Bên trong 'địa ngục trần gian' hơn 200 năm tuổi ở Nghệ An

Video: Cận cảnh “địa ngục trần gian” hơn 200 năm tuổi

Nhà lao Vinh nằm trong Thành cổ Nghệ An tồn tại từ năm 1804 đến năm 1945, với diện tích 19.500 m2. Đây là một trong những nhà lao trọng yếu trong hệ thống nhà tù của thực dân, bên cạnh nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội), Khám Lớn (Thành phố Hồ Chí Minh) và Thừa Phủ (Thừa Thiên - Huế). So với nhà tù Côn Đảo (thành lập năm 1862), nhà tù Hỏa Lò (xây dựng từ năm 1896), nhà lao Thừa Phủ (năm 1899); nhà tù Lao Bảo (năm 1908)... nhà lao Vinh được xem là có lịch sử hình thành lâu đời hơn cả. Trong ảnh là thành Nghệ An chụp năm 1927.

Toàn khu nhà lao dài 150 m, rộng 130 m, được bao quanh 4 bức tường cao 3 m, phía trên cắm mảnh chai, cài dây điện trần để chống tù nhân vượt ngục. Ở 4 góc tường có 4 bốt gác, mỗi bốt cao 6 m được ngăn làm hai tầng, mỗi tầng đều có lỗ châu mai và lính gác. Hệ thống các buồng giam được phân chia rõ ràng, buồng Nhất Đông, Nhất Tây để giam phụ nữ, buồng Tam Đông, Tam Tây, Tứ Đông, Tứ Tây giam tù bị án kinh tế, buồng Nhị Đông, Nhị Tây giam tù chính trị...

Mỗi buồng thường giam từ 40-50 người, thậm chí có lúc hơn 100 người. Thực dân Pháp còn cho xây dựng thêm khu xà lim với chiều dài 13 m, rộng 5,2 m, tường đổ bê tông dày 35 cm và được chia thành 12 buồng, trong đó có 2 phòng dành cho lính canh rộng 3 m, còn lại mỗi gian ngục tối chỉ có 1,8 m dài và 1 m rộng cho một người tù. Tù chính trị bị cùm chân, sinh hoạt trong điều kiện hết sức tồi tệ, bị bỏ đói hoặc ăn gạo mốc, cá thối... Đặc biệt, bọn cai ngục nghĩ ra nhiều hình thức ra tấn tù nhân một cách tàn bạo như dùng roi cao su, vặn thừng, roi gân bò, dùi cui, roi xương cá sấu đánh, dí điện, dùng đèn cồn đốt 10 ngón tay, bắt quỳ phơi dưới nắng trên tổ kiến lửa, thả rắn rết chui vào người…

Hòng moi tin tức từ những người tù chính trị, thực dân Pháp đã dùng mọi mánh khóe và các kiểu tra tấn cực hình khi hỏi cung. Đến đầu năm 1932, có 6.681 người bị bắt giam và 1.500 người đã bị giết chết ở Nhà lao Vinh. Trong chốn lao tù tăm tối, khắc nghiệt, các chiến sĩ đã biến nơi đây trở thành trường học cách mạng, nơi tôi luyện ý chí, bản lĩnh chính trị, tinh thần cách mạng.

Bức huyết thư của người chiến sĩ cách mạng Nguyễn Viết Lục (quê thành phố Vinh, Nghệ An) được viết trên bức tường của phòng giam vào ngày 13/6/1935. Trước lúc hy sinh trong tù, đồng chí cắn ngón tay lấy máu viết lên tường nhà lao Vinh: “Hỡi anh chị em thợ thuyền, dân cày, binh lính và những người lao khổ. Chúng ta là những người bị áp bức bóc lột. Chúng ta phải nổi dậy chống lại mọi sự áp bức dã man. Chủ nghĩa Cộng sản muôn năm. Đảng Cộng sản Đông Dương muôn năm”.

Nhà lao Vinh là nơi từng giam giữ nhiều thế hệ tù chính trị từ phong trào Văn Thân, Cần Vương đến Cách mạng tháng Tám năm 1945 như Nguyễn Xuân Ôn, Lụa Trần Thị Trâm, Tôn Quang Phiệt, Nguyễn Phong Sắc, Lê Hồng Phong, Lê Viết Thuật, Siêu Hải, Hồ Tùng Mậu, Nguyễn Duy Trinh… Ông Nguyễn Sinh Khiêm (anh trai Bác Hồ) và bà Nguyễn Thị Thanh (chị gái Bác Hồ) cũng từng bị giam giữ nơi đây.

Những hiện vật của cựu tù chính trị bị giam giữ tại nhà lao Vinh được sưu tầm và trưng bày tại Bảo tàng Nghệ An - Xô viết Nghệ Tĩnh.

Những hiện vật của cựu tù chính trị bị giam giữ tại nhà lao Vinh được sưu tầm và trưng bày tại Bảo tàng Nghệ An - Xô viết Nghệ Tĩnh. Bảo tàng được xây dựng trên khu vực nhà lao trước đây, trở thành địa chỉ đỏ trong tuyên truyền về chủ nghĩa yêu nước.

Từ khi hình thành đến khi bị xóa bỏ vào năm 1945, sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, nhà lao Vinh đã giam giữ, tra tấn hàng nghìn người yêu nước và các chiến sĩ cách mạng. Trong chốn lao tù, những chí sĩ yêu nước, chiến sĩ cách mạng vẫn giữ vững khí tiết, một lòng tin tưởng vào Đảng và thành quả của cách mạng. Trên phần đất của nhà lao Vinh xưa, một tượng đài khắc họa sự kiên trung, bất khuất của những chiến sĩ cách mạng, chí sĩ và quần chúng yêu nước đã được dựng lên.

Thu Hiền