Bảo tàng tỉnh Nam Định góp phần giữ lửa truyền thống

Buổi ngoại khóa của Trường Mầm non 8/3 (thành phố Nam Định) tại Bảo tàng tỉnh.

Được thành lập từ năm 1958, Bảo tàng tỉnh Nam Định trải qua nhiều lần nâng cấp, mở rộng. Đến năm 2021, Bảo tàng tỉnh được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng I, khẳng định vị thế trong hệ thống bảo tàng Việt Nam. Hiện tại, nơi đây đang lưu giữ khoảng 25 nghìn hiện vật quý. Trong đó, hơn 2.000 hiện vật tiêu biểu được lựa chọn trưng bày cố định, tái hiện một cách hệ thống tiến trình lịch sử - văn hóa của vùng đất Nam Định. Hệ thống trưng bày của Bảo tàng gồm hai phần: nội thất và ngoại thất. Phần ngoại thất kết hợp hài hòa giữa sân vườn, cây xanh, thảm cỏ và các hiện vật lớn như: mảng kiến trúc cổ, tượng linh vật, hiện vật khảo cổ, vũ khí và khí tài quân sự từng sử dụng trong kháng chiến chống Mỹ. Đặc biệt, trong khuôn viên bảo tàng có di tích Cột Cờ - một công trình quan trọng thuộc Thành Nam triều Nguyễn, được xếp hạng di tích quốc gia. Phần nội thất giới thiệu tiến trình lịch sử - xã hội tỉnh Nam Định theo dòng thời gian từ thời tiền sử, sơ sử, thời Lý - Trần đến kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Bên cạnh đó là các chuyên đề tiêu biểu như: “Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt - Bản sắc và giá trị”, “Bác Hồ với Đảng bộ và nhân dân Nam Định”, “Những kỷ vật đi cùng năm tháng”...

Nhằm nâng cao trải nghiệm của khách tham quan, đặc biệt là học sinh, Bảo tàng tỉnh chú trọng ứng dụng công nghệ trong công tác trưng bày, giới thiệu hiện vật. Website “baotangtinhnamdinh.vn” ra đời, tích hợp công nghệ tham quan ảo 3D. Chỉ cần ở nhà, khách tham quan cũng có thể khám phá toàn bộ không gian, xem cận cảnh từng hiện vật. Tại bảo tàng, máy tra cứu thông tin hiện vật 3D được đặt cạnh hiện vật, giúp khách dễ dàng tìm hiểu chi tiết chỉ bằng vài thao tác đơn giản. Việc chuyển đổi số giúp bảo tồn tốt hơn các tư liệu và mở rộng khả năng tiếp cận, nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị lịch sử. Thực hiện Đề án “Đẩy mạnh các hoạt động học tập suốt đời trong thư viện, bảo tàng, nhà văn hóa, câu lạc bộ”, nhiều trường học trên địa bàn tỉnh đã tích cực phối hợp với Bảo tàng tỉnh Nam Định tổ chức các chương trình ngoại khóa bổ ích cho học sinh. Cô Hoàng Thị Minh Nguyệt, Hiệu trưởng Trường THCS Trần Bích San (thành phố Nam Định) chia sẻ: “Ngoài giờ dạy trên lớp, nhà trường còn tổ chức nhiều hoạt động trải nghiệm cho học sinh, trong đó quan tâm việc đưa học sinh đến tham quan các bảo tàng, di tích lịch sử để bồi đắp kiến thức thực tế cho các em. Hoạt động trải nghiệm, học tập tại bảo tàng đã bước đầu hình thành cho học sinh các năng lực tìm hiểu, khai thác giá trị lịch sử như biết cách sưu tầm, thu thập, xử lý thông tin, sử liệu để học tập, khám phá lịch sử. Đồng thời, giáo dục các em biết trân trọng và lan tỏa các giá trị của lịch sử, văn hóa dân tộc của mảnh đất Thành Nam”. Ngoài các chương trình chuyên đề, bảo tàng còn tổ chức nhiều hoạt động văn hóa đa dạng như: múa rối nước, hát Chầu Văn, hát Xẩm, các trò chơi dân gian như ô ăn quan, kéo co, bịt mắt đánh trống... Hoạt động xã hội hóa được đẩy mạnh với nhiều cá nhân, tổ chức hiến tặng hiện vật quý, làm giàu thêm kho tư liệu của bảo tàng. Em Nguyễn Bảo An, lớp 3A4, Trường Tiểu học Trần Nhân Tông (thành phố Nam Định) chia sẻ: “Cháu rất ấn tượng với những hiện vật cổ và câu chuyện về các vị anh hùng dân tộc. Những kiến thức được nghe và nhìn thấy ở bảo tàng giúp cháu hiểu hơn về lịch sử Việt Nam và càng thêm tự hào về quê hương Nam Định”.

Cùng với hoạt động thuyết minh và giới thiệu hiện vật, Bảo tàng tỉnh Nam Định tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục truyền thống thông qua chuỗi chương trình trải nghiệm đa dạng, giàu tính tương tác. Học sinh được hóa thân vào không gian văn hóa dân gian với các hoạt động như chơi trò chơi truyền thống, thi kiến thức lịch sử, tìm hiểu tập tục ngày tết, thực hành kỹ năng nông nghiệp, học cách vấn khăn, mặc trang phục lễ nghi dân gian… Điểm nhấn là các không gian tái hiện sinh hoạt văn hóa như múa rối nước, “Bếp Việt truyền thống”, làng quê Bắc Bộ, nơi các em trực tiếp tham gia vào quy trình xay thóc, giã gạo, nấu cơm niêu… Từ đó, hình thành môi trường học tập sinh động, giúp học sinh khám phá sâu sắc giá trị văn hóa truyền thống gắn liền với đời sống người Việt qua các thời kỳ.

Đồng chí Hoàng Văn Cương, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định cho biết: “Nhiệm vụ cốt lõi của Bảo tàng không chỉ nằm ở việc bảo tồn hiện vật, mà còn ở quá trình chuyển hóa giá trị lịch sử - văn hóa thành tri thức sống cho cộng đồng. Mọi hoạt động chuyên môn đều hướng tới nâng cao hiệu quả giáo dục di sản, tăng khả năng tiếp cận của thế hệ trẻ thông qua công nghệ hiện đại, hình thức trưng bày đổi mới”. Nhằm phát huy giá trị các hiện vật lịch sử cách mạng, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp với các sở, ngành, địa phương triển khai nhiều hoạt động kết nối giữa bảo tàng, di sản văn hóa và hệ thống giáo dục - du lịch. Thông qua việc liên kết với các trường học và doanh nghiệp lữ hành, các chương trình tham quan, học tập, trải nghiệm tại Bảo tàng tỉnh được tổ chức thường xuyên, đặc biệt vào những dịp kỷ niệm lớn của đất nước như Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4), Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7), Ngày Quốc khánh 2/9, Ngày Thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12)... Trung bình mỗi năm, Bảo tàng tỉnh Nam Định đón khoảng 12 nghìn lượt khách, trong đó gần 9.000 lượt là học sinh, sinh viên đến từ các cơ sở giáo dục trong và ngoài tỉnh. Các em được tham gia vào những hoạt động giáo dục truyền thống sinh động, từ việc quan sát hiện vật, lắng nghe thuyết minh, đến các buổi nói chuyện chuyên đề, kể chuyện truyền thống. Qua đó, góp phần làm sống dậy ký ức lịch sử, giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về chặng đường đấu tranh gian khổ và tinh thần quật cường của dân tộc. Tại nhiều địa phương, nhà trường và các tổ chức đoàn thể còn tổ chức sinh hoạt ngoại khóa, nghiên cứu thực địa, kết nạp Đảng tại bảo tàng, nhà truyền thống. Đây là những hoạt động thiết thực nhằm giáo dục lý tưởng, khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm gìn giữ di sản văn hóa trong mỗi học sinh.

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, Bảo tàng tỉnh Nam Định không chỉ thực hiện tốt chức năng lưu giữ di sản mà còn khẳng định vai trò là không gian giáo dục mở, kết nối quá khứ với hiện tại. Thông qua các trưng bày và hoạt động trải nghiệm, bảo tàng góp phần hun đúc nền tảng văn hóa, khơi dậy tinh thần dân tộc và ý thức trách nhiệm gìn giữ di sản trong thế hệ trẻ.

Bài và ảnh: Viết Dư