Băn khoăn chuyện 'một ông cấp phép, ông khác sử dụng' trong đào tạo y khoa sau đại học

Đào tạo y khoa đã có lịch sử 50 năm, theo mô hình của Pháp

Từ kinh nghiệm hơn 20 năm làm bác sĩ, trực tiếp giảng dạy sinh viên y khoa và hiện là giảng viên của bốn trường đại học, Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức phân tích về lịch sử đào tạo y khoa.

Theo đó, trong ngành Y tế hiện có một hình thức đào tạo chuyên khoa, hay còn gọi là đào tạo chuyên sâu đặc thù, bao gồm các bậc: bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa I và bác sĩ chuyên khoa II. Lực lượng này hiện chiếm khoảng 2/3 nhân lực trình độ sau đại học của ngành y.

ĐBQH Nguyễn Tri Thức - Đoàn ĐBQH TP. HCM phát biểu tại Tổ ở phiên thảo luận về các dự án luật liên quan đến lĩnh vực giáo dục.

Tại các văn bản pháp luật trước đây cũng đã công nhận hình thức đào tạo này, cụ thể: Luật Giáo dục đại học năm 2018 (khoản 4, điều 6) nêu rõ: "Chính phủ quy định trình độ đào tạo đối với một số ngành đào tạo chuyên sâu đặc thù"; Luật Giáo dục năm 2019 (khoản 5, điều 12) quy định: "Chính phủ ban hành hệ thống văn bằng giáo dục đại học và quy định văn bằng trình độ tương đương của một số ngành đào tạo chuyên sâu đặc thù"; Nghị định số 42/2005/NĐ-CP cũng quy định chức năng này thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Y tế.

Theo Thứ trưởng Thức, ở Việt Nam, đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ thiên về nghiên cứu, còn bác sĩ nội trú, chuyên khoa I, chuyên khoa II thì chuyên sâu về thực hành lâm sàng. Hai lực lượng này bổ sung cho nhau, không thể nói bên nào giỏi hơn, mà là hai hướng đi khác nhau: một bên thiên về nghiên cứu, một bên chuyên thực hành. Trong bệnh viện, đa số bác sĩ theo học chuyên khoa I, chuyên khoa II; còn ở các trường đại học, giảng viên chủ yếu là thạc sĩ, tiến sĩ.

Hình thức đào tạo này đã tồn tại 50 năm. Cụ thể: đào tạo bác sĩ nội trú và chuyên khoa I bắt đầu từ năm 1974, đào tạo chuyên khoa II bắt đầu từ năm 1972. Mô hình này theo hệ thống của Pháp, và hiện nay hầu hết các quốc gia có nền y học tiên tiến đều áp dụng. Về thực hành lâm sàng, các nước đánh giá trình độ bác sĩ chuyên khoa I, chuyên khoa II, nội trú cao hơn thạc sĩ, tiến sĩ.

'Không thấy có một chữ nào về vai trò của Bộ Y tế'

Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức dẫn chứng, Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị ghi rõ: "Thực hiện đào tạo chuyên sâu đặc thù trình độ sau đại học thuộc hệ thống giáo dục quốc dân... trong lĩnh vực sức khỏe do Bộ Y tế quản lý". Như vậy, Bộ Chính trị đã công nhận đây là một phần của hệ thống giáo dục quốc dân.

Để hiện thực hóa Nghị quyết 72, Bộ Y tế đã dự thảo một nghị quyết trình Quốc hội. Báo cáo thẩm tra số 1218 của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cũng đã chấp thuận nội dung này và đề nghị đưa vào Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) để bảo đảm tính bền vững và chính quy.

Tuy nhiên, khi đọc toàn bộ dự thảo luật (sửa đổi), Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức cho biết: "Không thấy có một chữ nào về vai trò của Bộ Y tế. Nếu luật này được thông qua, tôi hiểu rằng toàn bộ hệ thống giáo dục y tế sẽ do Bộ GD&ĐT quản lý. Điều này theo tôi là một vấn đề lớn. Không phải Bộ Y tế hay ngành y muốn 'giành việc' để làm, vì công việc đã rất nhiều, mà vấn đề nằm ở tính đặc thù của ngành".

Người bệnh chính là 'cuốn sách' và là 'ông thầy' lớn nhất

Phân tích thêm về sự đặc thù của đào tạo y khoa, Thứ trưởng nhấn mạnh: "Đào tạo y khoa không chỉ là ngồi trên giảng đường. Sinh viên càng ngồi ở hội trường nhiều thì khi ra trường càng là bác sĩ dở. Bác sĩ phải học trên người bệnh, khám trên bệnh nhân. Người bệnh chính là 'cuốn sách' và là 'ông thầy' lớn nhất'. Ngành y là ngành khoa học thực hành, không phải khoa học lý thuyết. Các tên tuổi lớn của y học Việt Nam như Giáo sư Tôn Thất Tùng đều thành công nhờ thực hành".

Bên cạnh đó, chương trình đào tạo y khoa luôn gắn liền với bệnh viện. Sinh viên từ năm thứ nhất đã đến bệnh viện, và hai phần ba thời gian học là ở bệnh viện. Mỗi trường đại học y đều phải có một bệnh viện thực hành đi kèm (ví dụ: ĐH Y Dược TP.HCM có Bệnh viện Chợ Rẫy, ĐH Y Hà Nội có Bệnh viện Bạch Mai).

Thứ trưởng đặt câu hỏi: "Nếu hệ thống giáo dục y tế chuyển về cho Bộ GD&ĐT quản lý, tôi thực sự không hiểu Bộ GD&ĐT sẽ quản lý bằng cách nào, đặc biệt với chuyên môn rất sâu. Khi trường đại học thuộc Bộ GD&ĐT, còn bệnh viện thực hành vẫn thuộc Bộ Y tế thì sẽ phối hợp ra sao?"

Phân tích thêm sự bất cập trong thực tế hiện nay, Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức cho biết, hiện đã có sự phân mảnh trong quản lý, cụ thể: Cao đẳng điều dưỡng: trước đây do Bộ LĐ-TB&XH cấp phép; Đại học y khoa tư thục: do Bộ GD&ĐT cấp phép; Bộ Y tế chỉ quản lý 11 trường đại học y công lập.

"Việc 'một ông cấp phép đào tạo, ông khác sử dụng' đã dẫn đến nhiều băn khoăn về chất lượng nhân lực đầu ra", ông Thức nói.

Từ những lập luận trên, Thứ trưởng Nguyễn Tri Thức mong ĐBQH ủng hộ quan điểm giữ nguyên các trường đào tạo khối ngành sức khỏe thuộc quyền quản lý của Bộ Y tế, để phù hợp với chuyên môn, lịch sử và thực tiễn.

Lê Bảo