Ban hành Luật Dân số để giải quyết đồng bộ các vấn đề dân số trong tình hình mới

Các Đại biểu Quốc hội, chuyên gia đã đồng lòng nhấn mạnh điều này trong Chương trình giao lưu với chủ đề "Công tác Dân số Việt Nam - Nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước" do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức chiều 26/11.

Quang cảnh buổi giao lưu.

Nhiều điều chỉnh quan trọng liên quan đến công tác dân số

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Hoàng Mai, năm 2017, sau khi đánh giá toàn bộ chính sách dân số trong giai đoạn trước, Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII đã ban hành Nghị quyết 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 về công tác dân số trong tình hình mới; giải quyết đúng và trúng những vấn đề dân số của Việt Nam, tạo ra bước ngoặt lớn trong chính sách về dân số.

Bên cạnh thành tựu, Nghị quyết 21 cũng chỉ rõ những xu hướng dân số mới đang đặt ra thách thức lớn, từ mức sinh thấp đến mất cân bằng giới tính khi sinh, già hóa dân số và yêu cầu nâng cao chất lượng dân số. Từ thực tiễn đó, yêu cầu nâng Pháp lệnh Dân số năm 2003 lên thành Luật Dân số trở nên cấp thiết.

Theo Phó Chủ nhiệm Nguyễn Hoàng Mai, các cơ quan của Chính phủ đã có quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng, có đủ thời gian xây dựng các điều kiện cần thiết, đánh giá tác động và hoàn thiện hồ sơ. Khi chỉnh lý, dự án Luật được trình ra Quốc hội đã nhận được sự ủng hộ rất cao của các cơ quan liên quan, của đại biểu Quốc hội cũng như của xã hội, khẳng định tính cần thiết của việc ban hành Luật.

Mục tiêu của Luật là giải quyết đồng bộ các vấn đề dân số trong tình hình mới, thông qua điều chỉnh toàn diện các nội dung liên quan đến quy mô, cơ cấu, chất lượng dân số, đặc biệt là những vấn đề đang nổi lên như thích ứng với già hóa dân số.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Hoàng Mai cho hay, trong quá trình xây dựng Luật Dân số, Bộ Y tế đã tổ chức nhiều hội nghị tham vấn với các bộ, ngành, địa phương và cơ quan liên quan để hoàn thiện dự thảo trình Chính phủ, trình Quốc hội. Khi dự thảo được trình ra Quốc hội, cơ quan thẩm tra, các đại biểu Quốc hội cũng đóng góp rất nhiều ý kiến phong phú.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Hoàng Mai phát biểu.

Công tác dân số liên quan đến rất nhiều luật, bộ luật, trong đó có luật điều chỉnh trực tiếp và gián tiếp. Do đó, việc bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật là nhiệm vụ rất quan trọng. Một trong những điểm tiếp thu quan trọng của dự thảo Luật là bổ sung một điều quy định về chính sách dân số của Nhà nước; một số nội dung chi tiết sẽ được quy định trong các luật chuyên ngành, nhưng bảo đảm công tác dân số được triển khai thống nhất, hiệu quả.

Cùng với đó, dự thảo Luật bổ sung một điều riêng về các biện pháp khi đất nước bước vào giai đoạn già hóa dân số. Từ điều khoản này, Chính phủ sẽ có cơ sở ban hành nghị định, chương trình, dự án nhằm thích ứng với già hóa, đồng thời phát triển các chính sách ưu đãi, khuyến khích xây dựng cơ sở hỗ trợ người cao tuổi.

Cụ thể hóa 4 chính sách lớn về dân số, đồng thời không trùng lặp với các luật khác

Ở góc độ cơ quan soạn thảo, TS. Phạm Vũ Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, việc xây dựng dự án Luật Dân số nhằm tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ, thể chế hóa chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về dân số; đồng thời khắc phục những hạn chế, tồn tại của Pháp lệnh Dân số năm 2003, đáp ứng yêu cầu công tác dân số trong bối cảnh mới.

"Nội hàm của công tác dân số rất rộng, giữ vai trò hết sức quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội. Các yếu tố liên quan đến quy mô, cơ cấu, phân bổ và nâng cao chất lượng dân số đã được điều chỉnh trong nhiều luật hiện hành.

Đồng thời, các yếu tố khác gắn với sự phát triển như tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ y tế, giáo dục, nhà ở, tiết kiệm - đầu tư, lao động, chi tiêu công… cũng đã được hệ thống pháp luật hiện hành điều chỉnh đầy đủ"- TS. Phạm Vũ Hoàng chia sẻ.

Xuất phát từ những lý do trên, cùng với việc rà soát và tham khảo kinh nghiệm quốc tế, dự án Luật Dân số cụ thể hóa 4 chính sách lớn đã được Chính phủ thông qua, đồng thời không trùng lặp với các luật khác là: Duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số, dân số già; nâng cao chất lượng dân số.

TS. Phạm Vũ Hoàng - Phó Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) phát biểu.

Ngoài ra còn có các nội dung về truyền thông, vận động, giáo dục về dân số và các điều kiện bảo đảm thực hiện công tác dân số theo hướng tiếp cận dân số và phát triển.

Để triển khai 4 chính sách này, dự thảo Luật có nhiều quy định mới mang tính đột phá so với Pháp lệnh Dân số năm 2003.

Đơn cử như để duy trì mức sinh thay thế, Luật quy định tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai; hỗ trợ tài chính cho một số nhóm đối tượng, như phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người, phụ nữ ở địa phương có mức sinh thấp, phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi; bổ sung tiêu chí ưu tiên được mua hoặc thuê nhà ở xã hội...

Bảo đảm tính thống nhất và đồng bộ, tạo chủ động cho địa phương

Phó Chủ nhiệm Nguyễn Hoàng Mai cho rằng, khi Luật Dân số được ban hành, hệ thống cơ sở chăm sóc người cao tuổi sẽ được điều chỉnh theo hướng bài bản hơn, quy mô lớn hơn, thay cho tình trạng chủ yếu tự phát, quy mô nhỏ như hiện nay.

Bên cạnh đó, Luật bổ sung các quy định về phát triển nguồn nhân lực làm công tác dân số, coi đây là trụ cột quan trọng để triển khai Luật trong thời gian tới.

Ở góc độ quản lý ngành, TS. Phạm Vũ Hoàng nhấn mạnh, dự thảo Luật quy định phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định một số biện pháp một cách chủ động, linh hoạt.

Trên cơ sở tình hình kinh tế - xã hội, động thái dân số và khả năng cân đối ngân sách, địa phương có thể quyết định các biện pháp cụ thể và mức hỗ trợ tài chính, nhưng không được thấp hơn mức Chính phủ quy định. Cách thiết kế này được đánh giá là vừa bảo đảm sự thống nhất chính sách trên phạm vi cả nước, vừa tạo không gian chủ động cho địa phương.

TS.BS. Vũ Duy Hưng, Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng chống tệ nạn xã hội TP Hà Nội phát biểu.

Từ thực tiễn địa phương, TS.BS. Vũ Duy Hưng, Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng chống tệ nạn xã hội TP Hà Nội cho biết, Hà Nội có thể chủ động bố trí nguồn lực, đề xuất các biện pháp như tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ hai; hỗ trợ tài chính cho các nhóm đối tượng sinh đủ hai con; bổ sung tiêu chí ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở xã hội; xây dựng các chính sách bảo đảm xã hội phù hợp với đặc thù Hà Nội.

Thái Bình/ Ảnh: Trần Minh