Bảo đảm nguyên tắc xét xử độc lập của tòa án

Rõ nhiệm vụ của tòa án trong thu tập tài liệu chứng cứ

Liên quan đến thu thập chứng cứ, Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới yêu cầu: “Nghiên cứu, làm rõ... những trường hợp Tòa án thu thập chứng cứ trong hoạt động xét xử”.

Thể chế hóa Nghị quyết số 27-NQ/TW và bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tiễn nước ta hiện nay, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) đã dành riêng Điều 15 để quy định: việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong giải quyết vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác thuộc thẩm quyền của Tòa án.

Theo đó, Luật quy định: trong vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác, các bên thu thập, cung cấp, giao nộp tài liệu, chứng cứ cho tòa án theo quy định của pháp luật.

Ảnh minh họa. Nguồn: baoquangninh.vn

Ngoài ra Luật cũng quy định: tòa án hướng dẫn cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan thu thập, giao nộp tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác theo quy định của pháp luật. Tòa án yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ theo quy định của pháp luật. Cơ quan, tổ chức, cá nhân đang quản lý, lưu giữ tài liệu, chứng cứ có trách nhiệm cung cấp tài liệu, chứng cứ theo quy định của pháp luật khi có yêu cầu của tòa án.

Tòa án hỗ trợ thu thập tài liệu, chứng cứ bằng việc yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác theo quy định của pháp luật trong trường hợp các bên đã thực hiện các biện pháp cần thiết nhưng không thu thập được tài liệu, chứng cứ và đề nghị tòa án hỗ trợ. Tòa án tiếp nhận tài liệu, chứng cứ do cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan cung cấp, các bên giao nộp. Tòa án kiểm tra, thẩm định tính xác thực của tài liệu, chứng cứ theo quy định của pháp luật. Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã được cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan cung cấp, các bên giao nộp, làm rõ tại phiên tòa, phiên họp theo quy định của pháp luật và kết quả tranh tụng để xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc.

Như vậy, Luật đã quy định rất rõ khi nào thì tòa án hướng dẫn, khi nào tòa án yêu cầu, khi nào thì tòa án hỗ trợ, tòa án tiếp nhận tài liệu, chứng cứ và tòa án kiểm tra, thẩm định tính xác thực của tài liệu, chứng cứ theo quy định của pháp luật.

Thông qua việc tòa án yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ thì tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ. Thông qua việc tòa án tiếp nhận tài liệu, chứng cứ do cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan cung cấp, các bên giao nộp thì tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ. Cùng với, tòa án cũng hỗ trợ thu thập tài liệu, chứng cứ trong trường hợp các bên (trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và vụ việc khác theo quy định của pháp luật) đã thực hiện các biện pháp cần thiết, nhưng không thu thập được tài liệu, chứng cứ và có đề nghị thì tòa án hỗ trợ thu thập. Điều đó cho thấy, tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ từ nhiều nguồn khác nhau.

Tăng cường trách nhiệm của các bên đương sự

Nhấn mạnh quy định như điều 15 của Luật đã thể chế hóa được yêu cầu của Nghị quyết số 27-NQ/TW là nghiên cứu làm rõ những trường hợp tòa án thu thập chứng cứ trong xét xử, đại biểu Vũ Thị Liên Hương (Quảng Ngãi) cho rằng, việc điều chỉnh nhiệm vụ thu thập tài liệu, chứng cứ của tòa án như quy định của Luật nhằm bảo đảm cho tòa án thực hiện đúng nguyên tắc xét xử độc lập, nguyên tắc vô tư, khách quan trong hoạt động tố tụng, nguyên tắc tranh tụng, nguyên tắc quyết định và tự định đoạt của đương sự. Việc tòa án tiến hành xem xét, thẩm định tại chỗ, trưng cầu giám định, giám định lại, định giá tài sản, ủy thác, thu nhập tài liệu, chứng cứ là các biện pháp để tòa án kiểm tra, thẩm định tính xác thực của tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án làm cơ sở để ra phán quyết đúng đắn.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Chính (TP. Hà Nội) phát biểu

Là người gắn bó lâu năm với ngành tòa án, hoạt động xét xử, đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Chính (TP. Hà Nội) đồng tình cao với việc quy định: “Tòa án hỗ trợ thu thập tài liệu, chứng cứ bằng việc yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ trong vụ án hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác theo quy định của pháp luật trong trường hợp các bên đã thực hiện các biện pháp cần thiết nhưng không thu thập được tài liệu, chứng cứ và đề nghị tòa án hỗ trợ”. Đại biểu cho rằng, quy định này của Luật phù hợp với thực tiễn và xu thế hiện nay, đồng thời phù hợp với các nguyên tắc pháp luật và các quy định tố tụng hiện hành.

Đại biểu cũng nhấn mạnh, việc thu thập tài liệu, chứng cứ thuộc về trách nhiệm của các bên trong vụ án dân sự, kinh doanh thương mại. Theo nguyên tắc, đương sự khởi kiện thì phải cung cấp tài liệu, chứng cứ chứng minh cho yêu cầu của mình. Tòa án xét xử theo hướng chứng cứ tới đâu xét xử tới đó, tòa án không tự mình thu thập chứng cứ mà chỉ đóng vai trò hướng dẫn các cơ quan, tổ chức, cá nhân thu thập, giao nộp tài liệu, chứng cứ; yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, chứng cứ theo quy định của pháp luật.

Theo đại biểu Quốc hội Dương Văn Phước (Quảng Nam), quy định về việc thu thập tài liệu, chứng cứ như trong Luật phù hợp với bối cảnh hiện nay, vừa có thể giảm tải trách nhiệm của tòa án, vừa tăng cường trách nhiệm của các bên đương sự trong việc thu thập chứng cứ, đồng thời bảo đảm được vai trò, sự hỗ trợ của Tòa án nhân dân trong bối cảnh người dân còn nhiều khó khăn, hạn chế trong việc tiếp cận thu thập chứng cứ.

Lê Hùng