Bài toán 60 ngày 'đóng cửa' của Philippines: Việt Nam có cơ hội mở rộng thị trường gạo

Từ ngày 1/9, Philippines - một trong những thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam quyết định tạm dừng nhập khẩu các loại gạo xay xát thường và gạo xay xát kỹ trong vòng 60 ngày (không bao gồm các giống gạo đặc sản). Trước diễn biến này, Bộ Công Thương đã có văn bản gửi UBND các tỉnh, thành phố, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cùng các doanh nghiệp xuất khẩu gạo, khuyến nghị khẩn trương điều chỉnh kế hoạch sản xuất, kinh doanh và đa dạng hóa thị trường tiêu thụ.

Theo Bộ Công Thương, việc tạm ngưng của Philippines đòi hỏi địa phương và doanh nghiệp phải nhanh chóng nắm bắt, cập nhật thông tin chính sách để tránh rủi ro gián đoạn. Các cơ quan quản lý địa phương cần tổng hợp phản ánh từ cộng đồng doanh nghiệp về khó khăn, vướng mắc, kịp thời báo cáo để xây dựng giải pháp ứng phó. Đồng thời, VFA có trách nhiệm thông tin sớm đến hội viên, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp điều chỉnh hoạt động xuất khẩu phù hợp.

Bộ cũng nhấn mạnh yêu cầu tăng cường theo dõi, dự báo diễn biến thị trường lúa gạo trong nước và quốc tế, phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội nhập khẩu gạo Philippines để kịp thời cập nhật chính sách, từ đó đề xuất giải pháp thúc đẩy tiêu thụ thóc, gạo trong nước và duy trì ổn định xuất khẩu.

Không chỉ xử lý tình huống ngắn hạn, Bộ Công Thương khuyến nghị doanh nghiệp cần nhìn xa hơn bằng cách chủ động khai thác các thị trường tiềm năng ngoài những đối tác truyền thống.

Theo đánh giá của Bộ, việc mở rộng sang các thị trường mới sẽ giúp phân tán rủi ro, nâng cao khả năng thích ứng và củng cố vị thế gạo Việt Nam trên bản đồ lúa gạo thế giới. Song song đó, doanh nghiệp cần tích cực mua tạm trữ lúa gạo để hỗ trợ nông dân, cũng như tuân thủ nghiêm các quy định của Nghị định 107 về kinh doanh xuất khẩu gạo.

Thực tế Việt Nam vẫn luôn có vị trí là nước xuất khẩu gạo lớn trên thế giới với nhiều thị trường tiềm năng. Theo ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định, Việt Nam góp phần quan trọng vào an ninh lương thực thế giới, với giá trị xuất khẩu lớn, vị thế của Việt Nam ở thị trường quốc tế là rất lớn, vì thế không cần lo lắng việc không xuất khẩu được.

Năm 2024, xuất khẩu gạo Việt Nam đạt khoảng 9 triệu tấn, kim ngạch 5,7 tỷ USD, đưa Việt Nam tiếp tục nằm trong nhóm quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Nhiều đối tác quốc tế, trong đó có Mỹ, Singapore và Brazil, đánh giá cao vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng lúa gạo toàn cầu, đặc biệt ở phân khúc gạo chất lượng cao.

Điều này cho thấy, mặc dù Philippines là một thị trường quan trọng, Việt Nam vẫn có cơ hội lớn để duy trì đà tăng trưởng nếu chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm, siết chặt quy trình canh tác và đẩy mạnh xúc tiến thương mại quốc tế. Đây sẽ là nền tảng để gạo Việt Nam không chỉ giữ vững uy tín mà còn gia tăng sức cạnh tranh trong bối cảnh nhu cầu gạo chất lượng cao đang ngày càng gia tăng trên toàn cầu.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu gạo tháng 8/2025 ước đạt 770.000 tấn, tương đương 344 triệu USD. Lũy kế 8 tháng, khối lượng xuất khẩu đạt 6,3 triệu tấn, kim ngạch 3,17 tỷ USD, tăng 2,2% về lượng nhưng giảm tới 17,5% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Nguyên nhân chính đến từ giá xuất khẩu bình quân giảm sâu. Cụ thể, giá gạo xuất khẩu 8 tháng đầu năm chỉ đạt khoảng 504,9 USD/tấn, giảm 19,3% so với cùng kỳ năm trước.

Về thị trường, Philippines tiếp tục là khách hàng lớn nhất của gạo Việt Nam, chiếm 42% tổng lượng xuất khẩu. Tiếp theo là Ghana (11%) và Bờ Biển Ngà (10%). So với cùng kỳ năm 2024, giá trị xuất khẩu sang Philippines giảm 16%, trong khi Ghana tăng 44% và Bờ Biển Ngà tăng mạnh 89%. Đáng chú ý, trong nhóm 15 thị trường xuất khẩu lớn nhất, Bangladesh ghi nhận mức tăng đột biến, gấp 188 lần.

Trên thị trường gạo châu Á, tháng 8 chứng kiến xu hướng giảm giá chung. Gạo Ấn Độ xuống mức thấp nhất kể từ tháng 8/2022, gạo Thái Lan giảm do nhu cầu yếu. Ngược lại, giá gạo Việt Nam trong đầu tháng tăng mạnh khi các nhà nhập khẩu Philippines đẩy mạnh tích trữ trước thời điểm tạm dừng nhập khẩu, nhưng sau đó nhanh chóng quay đầu giảm.

Tính bình quân tháng 8, giá gạo 5% tấm là mặt hàng chủ lực của Việt Nam và các nước xuất khẩu đều giảm so với tháng 7: Thái Lan giảm 17 USD/tấn, Việt Nam giảm 12 USD/tấn, còn Pakistan giảm mạnh nhất, tới 26 USD/tấn.

Hà Linh