Bán tạp hóa tại nhà, mở quán ăn nhỏ... có cần đăng ký hộ kinh doanh?

Bán tạp hóa tại nhà, bán rau thịt, mở quán bún, phở... có bắt buộc đăng ký hộ kinh doanh? Căn cứ nào xác định cá nhân phải đăng ký? Việc đăng ký và không đăng ký khác nhau ra sao về quyền lợi, nghĩa vụ thuế?

Nhiều cửa hàng, quán ăn hiện chỉ nhận tiền mặt, từ chối thanh toán chuyển khoản. Pháp luật có cấm hành vi này không? Trong khi Nhà nước thúc đẩy thanh toán không tiền mặt, người tiêu dùng có quyền gì khi bị từ chối chuyển khoản?

Bạn đọc Hải Yến (TP.HCM)

Bán hàng tại nhà, quán ăn nhỏ có cần đăng ký hộ kinh doanh? Ảnh minh họa: HUỲNH THƠ

Luật sư Vũ Duy Nam, Đoàn Luật sư TP.HCM trả lời: Về điều kiện đăng ký hộ kinh doanh, theo khoản 2 Điều 79 Nghị định 01/2021 những trường hợp cá nhân, hộ gia đình hoạt động thương mại không phải đăng ký hộ kinh doanh gồm: Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương.

Tuy nhiên, nếu có địa điểm kinh doanh cố định (ví dụ: Bán tại nhà, có sạp tại chợ…), có hoạt động kinh doanh thường xuyên, có thuê mướn lao động thường xuyên (dù chỉ là 1 người) phải đăng ký hộ kinh doanh.

Do đó, các hoạt động như bán tạp hóa tại nhà, bán rau, thịt tại chợ cố định hoặc trước nhà, vỉa hè cố định phải đăng ký hộ kinh doanh.

Việc đăng ký hộ kinh doanh mang lại nhiều quyền lợi hợp pháp cho người kinh doanh. Họ được cấp mã số thuế, được phép ký hợp đồng, giao dịch dân sự, được bảo vệ quyền lợi khi xảy ra tranh chấp, được bảo hộ tên thương mại.

Ngược lại, người không đăng ký hộ kinh doanh sẽ không có tư cách pháp lý rõ ràng, khó chứng minh thu nhập hợp pháp, và có thể bị xử phạt vi phạm hành chính, truy thu thuế nếu bị cơ quan chức năng kiểm tra.

Theo Thông tư 40/2021/TT-BTC, hộ kinh doanh đăng ký sẽ nộp thuế khoán gồm thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và lệ phí môn bài từ 300.000 đồng đến 1 triệu đồng mỗi năm.

Ngoài ra, luật sư Nam khẳng định pháp luật hiện hành chưa bắt buộc tất cả cửa hàng, hộ kinh doanh nhỏ phải chấp nhận thanh toán không dùng tiền mặt.

Điều 433 Bộ luật Dân sự 2015 quy định phương thức thanh toán là do các bên tự thỏa thuận. Do đó, người bán có quyền từ chối nếu hai bên chưa thỏa thuận trước.

Dù vậy, Chính phủ đã có chủ trương thúc đẩy thanh toán điện tử thông qua Chỉ thị 22/CT-TTg ngày 26-5-2020, trong đó khuyến khích các tiểu thương, hộ kinh doanh áp dụng các hình thức thanh toán hiện đại như chuyển khoản, quét mã QR...

Tuy nhiên, nếu việc từ chối chuyển khoản là nhằm né tránh nghĩa vụ thuế hoặc không xuất hóa đơn thì hành vi này có thể bị xử lý vi phạm hành chính, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu trốn thuế.

Về phía người tiêu dùng, họ hoàn toàn có quyền đề nghị thanh toán bằng chuyển khoản hoặc các hình thức điện tử. Nếu bên bán không chấp nhận, người mua có thể từ chối giao dịch.

Trong trường hợp nghi ngờ người bán trốn thuế hoặc vi phạm pháp luật, người tiêu dùng có quyền yêu cầu hóa đơn, chứng từ hợp lệ hoặc phản ánh đến cơ quan thuế, quản lý thị trường để được giải quyết.

Việc nắm rõ quy định pháp luật về đăng ký hộ kinh doanh và hình thức thanh toán không chỉ giúp người dân kinh doanh đúng luật, mà còn bảo vệ được quyền lợi chính đáng cho cả người bán lẫn người mua. Trong bối cảnh kinh tế ngày càng số hóa, sự minh bạch và tự nguyện của các bên là nền tảng quan trọng để xây dựng môi trường thương mại lành mạnh, văn minh.

HUỲNH THƠ