Bảo đảm tính khả thi, chặt chẽ của quy định về công chứng điện tử

Dự án Luật Công chứng (sửa đổi) đã được Quốc hội thảo luận, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7. Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật xin ý kiến tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 6 gồm 79 điều (sửa đổi, bổ sung 70 điều; giữ nguyên 08 điều; bổ sung 01 điều 36a; do đó, số lượng điều tăng lên 01 điều so với dự thảo Luật Chính phủ trình Quốc hội).

Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 6 thảo luận về dự án Luật Công chứng (sửa đổi)

Một trong những điểm mới quan trọng trong lần sửa đổi này là bổ sung quy định về công chứng điện tử. Tiếp thu ý kiến ĐBQH góp ý tại kỳ họp thứ 7, để làm rõ công chứng điện tử trực tuyến cũng phải có sự chứng kiến trực tiếp của công chứng viên (CCV), điểm b khoản 1 Điều 62 của dự thảo Luật đã được chỉnh lý như sau: “b) Công chứng điện tử trực tuyến là việc các bên tham gia giao dịch có yêu cầu công chứng không có mặt tại cùng một địa điểm và giao kết giao dịch thông qua phương tiện trực tuyến trước sự chứng kiến trực tiếp của CCV; CCV và TCHNCC chứng nhận giao dịch bằng chữ ký số để tạo ra văn bản công chứng điện tử.”. Đồng thời, dự thảo Luật giao Chính phủ quy định chi tiết về trang thiết bị kỹ thuật để thực hiện công chứng điện tử (điểm c khoản 2 Điều 60) nhằm bảo đảm các điều kiện an toàn, bảo mật của giao dịch.

Với quy định này, trong mọi hoạt động của người yêu cầu công chứng khi xác lập giao dịch đều có sự chứng kiến trực tiếp của CCV nên hoàn toàn có thể đáp ứng yêu cầu của việc công chứng nội dung theo phương thức truyền thống.

Bên cạnh đó, do công chứng điện tử là vấn đề mới, nước ta chưa có nhiều kinh nghiệm nên để bảo đảm tính khả thi, dự thảo Luật chỉ quy định những vấn đề cơ bản về công chứng điện tử, gồm khái niệm, nguyên tắc, điều kiện, vấn đề cơ bản trong quy trình, thủ tục công chứng điện tử và giá trị pháp lý của văn bản công chứng điện tử …, đồng thời giao Chính phủ quy định phạm vi các giao dịch được công chứng điện tử, lộ trình thực hiện (khoản 2 Điều 59); quy định chi tiết những vấn đề kỹ thuật, công nghệ thông tin, công tác quản lý, khai thác, sử dụng (khoản 3 Điều 60)…, để bảo đảm tính ổn định và khả thi.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc – Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình

Cơ bản nhất trí với các quy định về công chứng điện tử trong dự thảo luật, đại biểu Đặng Bích Ngọc – Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình nhấn mạnh, quy định góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong các giao dịch dân sự, đáp ứng yêu cầu phát triển và chuyển đổi số hiện nay. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần rà soát và có hướng dẫn chi tiết, cụ thể bởi trong hoạt động công chứng, việc công chứng viên trực tiếp tiếp xúc với người yêu cầu công chứng là rất cần thiết để đánh giá được năng lực, hành vi và ý chí, nguyện vọng của người yêu cầu công chứng, nhất là trong bối cảnh hiện nay đã xuất hiện tội phạm công nghệ cao. Chính vì vậy, cần phải có sự đánh giá và thận trọng trong việc tổ chức thực hiện.

Đại biểu Phạm Văn Hòa – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho rằng, không nhất thiết phải công chứng theo phương thức truyền thống. “Công chứng điện tử giống như công chứng ở ngoài phạm vi địa hạt, nhưng ngoài phạm vi địa hạt có công chứng viên trực tiếp ký tên còn công chứng trực tuyến không có chứng thực chính, người mua bán, giao dịch bất động sản và công chứng viên ở 2 nơi, trên 2 màn hình khác nhau nhưng công chứng viên hoàn toàn chịu trách nhiệm, sau khi trực tuyến có thể xem được tất cả hồ sơ, sau đó ký...”, đại biểu cho biết.

Nhấn mạnh đây là một bước cải cách thủ tục hành chính để giảm bớt phiền hà cho người dân đến văn phòng công chứng, đại biểu khẳng định sự cần thiết phải quy định về công chứng điện tử và cơ bản nhất trí với nhiều sửa đổi, bổ sung của dự thảo Luật trình xin ý kiến tại Hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách lần thứ 6.

Đại biểu Hà Phước Thắng - Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh

Góp ý hoàn thiện quy định, đại biểu Hà Phước Thắng - Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh cho biết, dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) không quy định các vấn đề chi tiết về cách thức thực hiện, trình tự, thủ tục tiến hành và tổ chức thực hiện việc công chứng điện tử mà giao cho Chính phủ quy định chi tiết về công chứng điện tử.

Theo đại biểu, một trong những vấn đề quan trọng nhất của công chứng chính là dữ liệu công chứng để phục vụ cho công chứng điện tử. Trong thực tiễn, dữ liệu công chứng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong hoạt động công chứng nói riêng và hoạt động kinh tế nói chung, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân và tổ chức. Các dữ liệu này đều là bí mật của cá nhân, tổ chức, Nhà nước phải đảm bảo giữ bí mật các thông tin. Mặt khác, theo quy định tại khoản 10 Điều 3 Luật Giao dịch điện tử năm 2023 có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 quy định "cơ sở dữ liệu là tập hợp các dữ liệu điện tử được sắp xếp, tổ chức để truy cập, khai thác, chia sẻ và quản lý, cập nhật thông qua phương tiện điện tử".

Do đó, để đảm bảo chặt chẽ trong việc triển khai thực hiện của Chính phủ về công chứng điện tử sau khi dự thảo luật được ban hành, đại biểu Hà Phước Thắng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung nội dung quy định việc xây dựng, quản lý công cụ phần mềm chuyên dụng để thực hiện việc công chứng điện tử, tương tự như việc xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng thuộc nhiệm vụ và trách nhiệm của Bộ Tư pháp, không giao cho tổ chức xã hội nghề nghiệp thực hiện.

Đại biểu Bế Trung Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh

Ở góc độ khác, đại biểu Bế Trung Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh nhấn mạnh, trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra rất mạnh mẽ ở nhiều lĩnh vực và ngành nghề, công chứng hiện nay chưa theo kịp được xu thế này. Mặc dù công chứng số là một địa hạt để có thể triển khai các giải pháp công chứng một cách minh bạch, thuận tiện cho người dân và doanh nghiệp, đặc biệt là cơ quan quản lý nhà nước. “Khi tiếp cận Hồ sơ dự án luật, mặc dù chúng ta chỉ ghi "sửa đổi" nhưng những nội dung của luật, đặc biệt trong mục 3 từ điều 59 đến Điều 62 về công chứng điện tử là một bước tiến vượt bậc và tiệm cận với đòi hỏi của thực tiễn trong một lĩnh vực rất quan trọng…”, đại biểu chia sẻ.

Theo đại biểu, trong mục 3 chỉ ghi là công chứng điện tử, nhưng các nội dung quy định đã tiếp cận được với công chứng số. Về mặt công nghệ để đảm bảo cho thực hiện, công chứng số sẽ là bước đi hoàn hảo cho sự tiếp nối giá trị mà Đề án 06 do Bộ Công an chủ trì. Trong công cuộc đó, việc liên kết giữa hệ thống công chứng số với các cơ sở dữ liệu quốc gia, đặc biệt là cơ sở dữ liệu về dân cư, đất đai, tài sản để đảm bảo tính chính xác, minh bạch trong quá trình công chứng. “Câu chuyện này đảm bảo bởi các vấn đề chữ ký số, sinh trắc học, blockchain, mặc dù trong luật chưa nhắc đến những kỹ thuật, công nghệ này; tuy nhiên, không có lý do gì lại không áp dụng vào luật để việc triển khai thuận tiện hơn...”, đại biểu đề xuất.

Ngoài ra, đại biểu Bế Trung Anh cũng lưu ý, về vấn đề xác định dữ liệu tập trung, dữ liệu phân tán; bảo đảm an toàn thông tin; có chính sách ưu tiên, tạo lợi thế nhất định cho các tổ chức hành nghề công chứng khi áp dụng thí điểm việc chuyển đổi số công chứng để tạo động lực, khuyến khích sự chủ động...

Đại biểu Nguyễn Tạo – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng

Quan tâm tới nội dung này, đại biểu Nguyễn Tạo – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng nhấn mạnh tầm quan trọng của quản lý cơ sở dữ liệu. Cơ sở dữ liệu thông tin phải công khai, minh bạch để tất cả các tổ chức khi hành nghề công chứng được thuận lợi, nhanh chóng. Trong đó, cần chú trọng tới tính liên kết của các cơ sở dữ liệu, tiến tới việc số hóa về cơ sở dữ liệu công chứng để khi công dân, tổ chức thực hiện các hoạt động công chứng bảo đảm tin tưởng tuyệt đối và coi đó như là một chứng cứ pháp lý./.

Lê Anh