Báo chí cách mạng Việt Nam - Cánh chim báo bão của Đảng

BÀI 7:
BÁO CHÍ CÁCH MẠNG CAO BẰNG: “THẮP LỬA” TRONG ĐẠN BOM KHÁNG CHIẾN VÀ VƯƠN LÊN TRONG CÔNG CUỘC ĐỔI MỚI

BPO - “Giữa mịt mù bom đạn kháng chiến, núi rừng hoang vu, những tờ báo cách mạng Cao Bằng vẫn đều đặn xuất bản gửi ra tiền tuyến đến tay anh bộ đội và người dân bản làng xa xôi, đài phát thanh đưa tin đến xóm làng... Từ bàn đá khắc chữ, đèn dầu soi chữ, giấy bản thô sơ, những trang báo in bằng máu và mồ hôi của cán bộ, chiến sĩ cách mạng Cao Bằng đã trở thành “vũ khí mềm” góp phần viết lên anh hùng ca chiến thắng thần kỳ của dân tộc vượt qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ và vươn lên trong công cuộc đổi mới” - ông Nông Thanh Quế, nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Cao Bằng, nguyên Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Cao Bằng tự hào chia sẻ với chúng tôi.

Những “phòng tin” nơi rừng sâu - cơ quan báo như đơn vị xung kích

Một buổi sáng tháng Tư lịch sử (4-2025), chúng tôi đến Mỏ Sắt - Nà Đán, huyện Hòa An (tỉnh Cao Bằng), một trong những “địa chỉ đỏ” của báo chí cách mạng Cao Bằng thời kháng chiến chống Pháp. Trong làn sương sớm, ông Nông Thanh Quế gần 80 tuổi, nguyên Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Cao Bằng, dẫn chúng tôi men theo con đường mòn cũ, chỉ tay về phía một gốc cây cổ thụ khẽ nói: “Ở đây, những năm 1946-1950, tờ Báo Việt Nam Độc lập từng được in dưới gốc cây này, bằng bàn đá, dưới ánh đèn dầu leo lét”. Để giữ bí mật và tránh bom đạn của địch, nơi in Báo Việt Nam Độc lập (1946-1950) đã phải di chuyển liên tục, từ xóm Nà Việt, Lũng Quang, Cốc Chia (Thông Nông, nay là Hà Quảng), đến Mỏ Sắt, Nà Đán, Nà Hoàng (Hòa An), rồi lên xã Đào Ngạn nay là xã Ngọc Đào thuộc huyện Hà Quảng, rồi chuyển sang Cách Linh (Quảng Hòa) - Đông Khê (Thạch An) - Quảng Uyên (Quảng Hòa)... Không có trụ sở, không phóng viên chuyên nghiệp, nhưng tờ Báo Việt Nam Độc lập vẫn ra đều, tuyên truyền đường lối của Đảng, đưa tin ra chiến trường, cổ vũ sản xuất, đăng lời kêu gọi kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh… đến với tổ chức đảng, bộ đội và quần chúng nhân dân.

Di tích Đồn Đông Khê, Khu di tích quốc gia đặc biệt chiến thắng biên giới 1950, huyện Thạch An (Cao Bằng) được Tờ Thông tin - Tuyên truyền (1947) thuộc Ủy ban Hành chính Kháng chiến tỉnh Cao Bằng tuyên truyền đậm nét trong chiến dịch biên giới năm 1950

Những người làm báo khi ấy không chỉ là nhà báo mà còn là chiến sĩ, cán bộ, nghệ sĩ dân tộc với cái tên như Nguyễn Khánh Kim, Bế Tùng Dũng, họa sĩ Nông Ích Đạt, nhà báo Bế Nhật Liên... là minh chứng sống động vượt lên đạn bom để làm báo. Họ vừa theo bộ đội ra mặt trận vừa xuống bản làng, rồi lại ngồi vào lán lợp lá, viết tay bản thảo, khắc chữ lên đá litô, giã lá chua rừng làm mực, in báo thủ công để kịp thời đưa tin kháng chiến…

Bước vào Chiến dịch Biên giới Thu - Đông năm 1950 là dấu mốc lịch sử lớn. Trong lúc bộ đội nổ súng ở Đông Khê, Thất Khê, thì những người làm báo vẫn âm thầm bám chiến dịch, di chuyển cùng đơn vị qua từng điểm nóng như Cách Linh, Quảng Uyên, Đông Khê để phản ánh kịp thời tình hình mặt trận, cổ vũ tinh thần chiến sĩ. “Chiều hôm trước viết bản thảo, tối in báo, sáng hôm sau báo đã đến tay các đơn vị tiền phương. Có lần, số đặc biệt về chiến thắng Đông Khê được in xuyên đêm, chữ vừa khô đã phát hành ngay. Những tờ báo nóng hổi ấy như ngọn cờ dẫn lối tinh thần chiến đấu” (trích Lịch sử Báo Cao Bằng).

Nhà ông Lã Văn Ho, xóm Tả Phầy Tâử, xã Quốc Phong (Quảng Hòa, Cao Bằng) là nơi đặt Sở Chỉ huy tiền phương Chiến dịch biên giới năm 1950, cũng là nơi đón tiếp Chủ tịch Hồ Chí Minh ra mặt trận chỉ đạo chiến dịch từ ngày 10-9-1950 và đón tiếp các đoàn của ta, đội ngũ báo chí cách mạng

Không chỉ cổ vũ chiến đấu, báo chí cách mạng còn tuyên truyền đường lối kháng chiến, cổ động phong trào chống “giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm”, phổ biến thể lệ bầu cử Quốc hội, thông tin chính sách, giáo dục lòng yêu nước. Nội dung báo rất đa dạng: thư của Bác Hồ, lời của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, các tấm gương anh hùng kháng chiến... Tất cả được thể hiện sống động qua hình vẽ tay, chữ khắc đá, trình bày tỉ mẩn như những bản khắc in đá thô sơ.

Ngọn lửa truyền lệnh của Đảng - thắp sáng niềm tin chiến thắng

Khi cuộc kháng chiến ngày càng ác liệt, thực dân Pháp mở nhiều trận đánh trên miền Bắc uy hiếp, tái chiếm vùng tự do. Để cổ vũ động viên toàn Đảng, toàn quân, toàn dân tiếp tục dồn sức cho kháng chiến trường kỳ, Cao Bằng còn có tờ Thông tin - Tuyên truyền (năm 1947) do Ty Văn hóa - Thông tin phát hành thuộc Ủy ban Hành chính Kháng chiến tỉnh Cao Bằng. Đội ngũ làm báo là cán bộ cốt cán của Ty Thông tin đã được đào tạo, rèn luyện qua thực tiễn gian khổ nên hết sức tận tụy, tâm huyết và sáng tạo đã khắc phục được khó khăn, thiếu thốn, gian nguy nên duy trì xuất bản từ 500-1.000 bản mỗi kỳ (1947-1950). Việc in báo khó khăn sau bản thảo viết bằng giấy, để có bản in, nhiều đồng chí phải làm tỉ mỉ thủ công khắc chữ trên đá, in lito phải mài đá bằng các loại đá khác nhau cho bóng mịn, rồi viết chữ ngược lên mặt đá rất điêu luyện công phu và mất nhiều thời gian; mực in tự chế từ than củi, vỏ cây, in lito bằng nước quả chanh, khế, bưởi chua… Dù vất vả, công phu viết và in ấn nhưng tờ báo vẫn phát hành đều đặn đã lan tỏa rộng khắp tiền tuyến đến bản làng.

Các đồng chí lãnh đạo tỉnh Cao Bằng tặng hoa chúc mừng Báo Cao Bằng nhân dịp kỷ niệm 60 năm Báo Cao Bằng ra số đầu tiên (1-4-1964 - 1-4-2024)

Nội dung báo tập trung vào giáo dục tư tưởng, thông tin kháng chiến, phổ biến chính sách mới, hướng dẫn sản xuất, phòng bệnh... Đặc biệt, tờ báo nhấn mạnh phong trào “3 không” (không biết, không nghe, không nói) để tăng cường cảnh giác với địch, bảo vệ cán bộ. Với người dân vùng cao, mỗi số báo là một bài giảng bằng chữ nghĩa dễ hiểu, dễ nhớ, như người thầy âm thầm truyền lửa cách mạng yêu nước. “Ngày đó, tôi biết chữ nên cứ mỗi khi tổ chức cơ sở nhận được Tờ Thông tin - Tuyên truyền, tôi đọc báo cho bà con nghe những bài viết vạch tội ác của thực dân Pháp xâm lược gây ra cho các địa phương trong tỉnh và cả nước; tin chiến thắng khắp chiến trường Bắc - Trung - Nam; giải thích cho bà con các dân tộc thiểu số về đường lối của Đảng và Chính phủ, về cuộc kháng chiến trường kỳ nhất định thắng lợi; xây dựng niềm tin, tình đoàn kết, hăng hái lao động sản xuất ủng hộ quân lương, hăng hái tòng quân ra tiền tuyến” - lão thành cách mạng Lục Thị Toan, xã Đức Long (Hòa An) xúc động kể.

Lãnh đạo, cán bộ, biên tập viên, phóng viên Đài PT-TH Cao Bằng tham dự Liên hoan truyền hình toàn quốc lần thứ 42 năm 2025

Cùng thời gian này, Tỉnh ủy còn cho ra đời tờ Tin Nội bộ là tờ báo xây dựng Đảng, uốn nắn tư tưởng lệch lạc, biểu dương cán bộ gương mẫu, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, quan liêu, giúp Đảng giữ vững tổ chức. Ví như “liều thuốc tư tưởng” trong bối cảnh kháng chiến tiếp tục kéo dài phải khơi dậy tinh thần cách mạng, bám sát chi bộ, uốn nắn tư tưởng vững tin kháng chiến.

Từ tờ Tin Cao Bằng đến hành trình lớn

Sau chiến thắng Biên giới 1950, Cao Bằng thành lập Nhà in Tipô (sau này là Xí nghiệp in Việt Lập) với máy in 8 trang, 200kg chữ chì đã khép lại giai đoạn in đá thủ công, mở ra thời kỳ đổi mới báo chí. Tháng 7-1956, Báo Việt Nam Độc lập chuyển về Khu tự trị Việt Bắc, thuộc Mặt trận Liên Việt Khu tự trị Việt Bắc. Tỉnh ủy Cao Bằng xuất bản tờ Tin Cao Bằng số đầu tiên ngày 21-7-1956, tập trung phản ánh nhiệm vụ khôi phục kinh tế, quốc phòng, an ninh, xây dựng xã hội mới sau chiến tranh.

Lãnh đạo Đài PT-TH và Báo Bình Phước thăm và làm việc Đài PT-TH Cao Bằng

Lãnh đạo Báo Cao Bằng và Đài PT-TH Cao Bằng tham gia khai mạc Hội báo Xuân năm 2025

Tờ Tin Cao Bằng không chỉ phát hành bản in, mà còn song hành cùng hệ thống truyền thanh - báo nói đầu tiên của tỉnh, tiếp sóng Đài Trung ương và phát chương trình địa phương. Từ những loa phóng thanh mộc mạc đến tờ tin giản dị, tiếng nói của Đảng và Nhà nước đã đến từng mái nhà người Tày, Nùng, Mông, Dao… nơi biên cương, động viên nhân dân ủng hộ hàng ngàn tấn quân lương, hàng ngàn chiến sĩ lên đường tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 7-5-1954, cả nước bước vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, làm hậu phương lớn ủng hộ tiền tuyến miền Nam; miền Nam bước vào cuộc kháng chiến chống Mỹ đầy cam go, quyết liệt (1954-1975). Theo tinh thần Nghị quyết số 5-NQ/TW ngày 19-1-1961 của Ban Bí thư về công tác báo chí, yêu cầu mỗi tỉnh có một tờ báo Đảng, Tỉnh ủy Cao Bằng chọn ngày 1-4-1964, kỷ niệm 34 năm ngày thành lập chi bộ đầu tiên của Đảng bộ Cao Bằng để cho xuất bản Báo Cao Bằng, thuộc Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy lãnh đạo trực tiếp. Từ đây đánh dấu sự chuyên nghiệp hóa tổ chức làm báo ở địa phương. Ban Biên tập lúc bấy giờ là những nhà báo trẻ nhiệt huyết, nhiều người tốt nghiệp các lớp báo chí sơ cấp hoặc do Đảng cử đi đào tạo ngắn hạn. Đội ngũ nhà báo địa phương từng bước tiếp cận cách làm báo hiện đại viết tin, bài theo thể loại, sử dụng ảnh báo chí, kỹ thuật dàn trang mới, phong cách văn phong rõ ràng, súc tích, phù hợp từng đối tượng bạn đọc.

Độc giả đến đọc báo tại Hội báo Xuân năm 2025

Mặc dù, Cao Bằng không phải là chiến trường ác liệt nhưng Báo Cao Bằng tích cực tuyên truyền về phong trào thi đua yêu nước, hăng hái lao động sản xuất “tay cày, tay súng” chi viện tiền tuyến miền Nam “gạo không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, hàng ngàn tấn lương thực, nhiều thế hệ thanh niên Cao Bằng xung phong vào chiến trường miền Nam chiến đấu; mẹ già nuôi bộ đội, lớp học đêm vùng cao... đã lay động lòng người, góp phần khơi dậy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc, thắp lửa tinh thần trường kỳ kháng chiến nhất định thành công, cùng cả nước giành thắng lợi vĩ đại qua 2 cuộc kháng chiến trường kỳ với chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 và giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30-4-1975.

Vươn mình trong công cuộc đổi mới

Bước vào công cuộc xây dựng đổi mới đất nước (1986 đến nay), Báo Cao Bằng, Đài Phát thanh - Truyền hình (PT-TH) Cao Bằng bắt nhịp với sự phát triển báo chí hiện đại, luôn bám sát đường lối của Đảng, đưa nghị quết của Đảng vào cuộc sống, góp phần cùng các cấp, ngành và nhân dân phấn đấu đưa Cao Bằng phát triển trở thành tỉnh khá, năng động.

Cán bộ, phóng viên Đài PT-TH Cao Bằng tác nghiệp tại vùng bị thiệt hại sau cơn bão Yagi tại huyện Nguyên Bình (Cao Bằng)

Báo Cao Bằng hiện có 4 ấn phẩm báo in thường kỳ, cuối tuần, báo điện tử, tờ tin vùng cao. Báo in phát hành đến chi bộ, tổ, xóm; báo điện tử bắt nhịp với nền tảng số thu hút hàng ngàn lượt người truy cập. Xây dựng nhiều chuyên trang, chuyên mục hấp dẫn, đặc biệt là chuyên mục Xây dựng Đảng, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, có nhiều tin, bài phong phú phản ánh đưa nghị quyết của Đảng vào cuộc sống. Mỗi số báo, tin tức phát sóng không chỉ là một bản tin, mà là một trang sử sống động, trung thành với Đảng, tinh thần vượt gian khó giành chiến thắng vang vọng mãi cùng tháng năm.

Đài PT-TH Cao Bằng từ chương trình phát thanh đầu tiên vào ngày 2-9-1977, đến nay đã chuyển mình mạnh mẽ, toàn diện cả về nội dung, kỹ thuật và phạm vi lan tỏa. Nếu như những năm đầu chỉ có một chương trình truyền hình mỗi tuần, thời lượng vài phút, thì hiện nay, kênh truyền hình CRTV phát sóng 15 giờ/ngày với 40% là chương trình tự sản xuất, thể hiện sự trưởng thành vượt bậc. Đài PT-TH Cao Bằng còn ghi dấu ấn là một trong số ít đơn vị địa phương có hệ thống chương trình tiếng dân tộc phong phú nhất khu vực Đông Bắc, với các chương trình bằng tiếng Tày - Nùng, Mông, Dao…, phục vụ hơn 94% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số. Từ năm 2015, đài phát sóng chính thức trên vệ tinh Vinasat 1, đưa hình ảnh, tiếng nói của Cao Bằng vươn xa, góp phần khẳng định vị thế của địa phương trên bản đồ truyền thông quốc gia.

Nhà báo Hoài Phương, Đài PT-TH Cao Bằng tác nghiệp tại đảo Trường Sa

Cùng với đó, Đài PT-TH Cao Bằng không ngừng đổi mới nội dung, chú trọng các chuyên mục chính luận, khoa giáo, văn hóa, thể thao, truyền hình trực tiếp... với nhiều chương trình nổi bật như “Thắp sáng niềm tin”, “Nâng bước em đến trường”, “Âm nhạc kết nối”, “Chiến sĩ biên cương”, “Vì chủ quyền an ninh biên giới”... Trong thời đại số, đài PT-TH cũng nhanh chóng thích ứng, trở thành cơ quan truyền thông đa nền tảng với trang thông tin điện tử, kênh YouTube, Fanpage, TikTok, mang lại khả năng kết nối rộng rãi với khán, thính giả mọi lúc, mọi nơi. Chỉ tính riêng năm 2024, Đài PT-TH Cao Bằng đã sản xuất và phát sóng hơn 2.800 chương trình truyền hình, 1.800 chương trình phát thanh, đăng tải hơn 14.000 tin, bài; Fanpage đạt gần 6 triệu lượt truy cập, YouTube có hơn 920.000 lượt xem, khẳng định sức hút của các sản phẩm báo chí chất lượng cao.

Đội ngũ người làm báo ở Cao Bằng luôn tận tụy, bản lĩnh, làm chủ công nghệ, nỗ lực thực hiện nhiệm vụ chính trị của tỉnh; tham gia nhiều giải báo chí Trung ương phát động, có nhiều tác phẩm đã đoạt giải cao tại các giải báo chí cấp tỉnh, Trung ương. Từ một tờ tin, một đài nhỏ bé với nhiều khó khăn nhưng đến nay, báo chí cách mạng Cao Bằng đã tiến bước vào nền tảng số, trở thành “cánh sóng” vững vàng, là nhịp cầu kết nối Đảng, chính quyền với nhân dân, là tiếng nói đồng hành cùng sự nghiệp đổi mới, phát triển Cao Bằng giàu đẹp, đậm đà bản sắc dân tộc.

Báo Cao Bằng đoạt giải B, Giải báo chí toàn quốc viết về xây dựng Đảng - Giải Búa liềm vàng lần thứ IX, năm 2024 (đại diện nhóm tác giả Báo Cao Bằng đứng thứ 4 từ trái sang phải)

Đài PT-TH Cao Bằng đoạt giải C,Cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ 3, năm 2023 (đại diện nhóm tác giả Đài PT-TH Cao Bằng đứng thứ 3 từ trái sang)

Tự hào với truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng Cao Bằng, phóng viên trẻ Nguyễn Duy, Báo Cao Bằng chia sẻ: Chúng tôi may mắn được kế thừa truyền thống báo chí cách mạng Cao Bằng, nên hiện nay làm báo có đầy đủ thiết bị hiện đại như laptop, máy quay, phần mềm, AI… nhưng không thể xa rời chân lý báo chí cách mạng, luôn gắn bó với cơ sở, gần dân, phản ánh đúng tâm tư nguyện vọng người dân, làm cầu nối của nhân dân với Đảng, là kim chỉ nam cho tôi hoạt động báo chí.

Quang Trung - Trường Hà