chỉ mang ý nghĩa tài khóa, mà còn trở thành động lực thúc đẩy quốc gia vươn lên.

Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) khẳng định: “Hiện tại Bộ Tài chính đang tích cực tham gia xây dựng, hoàn thiện chính sách. Chúng tôi sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến của người dân, tổ chức và chuyên gia trong quá trình hoàn thiện chính sách để bảo đảm sát thực tiễn và tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Mục tiêu của chúng tôi là xây dựng một chính sách vừa phù hợp với thực tiễn quản lý, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ theo quy định, hướng tới môi trường kinh doanh bình đẳng, hiện đại hơn”.

MINH PHƯƠNG