Bảo tồn và phát huy giá trị làng hương trăm tuổi Phia Thắp

Không chỉ mang lại sinh kế cho hàng chục hộ gia đình người Nùng An, làng nghề làm hương Phia Thắp còn góp phần gìn giữ nét văn hóa truyền thống gắn liền đời sống tâm linh của người Việt. Những năm gần đây, cùng với việc bảo tồn nghề truyền thống, địa phương cũng từng bước gắn "làng hương" với phát triển du lịch, tạo hướng mới trong phát triển kinh tế cho người dân. Dù không ai biết chính xác nghề làm hương ở Phia Thắp có từ khi nào nhưng qua nhiều thế hệ, hơn 50 hộ gia đình trong làng đều biết làm hương. Nghề được truyền từ đời này sang đời khác, trở thành một phần trong cuộc sống của mỗi gia đình.

Dù không ai biết chính xác nghề làm hương ở Phia Thắp có từ khi nào nhưng qua nhiều thế hệ, hơn 50 hộ gia đình trong làng đều biết làm hương

Chị Hoàng Thị Tâm cho biết đã được bố mẹ dạy làm hương từ khi còn nhỏ: “Từ bé mình nhìn bố mẹ làm rồi học theo thôi. Đi tìm cây mai, cây bầu hắt, rồi về chẻ ra, tìm mùn cưa, phơi khô rồi xát, cây thì phải chẻ ra từng que xong mới làm. Nói về ổn định thì chắc là không, nhưng trang trải cuộc sống hằng ngày thì được. Đây là nghề cha ông để lại rồi thì mình duy trì ngành nghề truyền thống theo ông bà. Cũng mong muốn được nhận thêm sự quan tâm của cộng đồng để hương của làng bán chạy hơn, các hộ gia đình có nguồn thu nhập tốt hơn”.

Các cụ trong làng nói rằng: Làm hương không khó nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ qua nhiều công đoạn. Từ việc vào rừng tìm cây mai để làm que, thu hái lá bầu hắt, vỏ cây gạo, đến khâu xát bột, tẩm hương, phơi khô… tất cả đều được làm thủ công dựa trên kinh nghiệm tích lũy qua nhiều thế hệ. Những cây hương sau khi hoàn thiện có dáng tròn đều, mùi thơm dịu, được bán tại các chợ phiên trong tỉnh và một số địa phương phía Bắc, nhất là vào dịp lễ, Tết. Tuy nhiên, đầu ra của sản phẩm vẫn chưa thực sự ổn định.

Những cây hương sau khi hoàn thiện có dáng tròn đều, mùi thơm dịu, được bán tại các chợ phiên trong tỉnh và một số địa phương phía Bắc, nhất là vào dịp lễ, Tết

Tuy nhiên, đầu ra của sản phẩm hương Phia Thắp vẫn chưa thực sự ổn định

Ông Hoàng Văn Phình, người có gần 60 năm làm hương, chia sẻ: “Cũng mong chính quyền giúp đỡ đầu ra cho người dân trong làng làm hương. Chất lượng hương ở đây chúng tôi đảm bảo để được 1 năm không rụng, nhưng ít người vào lấy lắm, chỉ bán ở chợ thôi. Giờ cụ mình làm, ông bà cũng làm thì các cháu nhìn theo cũng học được một ít. Gia đình chúng tôi làm thì cũng truyền lại nghề cho các con các cháu để giữ lại nghề của cha ông”.

Những năm gần đây, người dân Phia Thắp còn từng bước mở rộng hướng phát triển kinh tế bằng cách gắn nghề truyền thống với du lịch trải nghiệm. Gia đình bà Hoàng Thị Bảy là một trong những hộ đi đầu khi được hỗ trợ 80 triệu đồng theo Nghị quyết của HĐND tỉnh Cao Bằng và mạnh dạn vay thêm vốn để xây dựng homestay nhà sàn kết hợp dịch vụ trải nghiệm, giới thiệu nghệ truyền thống cho du khách.

“Khách tham quan ngày nào cũng có, ví dụ như chiều nay có đoàn nhiếp ảnh gia họ hẹn trước thì mình cũng cử con dâu đi làm, cũng chuẩn bị các sản phẩm, nguyên liệu và con người như cho khách trải nghiệm, giới thiệu về nguyên liệu như cây mai, cây bầu hắt, mùn cưa cây khảo, các sản phẩm thì có hương nụ quế, hương truyền thống”.

Nhiều hộ dân trong làng cải tạo nhà ở thànhhomestay nhà sàn kết hợp dịch vụ trải nghiệm, giới thiệu nghệ truyền thống cho du khách thập phương

Theo chính quyền địa phương, việc bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống như Phia Thắp được xác định là một trong những hướng đi quan trọng gắn với phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao thu nhập cho người dân.

Học sinh trải nghiệm nghề làm hương tại Phia Thắp

Việc bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống như Phia Thắp được xác định là một trong những hướng đi quan trọng gắn với phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao thu nhập cho người dân

Bà Hoàng Thị Hiếu, Chủ tịch UBND xã Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng cho biết, thời gian qua, để phát triển bền vững các làng nghề, địa phương đã tổ chức nhiều khóa đào tạo tập huấn du lịch cho người dân; lồng ghép những nguồn lực để đầu tư cơ sở hạ tầng, đường giao thông, đảm bảo vệ sinh môi trường.

“Chúng tôi cũng xác định để các làng nghề duy trì, phát triển được thì cũng phải gắn với phát triển du lịch cộng đồng để sản phẩm từ làng nghề được nhiều người biết đến, giúp người dân có thu nhập ổn định. Đây là lợi thế của địa phương, vì vậy chúng tôi xác định việc phát triển và bảo tồn làng nghề là 1 trong những nhiệm vụ trọng tâm để triển khai trong nhiệm kỳ này. Đối với sản phẩm hương tại làng Phia Thắp thì đang từng bước xây dựng để được công nhận trở thành sản phẩm OCOP, để làm sao ổn định về chất lượng, cải thiện mẫu mã sản phẩm, đồng thời tăng cường quảng bá để sức cạnh tranh trên thị trường được thuận lợi hơn”.

Để phát triển bền vững các làng nghề, xã Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng đã tổ chức nhiều khóa đào tạo tập huấn du lịch cho người dân; lồng ghép những nguồn lực để đầu tư cơ sở hạ tầng, đường giao thông, đảm bảo vệ sinh môi trường

Làm hương không chỉ mang lại thu nhập cho người dân Phia Thắp, mà còn góp phần giữ gìn một nghề truyền thống gắn với đời sống văn hóa tâm linh của người Việt. Trong không gian của Công viên địa chất toàn cầu Non Nước Cao Bằng, Phia Thắp trở thành một điểm nhấn văn hóa độc đáo, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc.

Duy Thái/VOV-Đông Bắc