Bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước

Năng lượng phải "đi trước một bước"

Đánh giá sau sau 5 năm triển khai Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị cho biết vẫn còn nhiều hạn chế. Báo cáo đến hết năm 2024 cho thấy, trong 11 chỉ tiêu của Nghị quyết, đến năm 2030 chỉ có 3 chỉ tiêu có khả năng hoàn thành, 6 chỉ tiêu khó đạt và 2 chỉ tiêu chưa đủ cơ sở đánh giá. Hệ thống thể chế, chính sách còn bất cập; quy hoạch thiếu linh hoạt; nhiều dự án chậm tiến độ, dẫn tới nguy cơ thiếu điện.

Nguồn cung ngày càng phụ thuộc nhập khẩu; hạ tầng còn thiếu và chưa đồng bộ; công nghệ đổi mới chậm, tỷ lệ nội địa hóa thấp. Bên cạnh đó, nhân lực và năng suất còn hạn chế; thị trường cạnh tranh chưa hoàn chỉnh, giá năng lượng chưa sát với cơ chế thị trường và vẫn tồn tại tình trạng bù chéo trong giá điện.

Khẳng định sự cần thiết của Nghị quyết số 70-NQ/TW, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị cho biết Bộ Chính trị đã ban hành nghị quyết này với các chủ trương, chính sách đồng bộ và đột phá nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Nghị quyết nhấn mạnh nguyên tắc năng lượng phải “đi trước một bước” để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, nâng cao đời sống nhân dân, đồng thời phục vụ mục tiêu phát triển nhanh, bền vững đất nước, đặc biệt là hai cột mốc chiến lược đến năm 2030 và 2045.

Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị phát biểu tại Hội nghị toàn quốc quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 59-NQ/TW, Nghị quyết số 70-NQ/TW, Nghị quyết số 71-NQ/TW, Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị - Ảnh: VGP/Nhật Bắc.

Trên cơ sở kế thừa Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020, Nghị quyết số 70-NQ/TW bổ sung, phát triển nhiều nội dung mới về quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp, đặt ra yêu cầu bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng trong kỷ nguyên mới. Văn kiện xác định an ninh năng lượng là bộ phận trọng yếu của an ninh quốc gia, gắn liền với ổn định chính trị, phát triển kinh tế, quốc phòng - an ninh và hội nhập quốc tế.

Nghị quyết thể hiện tầm nhìn chiến lược khi chuyển từ quan niệm “bảo đảm cung ứng” sang “bảo đảm vững chắc và chủ động an ninh năng lượng” với định hướng dài hạn, đa chiều. Các mục tiêu cụ thể được lượng hóa rõ ràng, gắn với thực tiễn, bảo đảm triển khai đúng tiến độ.

Nghị quyết yêu cầu đa dạng hóa nguồn và công nghệ năng lượng; ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo, LNG, hydrogen, điện hạt nhân hiện đại; khuyến khích nghiên cứu, phát triển và nội địa hóa công nghệ, hình thành chuỗi giá trị trong nước. Đồng thời, phát triển năng lượng phải gắn kết chặt chẽ với phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, bảo vệ môi trường và thực hiện cam kết quốc tế. Các giải pháp bao gồm xây dựng dự trữ năng lượng chiến lược, phát triển hạ tầng truyền tải đồng bộ, thông minh; lồng ghép mục tiêu giảm phát thải, ứng phó biến đổi khí hậu, thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, gắn phát triển năng lượng với bảo vệ môi trường, an sinh xã hội và hội nhập quốc tế.

Bên cạnh đó, nghị quyết còn cập nhật và cụ thể hóa các quan điểm chỉ đạo của Đảng tại nhiều nghị quyết quan trọng về hoàn thiện thể chế, phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế tư nhân và hội nhập quốc tế, tất cả đều liên quan trực tiếp đến bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Phát triển năng lượng quốc gia là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt

Theo Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị, Nghị quyết số 70-NQ/TW đưa ra 5 nhóm quan điểm chỉ đạo, đặt mục tiêu đến năm 2030 bảo đảm cung ứng điện vừa đủ, hiện đại hóa hệ thống điện, đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, đáp ứng đầy đủ nhu cầu xăng dầu và LNG, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm phát thải. Đến năm 2045, hướng tới xây dựng một nền năng lượng bền vững, thông minh, cạnh tranh và hiện đại ngang tầm thế giới.

Với 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp lớn, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước và sự tham gia của toàn hệ thống chính trị, nhân dân nhằm bảo đảm an ninh năng lượng. Cấp ủy, chính quyền các cấp phải xác định phát triển năng lượng quốc gia là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, được lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nghiêm túc, hiệu quả.

Một yêu cầu then chốt là nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn, cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương, bảo đảm sự điều hành thống nhất từ Trung ương đến cơ sở. Công tác kiểm tra, giám sát cần được đẩy mạnh, nhất là trong việc thực hiện quy hoạch, cũng như bảo đảm chất lượng và tiến độ các dự án năng lượng.

Nghị quyết số 70-NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2045, hướng tới xây dựng một nền năng lượng bền vững, thông minh, cạnh tranh và hiện đại ngang tầm thế giới - Ảnh minh họa.

Song song với đó, cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức xã hội về vai trò, ý nghĩa của an ninh năng lượng, gắn với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Trọng tâm là thay đổi hành vi sử dụng năng lượng, xây dựng phong trào tiết kiệm, hiệu quả, thân thiện với môi trường trong cộng đồng và doanh nghiệp.

Đặc biệt, cần nhân rộng các mô hình năng lượng tái tạo phù hợp với từng vùng, địa phương, nhất là mô hình tự sản xuất – tự tiêu thụ tại hộ gia đình, doanh nghiệp và cộng đồng. Đồng thời, thúc đẩy cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện và khách hàng, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng bền vững.

Nhiệm vụ, giải pháp thứ hai là hoàn thiện thể chế, chính sách, biến chúng thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng vững chắc và động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển năng lượng. Trong đó, cần quyết liệt hoàn thiện pháp luật về điện lực, dầu khí, khoáng sản, năng lượng nguyên tử; tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, tạo cơ chế vượt trội thu hút dự án trọng điểm. Đồng thời, hoàn thiện chính sách tài chính, tín dụng, thuế; huy động vốn tư nhân, FDI, PPP, ưu tiên cho các dự án năng lượng xanh, sạch, công nghệ mới và hệ thống dự trữ.

Khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà, mô hình tự sản xuất – tự tiêu thụ, lưu trữ và thu hồi năng lượng; thúc đẩy công nghệ rác thải – năng lượng, công nghệ carbon thấp và trung hòa carbon. Cần công khai danh mục dự án, áp dụng đấu thầu cạnh tranh, kiểm soát chặt chẽ PPA (Hợp đồng mua bán điện), phòng chống tham nhũng, lãng phí, lợi ích nhóm trong đầu tư, mua sắm, đấu thầu năng lượng.

Chiến lược, quy hoạch năng lượng, đặc biệt là Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, phải được nâng cao chất lượng, mang tính mở, kịp thời cập nhật, gắn với phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng và an ninh. Song song, cần hoàn thiện thị trường năng lượng minh bạch, liên thông, để giá do thị trường quyết định dưới sự quản lý của Nhà nước; cải cách thủ tục hành chính, giảm 30 – 50% thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

Năm nhóm nhiệm vụ, giải pháp còn lại gồm: phát triển nguồn cung và hạ tầng năng lượng, bảo đảm an ninh năng lượng phục vụ tăng trưởng; đẩy mạnh tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, linh hoạt thực hiện cam kết quốc tế về giảm phát thải; thiết lập cơ chế quản trị, ứng phó rủi ro, huy động mọi nguồn lực xã hội, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia; tạo đột phá về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và đào tạo nhân lực trong ngành năng lượng; tăng cường hợp tác quốc tế, thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững ngành năng lượng, đồng thời bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Tạo môi trường thuận lợi, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia

Về công tác tổ chức thực hiện, Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị cho biết Nghị quyết số 70 đã giao nhiệm vụ cho 6 nhóm cơ quan.

Cụ thể, các tỉnh ủy, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương và ban đảng có trách nhiệm tổ chức học tập, quán triệt Nghị quyết tới cán bộ, đảng viên; đồng thời xây dựng chương trình, kế hoạch triển khai. Các cấp ủy, chính quyền địa phương chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra, giám sát các dự án đầu tư năng lượng trên địa bàn theo quy định.

Đảng ủy Quốc hội có nhiệm vụ lãnh đạo, chỉ đạo việc nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tạo thuận lợi cho phát triển năng lượng quốc gia; tăng cường giám sát công tác xây dựng và thực hiện chiến lược, quy hoạch, chính sách phát triển năng lượng; bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới.

Đảng ủy Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo việc triển khai Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia, các chiến lược ngành, Quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia, Quy hoạch điện VIII (điều chỉnh) theo tinh thần Nghị quyết; đồng thời trình Quốc hội sửa đổi, ban hành các luật liên quan để tạo môi trường thuận lợi, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Trường hợp cần thiết, trình Quốc hội ban hành Nghị quyết chuyên đề về cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn cho phát triển năng lượng giai đoạn 2026 - 2030; ưu tiên bố trí đủ nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ đã nêu.

Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể Trung ương có trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội, tham gia xây dựng pháp luật, cơ chế và chính sách về an ninh năng lượng quốc gia.

Đức Bách