Thúc đẩy tái chế bao bì đồ uống hiệu quả và bền vững tại Việt Nam

Ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Theo ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ngành đồ uống là một trong những ngành phát sinh khối lượng bao bì lớn, nếu không được thu gom và tái chế hiệu quả sẽ gây áp lực lên hệ thống quản lý chất thải và môi trường.

Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh phát triển kinh tế tuần hoàn và giảm thiểu rác thải nhựa, việc thúc đẩy tái chế bao bì đồ uống có ý nghĩa hết sức quan trọng. Hoạt động này vừa góp phần tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, vừa tạo ra nguồn nguyên liệu tái chế cho sản xuất mới, đồng thời mang lại lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp trong xây dựng hình ảnh và phát triển bền vững.

Ông Hồ Kiên Trung cho biết, để giải quyết bài toán chất thải; trong đó có bao bì đồ uống, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách pháp luật quan trọng. Ngay từ Luật Bảo vệ môi trường 2005 và 2014, Việt Nam đã quy định trách nhiệm thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ. Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã đánh dấu bước tiến quan trọng khi quy định rõ ràng và toàn diện hơn về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Theo đó, doanh nghiệp có nghĩa vụ tái chế theo tỷ lệ, quy cách bắt buộc đối với các sản phẩm, bao bì có giá trị tái chế; đồng thời phải thực hiện trách nhiệm xử lý với các sản phẩm, bao bì khó tái chế hoặc chứa chất độc hại.

Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang trong quá trình tham mưu xây dựng một nghị định riêng về EPR để trình Chính phủ ban hành, qua đó hoàn thiện hành lang pháp lý ngày càng vững chắc, minh bạch, khả thi và phù hợp với yêu cầu thực tiễn quản lý môi trường trong giai đoạn mới. Đặc biệt, việc sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường sắp tới thì các chính sách về EPR sẽ hoàn thiện hơn. “Chính sách EPR đã và đang từng bước đi vào thực tiễn, góp phần thúc đẩy hoạt động tái chế, xử lý chất thải, trong đó có bao bì đồ uống theo hướng ngày càng hiệu quả và bền vững”, ông Hồ Kiên Trung cho hay.

Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, 100% các doanh nghiệp đều ủng hộ việc cần thiết phải tái chế bao bì, sản phẩm để tận dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường; trên 90% doanh nghiệp đã tham gia tập huấn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Hội thảo Thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống hiệu quả và bền vững tại Việt Nam. Ảnh: Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn

Một số doanh nghiệp đồ uống đã đồng sáng lập Liên minh Tái chế Bao bì PRO Việt Nam nhằm thúc đẩy quá trình tái chế bao bì bền vững hơn (SPVB, COKE...) từ năm 2019. Năm 2022, Suntory PepsiCo Việt Nam trở thành công ty nước giải khát đầu tiên tại Việt Nam ra mắt sản phẩm có bao bì làm từ 100% nhựa tái sinh (rPET) với Pepsi. Hay Coca-Cola là một trong những doanh nghiệp tiên phong sử dụng bao bì nhựa tái chế 100% trên thị trường Việt Nam năm 2022. Hiện nay, công ty đã đạt mức độ sử dụng bao bì tái chế khoảng 20% trên tổng số các bao bì và hướng tới mục tiêu sử dụng 50% nhựa tái chế vào năm 2030.

Để thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống, bà Chu Thị Vân Anh cho rằng cần xây dựng một số cơ chế, chính sách phù hợp và hiệu quả. Trước hết là chính sách khuyến khích sử dụng bao bì nhựa tái chế (như rPET) trong sản xuất, góp phần thúc đẩy thị trường nguyên liệu tái chế phát triển. Đồng thời, chi phí thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) cần được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ khi doanh nghiệp quyết toán thuế. Nhà nước cũng nên bổ sung chính sách hỗ trợ cải thiện và phát triển cơ sở hạ tầng, công nghệ thu gom – tái chế, đặc biệt đối với các vật liệu khó xử lý.

Bên cạnh đó là cần có lộ trình điều chỉnh tỷ lệ tái chế bắt buộc theo hướng hợp lý, tránh tăng quá nhanh gây áp lực cho doanh nghiệp. Đặc biệt, nên áp dụng chính sách ưu đãi đối với các doanh nghiệp vừa thực hiện thu gom/tái chế, vừa sử dụng bao bì có nguồn gốc tái chế. Những doanh nghiệp này cần được xem xét miễn trừ một phần trách nhiệm thu gom và tái chế đầu vào nhằm khuyến khích mô hình sản xuất – tiêu dùng tuần hoàn, bền vững.

Để thực hiện hiệu quả trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), cần có sự vào cuộc đồng bộ của toàn xã hội: nhà nước; các nhà sản xuất, nhập khẩu; lực lượng thu gom, tái chế; người tiêu dùng và truyền thông, bà Chu Thị Vân Anh nêu ra.

Bà Chu Thị Vân Anh cũng mong muốn việc sử dụng Quỹ EPR cần được triển khai hiệu quả thông qua các chính sách ưu đãi và hỗ trợ cho doanh nghiệp thực hiện các sáng kiến thúc đẩy tái chế, sản xuất sản phẩm tái chế và sử dụng bao bì có thành phần tái chế. Quỹ cũng nên được sử dụng để hỗ trợ doanh nghiệp thí điểm và mở rộng các sáng kiến tái chế như tái chế thủy tinh, đồng thời đầu tư cải thiện cơ sở hạ tầng phục vụ cho hoạt động này. Bên cạnh đó, cần quan tâm hỗ trợ lực lượng thu gom phi chính thức và thúc đẩy các hoạt động nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi trong cộng đồng về phân loại, thu gom và tái chế rác thải.

Để thúc đẩy tái chế bao bì đồ uống, ông Hồ Quốc Thông, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế ứng dụng và Chính sách (CARE-PA), Viện kinh tế môi trường Đông Nam Á (EEPSEA), Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh cho rằng, cần có quy định tỷ lệ bắt buộc về nguyên liệu tái chế để sản xuất một số sản phẩm. Phát triển các chính sách nhằm thúc đẩy thiết kế bao bì thân thiện với môi trường. Nhà nước tạo cơ chế và chính sách cho nhà sản xuất và hiệp hội lồng ghép chính sách EPR và chương trình trách nhiệm xã hội (CSR) của doanh nghiệp; chính sách để ưu tiên tái sử dụng hơn là tái chế.

Ở góc độ thị trường, ông Hồ Quốc Thông cũng cho rằng cần thúc đẩy và hỗ trợ ngành công nghiệp sử dụng vật liệu tái chế trong nước như trợ cấp cho tái chế. Hay xây dựng điểm thu gom vật liệu tái chế tập trung; thúc đẩy các phương pháp thu gom khác nhau ví dụ, hệ thống đặt cọc và hoàn tiền… Những việc này cần thu hút sự tham gia của tư nhân.

Bích Hồng/Bnews/vnanet.vn