Bảo đảm quyền lợi chính đáng của người bị thu hồi đất

Quang cảnh Phiên thảo luận. Ảnh: VPQH

Bảo đảm công bằng, hạn chế tranh chấp, khiếu kiện

Liên quan đến thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, trên cơ sở tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội trong thảo luận tại Tổ sáng 19/11, Ban soạn thảo đã bổ sung quy định xử lý với trường hợp phát sinh khi thu hồi đất để thực hiện những dự án thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất tại điểm b, khoản 2, Điều 3.

Tuy nhiên, do vấn đề này còn có ý kiến khác nhau, Ban soạn thảo đưa ra hai phương án.

Phương án thứ nhất: Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với diện tích đất còn lại áp dụng như trường hợp Nhà nước thu hồi đất quy định tại Điều 78, Điều 79 Luật Đất đai và điểm a, điểm c khoản 2 Điều 3.

Phương án thứ hai: Trường hợp tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ được nhận theo phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tính trên một đơn vị diện tích đất thấp hơn trung bình của giá đất đã thỏa thuận thì người có đất thu hồi được nhận thêm số tiền còn thiếu so với mức trung bình đó. Nhà đầu tư phải trả số tiền chênh lệch giữa số tiền tính theo mức trung bình của giá đất đã thỏa thuận và số tiền bồi thường, hỗ trợ trong phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; số tiền chênh lệch này được tính vào chi phí đầu tư của dự án.

Qua thảo luận, nhiều đại biểu bày tỏ tán thành với phương án 2. Theo đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn Bắc Ninh), quy định như phương án 2 sẽ đảm bảo quyền lợi chính đáng của người có đất bị thu hồi trong trường hợp dự án đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất.

Cũng tán thành với phương án này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn TP. Hải Phòng) cho rằng, đây là phương án có sự hài hòa hơn giữa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư; đồng thời đảm bảo sự công bằng trong thu hồi đất giữa những hộ dân trong cùng khu vực, bảo đảm người dân thuộc phần diện tích còn lại được hưởng mức bồi thường không thấp hơn mặt bằng giá trung bình đã thỏa thuận với các hộ dân đã hoàn thành việc thu hồi đất trước đó. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi chính đáng của người bị thu hồi đất mà còn giảm thiểu nguy cơ phát sinh tranh chấp, khiếu kiện trong quá trình thu hồi đất, tránh việc lợi dụng chính sách để trục lợi của chủ đầu tư.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng nhấn mạnh, khi ban hành Nghị quyết này, cần đặc biệt lưu ý rà soát, đánh giá tác động kỹ lưỡng, dự liệu các tình huống phát sinh trên thực tế. “Mỗi quy định đưa ra phải rõ ràng, khả thi, dễ áp dụng và thực sự giải quyết được vấn đề đang tồn tại, để có thể khơi thông các điểm nghẽn” - đại biểu nói.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương (Đoàn Khánh Hòa) cũng cho rằng, quy định theo phương án thứ hai sẽ khắc phục được phần nào hạn chế về áp giá đền bù thường thấp hơn so với giá thị trường, gây thiệt thòi cho người có đất bị thu hồi. Quy định này cũng đã xác định rõ trách nhiệm tài chính của nhà đầu tư nên sẽ thuận lợi hơn trong triển khai thực hiện.

Xem xét bỏ việc ghi giá đất trong quyết định giao, cho thuê đất

Khoản 4, Điều 5 Dự thảo Nghị quyết quy định: “Cơ quan, người có thẩm quyền phải ghi giá đất và chi phí xây dựng hạ tầng (nếu có) trong quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, gia hạn sử dụng đất, điều chỉnh thời hạn sử dụng đất, chuyển hình thức sử dụng đất”.

Đại biểu Trần Chí Cường phát biểu thảo luận. Ảnh: VPQH

Từ thực tiễn thi hành pháp luật về đất đai, đại biểu Trần Chí Cường (TP. Đà Nẵng) cho rằng, quy định nêu trên đang khiến tiến độ giao đất cho nhà đầu tư bị kéo dài do phụ thuộc hoàn toàn vào quy trình xác định giá đất và chi phí hạ tầng của các cơ quan chuyên môn. Trong nhiều trường hợp, giá đất phải thẩm định nhiều vòng, xin ý kiến liên ngành hoặc rà soát lại thông tin dữ liệu, dẫn tới dự án chậm hằng tháng, thậm chí hằng quý mới ban hành được quyết định giao, cho thuê đất.

Theo đại biểu, mục tiêu lớn nhất mà pháp luật đất đai và Nghị quyết của Quốc hội hướng tới là đẩy nhanh việc đưa đất vào sử dụng, rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư, tạo điều kiện để nhà đầu tư sớm tiếp cận đất đai nhằm hoàn thiện thủ tục xây dựng, môi trường, phòng cháy chữa cháy, huy động vốn và triển khai dự án.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo xem xét bỏ quy định bắt buộc phải ghi giá đất và chi phí hạ tầng ngay trong quyết định giao, cho thuê đất. Đồng thời, quy định điều khoản này theo hướng ban hành quyết định giao, cho thuê đất trước sẽ không bắt buộc phải ghi ngay giá đất và chi phí hạ tầng. Quy trình xác định giá đất, chi phí hạ tầng và các thủ tục tài chính đất đai khác được thực hiện song song trong giai đoạn sau quyết định giao đất, cho thuê đất. Nhà đầu tư chỉ được nộp tiền và nhận bàn giao đất trên thực địa sau khi các nghĩa vụ tài chính hoàn tất theo kết quả được cơ quan có thẩm quyền xác định.

“Cách tiếp cận này vừa bảo đảm chặt chẽ nghĩa vụ ngân sách, vừa rút ngắn một nửa thời gian hành chính, không làm phát sinh rủi ro pháp lý nhưng lại tạo hiệu ứng mạnh mẽ trong cải thiện môi trường đầu tư” - đại biểu Cường nói.

Đồng tình quan điểm của đại biểu Cường, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn Tây Ninh) phân tích thêm: Có trường hợp khi giao đất, cho thuê đất phát sinh nhiều khu dân cư, khu đô thị, khu, cụm công nghiệp mới chưa có tên trong bảng giá đất nên không có giá đất. Do đó, phải mất nhiều thời gian để thực hiện quy trình xác định giá đất để bổ sung vào bảng giá đất, có thể phát sinh rủi ro định giá đất đối phó khi cơ quan buộc phải chạy theo tiến độ để kịp ban hành quyết định giao đất, có thể thất thu ngân sách do giá đất không phản ánh đúng theo giá thị trường.

Đại biểu dẫn chứng, thông lệ quốc tế theo nguyên tắc giao đất là quyết định quản lý còn giá đất là quyết định tài chính, không nước nào yêu cầu giá đất phải có trước quyết định quản lý. Do đó, đại biểu cho rằng, việc không bắt buộc phải ghi giá đất và chi phí hạ tầng khi ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất là khả thi và phù hợp.

“Với điều chỉnh như vậy, Nghị quyết sẽ giúp rút ngắn từ 30 - 50% giai đoạn giao đất, đẩy nhanh tiến độ đầu tư, tạo nguồn thu ngân sách bền vững hơn, tháo gỡ điểm nghẽn đất đai, cải thiện môi trường đầu tư của địa phương theo chủ trương, các quyết sách của Nghị quyết số 68/NQ-CP về cải thiện môi trường đầu tư” - đại biểu Phan Thị Mỹ Dung nói.

Đ. KHOA