Bảo vệ phổi trước tác nhân gây ung thư

Các dấu hiệu nhận biết ung thư phổi

Ung thư phổi xảy ra khi những tế bào ở phổi bị đột biến (thay đổi vĩnh viễn của DNA trong gen tế bào) và biến đổi thành những tế bào bất thường. Các tế bào phổi bất thường này phân chia và tăng sinh một cách không kiểm soát tạo thành khối u, sau đó xâm lấn các mô lân cận và mô ở xa (di căn). Nhiều người ung thư phổi không có triệu chứng (khoảng 13%) cho đến khi bệnh đến giai đoạn muộn.

Thể thao là cách rèn luyện sức khỏe và bảo vệ phổi trước các tác nhân có hại. Ảnh: Nguyễn Bình.

Các triệu chứng khác nhau ở mỗi người, bao gồm: Ho dai dẳng trên 3 tuần và nặng dần theo thời gian, khàn tiếng, đau ngực liên tục, khó thở hoặc thở khò khè, dễ bị nhiễm trùng hô hấp như viêm phế quản phổi tái đi tái lại, ho ra máu. Khi ung thư lan đến những nơi khác ngoài phổi (di căn), người bệnh có dấu hiệu sụt cân không có lý do, ăn không ngon, đau đầu, đau nhức xương hoặc gãy xương, mệt mỏi, hạch sưng to ở thượng đòn hoặc trong ngực.

Khói thuốc lá, xì gà và thuốc lào là nguyên nhân chính. Ngoài ra, một số nguyên nhân khác cũng có thể dẫn đến ung thư phổi như là: Tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư phổi (có thể bị ung thư phổi cao gấp đôi so với những người không có người thân bị ung thư phổi), rủi ro môi trường (phơi nhiễm phóng xạ, ô nhiễm không khí, tiếp xúc với các chất amiăng, asen, crom, niken, beryllium, cadmium, tar và bồ hóng). Có 10-20% người bị ung thư phổi chưa bao giờ hút thuốc.

Hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu

Việt Nam là một trong 15 nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất thế giới. Hiện nay mặc dù không cho phép lưu hành nhưng thị trường trong nước vẫn xuất hiện các sản phẩm như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha và được mua bán, quảng cáo nhiều trên mạng xã hội.

Theo WHO, sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 8 triệu ca tử vong trên toàn cầu mỗi năm. Con số này cao nhiều hơn số người chết vì HIV/AIDS, lao, tai nạn giao thông đường bộ.

Trong điếu thuốc lá có chứa nhiều chất hóa học vô cùng độc hại như: nhựa keo, chất thơm, muội than, thuốc trừ sâu, thuốc xịt rận...

Khi hút thuốc, có 3 dòng khói, trong đó dòng 1 là 20% khói thuốc được hút vào cơ thể người hút trực tiếp, dòng 2 là 80% khói thuốc do người hút thở ra môi trường, dòng 3 là khói tỏa trực tiếp từ đầu điếu thuốc đang cháy và tạo ra nhiều chất độc hại gấp 21 lần so với khói người hút trực tiếp hít vào vì sự đốt cháy không hoàn toàn ở nhiệt độ thấp hơn. Đứng cách điếu thuốc đang cháy nửa mét, người không hút sẽ hít vào phổi lượng hợp chất carbonic gấp 10 lần so với người hút trực tiếp.

Nghiên cứu của các nhà khoa học cho thấy, khói thuốc lá là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai chỉ sau tăng huyết áp, cứ 10 người thì có 1 người chết sớm vì thuốc lá. Những người hút nhiều thuốc lá dễ bị các loại ung thư, bệnh hô hấp, bệnh tim mạch… Theo WHO, sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 8 triệu ca tử vong trên toàn cầu mỗi năm. Số người chết vì thuốc lá nhiều hơn số người chết vì HIV/AIDS, lao, tai nạn giao thông đường bộ.

Cách phòng tránh ung thư phổi

Thông thường, khi hít thở, không khí sẽ vào đường hô hấp trên qua mũi – nơi không khí được lọc, sưởi ấm và làm ẩm rồi đi qua khí quản để vào phổi. Khi khói thuốc đi vào miệng, người hút thuốc đã bỏ qua cơ chế bảo vệ là quá trình lọc ở mũi nên sẽ đưa nhiều độc tố vào cơ thể hơn.

Người hút thuốc lá thường bài tiết nhiều đờm hơn người không hút thuốc. Bên cạnh đó, khói thuốc làm thay đổi cấu trúc các tuyến tiết nhầy và thành phần của chất nhầy. Các tuyến tiết nhầy bị tắc, làm giảm khả năng bài tiết đờm của người hút thuốc. Hậu quả là chất nhầy bị nhiễm nhiều chất độc hại từ khói thuốc, bị giữ lại trong phổi và cản trở sự lưu thông trao đổi không khí. Khói thuốc làm hỏng các lớp lót bên trong phổi. Mặc dù cơ thể có cơ chế tự phục hồi nhưng khi tiếp xúc liên tục với khói thuốc, chúng dần mất đi khả năng tự chữa lành.

Khói thuốc lá là căn nguyên gây ung thư phổi. Người đang hút thuốc lá nếu bỏ được 10 năm sẽ giảm nguy cơ bị ung thư phổi xuống một nửa. Nguy cơ bị ung thư phổi của người hút thuốc cao hơn gấp 10 lần so với những người không hút thuốc. Mức độ tăng nguy cơ khác nhau tùy theo loại tế bào ung thư. Người hút thuốc chức năng phổi hoạt động kém hơn người bình thường từ 2-4 lần, nếu nghiện thuốc trước năm 15 tuổi có nguy cơ ung thư gấp 4 lần so với người hút thuốc sau năm 25 tuổi.

Người hút thuốc lá thụ động có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi cao hơn từ 30% - 100% so với người không bị tiếp xúc với khói thuốc lá. Có khoảng 17% các ca ung thư phổi trong số những người không hút thuốc là do hút thuốc thụ động tại gia đình khi còn trẻ gây nên. Khói thuốc lá thụ động gây tử vong cho 1,2 triệu người mỗi năm, trong đó có 64% nạn nhân là phụ nữ và 15% là trẻ em.

Cách đầu tiên để bảo vệ phổi là không hút thuốc lá, giữ cho không gian sống sạch sẽ, trong lành, hạn chế tối đa tiếp xúc các chất ô nhiễm, kiểm tra sức khỏe định kỳ, tập luyện thể dục... Hãy từ bỏ thuốc lá ngay từ hôm nay. Một người cai thuốc lá thành công là mang lại hạnh phúc cho chính mình và nhiều người. Hãy nói không với thuốc lá để nâng cao chất lượng cuộc sống.

Bình An