Bến Nhà Rồng trong loạt ảnh tư liệu hơn 100 năm

Tọa lạc bên bờ sông Sài Gòn, nơi giao nhau giữa dòng Sài Gòn và rạch Bến Nghé - kinh Tàu Hủ - (người Pháp gọi là Arroyo Chinois, tức "kinh người Tàu"), Bến Nhà Rồng không chỉ là một di tích văn hóa - lịch sử mà còn là một biểu tượng du lịch của TP.HCM. Hơn một thế kỷ trước, nơi đây từng là thương cảng sầm uất bậc nhất Đông Dương và cũng chính từ bến này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khởi đầu hành trình ra đi tìm đường cứu nước. Ảnh: Flickr.

Khởi công năm 1863, Bến Nhà Rồng ban đầu là trụ sở của hãng vận tải biển Pháp Messageries Impériales (sau đổi tên thành Messageries Maritimes năm 1899), hoạt động từ năm 1864 đến khoảng 1955. Công trình vừa là nơi bán vé tàu, vừa là khu nhà ở của viên tổng quản lý người Pháp, ảnh chụp năm 1866. Ảnh: Tư liệu Thư viện Quốc gia Pháp.

Công trình là sự giao hòa giữa kiến trúc phương Tây với tinh thần Á Đông. Những hành lang, vòm cửa và khối nhà mang dáng dấp châu Âu, nhưng phần mái lại được trang trí bằng họa tiết "lưỡng long chầu nguyệt" - hai con rồng uốn lượn hướng về viên ngọc giữa nóc nhà. Chính chi tiết độc đáo này đã tạo nên tên gọi Bến Nhà Rồng. Ảnh: Ban Quản lý Bưu chính Viễn thông Hàng hải.

Bến Nhà Rồng là một trong những bến chính thuộc thương cảng Sài Gòn xưa, gồm ba cầu tàu chạy dọc theo kênh Tàu Hủ. Cách biển khoảng 83 km, với lòng sông Sài Gòn đủ sâu để đón tàu lớn cập bến, nơi đây từng là điểm giao thương sầm uất bậc nhất Nam Kỳ. Ảnh: Mansell.

Ngày 23/11/1862, hãng Messageries Impériales chính thức khai trương tuyến đường biển nối Pháp với Bến Nhà Rồng. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt mở cửa giao thương quốc tế, khi Port de Commerce de Saïgon - Thương cảng Sài Gòn - trở thành điểm trung chuyển hàng hóa, thư tín và hành khách giữa Việt Nam và thế giới. Ảnh: Flickr.

Đến năm 1879, cảng Sài Gòn được tách thành hai khu vực: quân cảng và thương cảng. Quân cảng kéo dài hơn 537 m, từ nhà máy Ba Son đến công trường Mê Linh; trong khi thương cảng mở rộng dần về phía Khánh Hội, nơi tọa lạc của Bến Nhà Rồng ngày nay. Hình ảnh chụp từ giai đoạn 1880-1890 cho thấy khúc sông Sài Gòn khi ấy đã sôi động với tàu buôn, bến bãi và bóng dáng kiến trúc cổ kính của tòa nhà. Ảnh: Flickr

Từ Bến Nhà Rồng, sáng ngày 5/6/1911, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã xuống con tàu Amiral Latouche Tréville, khởi đầu hành trình ra đi tìm đường cứu nước. Ảnh chụp Bến Nhà Rồng vào Giáng sinh 1911. Ảnh: Ban Quản lý Bưu chính Viễn thông Hàng hải.

Đến thập niên 1930, khu vực Khánh Hội - nơi có Bến Nhà Rồng - đã trở thành thương cảng sầm uất bậc nhất cả vùng. Ảnh: Tư liệu Thư viện Quốc gia Pháp

Từ năm 1965, tòa nhà Bến Nhà Rồng được quân đội Mỹ trưng dụng làm trụ sở của Cơ quan Tiếp nhận viện trợ quân sự Mỹ. Ảnh: Ken Kraft.

Sau khi người Pháp thất bại ở Đông Dương năm 1954, Bến Nhà Rồng được tu sửa lại. Trong lần cải tạo này, cặp rồng trên đỉnh mái được thay đổi hướng quay ra ngoài thay vì chầu vào nhau như trước, ảnh chụp năm 1967. Ảnh: Flickr

Nô nức tàu thuyền di chuyển về cảng Sài Gòn - Khánh Hội năm 1968. Ảnh: Larry Burrows.

Cột cờ Thủ Ngữ bên Bến Bạch Đằng, cạnh đường Tôn Đức Thắng, nhìn từ hướng Bến Nhà Rồng. Công trình được xây từ năm 1865, từng là điểm báo hiệu tàu thuyền ra vào cảng Sài Gòn. Ảnh: Flickr.

Khu vực Bến Nhà Rồng nhìn từ bờ kênh Bến Nghé giai đoạn 1988 - 1989. Sau năm 1975, tòa nhà được giao cho Cục Đường biển Việt Nam quản lý, trước khi trở thành Bảo tàng Hồ Chí Minh - Chi nhánh TP.HCM. Bên trong gồm 9 phòng trưng bày, trong đó 6 phòng lưu giữ nhiều hình ảnh, kỷ vật và tư liệu quý về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ảnh: Günter Mosle.

Công trình nằm ở số 1 đường Nguyễn Tất Thành (phường Khánh Hội), hiện được xếp hạng Di tích kiến trúc - nghệ thuật cấp Thành phố. Ảnh: NAG Cao Kỳ Nhân.

Linh Huỳnh