Báo động gia tăng rác thải nhựa từ Thương mại điện tử, sẽ chạm mốc 800.000 tấn vào năm 2030

Việt Nam nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới với tốc độ tăng trưởng hơn 16% vào năm 2024, dự báo tăng trưởng hơn 20% vào năm nay (theo Aglobal - đơn vị cung cấp dịch vụ về thương mại điện tử). Điều này đánh dấu thương mại điện tử đang phát triển vô cùng mạnh mẽ ở Việt Nam.

Mua sắm trực tuyến mang đến sự tiện lợi về nhiều mặt, thế nhưng người tiêu dùng lại hiếm khi chú ý tới việc những bao bì đóng gói cho các đơn hàng của mình sẽ đi về đâu.

Thương mại điện tử đang trên đà tăng trưởng mạnh tại Việt Nam, kèm theo sự gia tăng của rác thải nhựa. Ảnh: Lục Giang

Nguyễn Thị Thanh Tâm (20 tuổi, sống tại phường Cầu Giấy, TP Hà Nội) là khách hàng quen thuộc của các sàn thương mại điện tử. Tâm cho biết, đa phần các vật dụng hằng ngày đều được đặt mua trực tuyến, từ những món đồ nhỏ lẻ phục vụ sinh hoạt, học tập cho đến các sản phẩm cá nhân, khiến việc mua sắm online dần trở thành thói quen khó thay thế trong nhịp sống thường nhật.

"Ở vị trí là người mua hàng thì tôi quan tâm đến giá cả và chất lượng sản phẩm, rồi tới dịch vụ giao hàng, chăm sóc khách hàng, chứ hầu như không để ý đến lượng rác thải ra sau khi nhận hàng. Hàng được gói kỹ lưỡng và nguyên vẹn là tôi yên tâm rồi", Thanh Tâm chia sẻ.

Sự bùng nổ của thương mại điện tử đang kéo theo nhiều hệ lụy, đặc biệt là rác thải nhựa từ quy trình đóng gói hàng của các giao dịch trực tuyến. Phần lớn các đơn hàng đều sử dụng vật liệu chèn là mút xốp và xốp nilon bóng khí, với tỉ lệ tương ứng là 30% và 35%.

Hiệp hội Thương mại Điện tử Việt Nam (VECOM) cảnh báo, nếu không có giải pháp giảm thiểu và thay thế vật liệu đóng gói, đến năm 2030 - khi quy mô thương mại điện tử Việt Nam chạm mốc gần 100 tỷ USD - lượng rác thải nhựa từ lĩnh vực này có thể vượt 800.000 tấn, tạo áp lực nghiêm trọng lên môi trường và hệ thống xử lý chất thải.

Các đơn hàng chủ yếu được đóng gói từ vật liệu nhựa. Ảnh: Lục Giang

Từ góc độ của hộ kinh doanh, chị N.T.T.T, chủ một gian hàng kinh doanh đồ gia dụng trên nền tảng Shopee cho biết, việc chuyển đổi sang bao bì thân thiện với môi trường vẫn gặp nhiều rào cản. "Bao bì xanh giá cao gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi so với túi nilon, xốp chống sốc thông thường. Trong khi đó, người mua vẫn rất nhạy cảm với giá, chỉ cần phí vận chuyển tăng nhẹ là họ sẵn sàng hủy đơn. Nếu tự gánh chi phí bao bì thì người bán chịu thiệt, còn tăng giá bán thì khó cạnh tranh", chị T. nói. Theo chị, khi chưa có cơ chế hỗ trợ rõ ràng hoặc yêu cầu đồng bộ từ các sàn, việc 'xanh hóa' bao bì vẫn là bài toán khó với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ.

Trước thực trạng "ô nhiễm trắng" mà ngành thương mại điện tử tác động tiêu cực đến môi trường, theo các chuyên gia, cần thúc đẩy nhanh tiến trình "xanh hóa". Trong đó, cần chú ý, tuyên truyền đến các nhóm đối tượng tham gia trực tiếp vào quá trình giảm thiểu rác thải nhựa. Đó là các doanh nghiệp thương mại điện tử, các hiệp hội ngành hàng và tổ chức xã hội nghề nghiệp, người tiêu dùng và đặc biệt là các đơn vị chuyển phát, đóng gói đơn hàng.

Trao đổi với phóng viên, PGS. TS Phùng Chí Sỹ, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã chỉ ra biện pháp để hoạt động thương mại điện tử thân thiện hơn với môi trường.

PGS. TS Phùng Chí Sỹ, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam

Để hạn chế việc sử dụng nhựa dùng một lần, cần áp dụng các biện pháp kinh tế và quản lý mang tính ràng buộc, trong đó có việc tăng thuế, phí đối với sản phẩm nhựa giá rẻ, khó phân hủy. Song song với đó, cơ quan chức năng cần siết chặt khâu quản lý, buộc các đơn vị kinh doanh, đặc biệt là các sàn thương mại điện tử và người bán hàng, từng bước thay thế bao bì nhựa dùng một lần bằng các vật liệu thân thiện hơn với môi trường, dễ tái chế hoặc dễ phân hủy.

Tiếp đó, cần thúc đẩy việc thay thế vật liệu đóng gói theo hướng bền vững. Bên cạnh các loại nhựa truyền thống được tổng hợp từ hóa dầu, hiện nay đã xuất hiện nhiều vật liệu mới như nhựa phân hủy sinh học, được sản xuất từ bột sắn, bột gạo và các loại tinh bột tự nhiên. Các loại nhựa này sau khi thải bỏ có khả năng phân hủy tương tự chất hữu cơ, góp phần giảm áp lực lên môi trường và hệ thống xử lý rác thải.

Song song với đó, tăng cường tái chế là giải pháp then chốt mang tính lâu dài. Nhà nước cần đầu tư xây dựng hệ thống thu gom, phân loại và tái chế rác thải nhựa bằng công nghệ hiện đại, đồng thời ban hành các chính sách khuyến khích, ưu tiên doanh nghiệp tham gia vào chuỗi kinh tế tuần hoàn. Việc hỗ trợ các doanh nghiệp chuyển đổi xanh không chỉ góp phần giảm ô nhiễm môi trường, mà còn tạo động lực phát triển bền vững cho ngành thương mại điện tử trong tương lai.

Có thể thấy, rác thải nhựa phát sinh từ hoạt động thương mại điện tử đang gia tăng nhanh cả về quy mô lẫn mức độ tác động. Nếu không sớm có biện pháp thiết thực, lượng rác thải này sẽ tiếp tục gây quá tải cho hệ thống xử lý, làm gia tăng ô nhiễm đất, nước, không khí và tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng. Trước thực trạng đó, việc giảm rác thải nhựa không thể chỉ trông chờ vào một phía mà cần sự vào cuộc đồng bộ của cơ quan quản lý nhà nước, các sàn thương mại điện tử, đơn vị vận chuyển, hộ kinh doanh và cả người tiêu dùng, nhằm hạn chế tác động môi trường và hướng tới sự phát triển bền vững của thương mại điện tử.

Lục Giang