Bệnh giun rồng tái xuất do ăn gỏi cá, ếch, rắn chưa nấu chín nguy hiểm như thế nào?

Trong thời gian gần đây, một căn bệnh ký sinh trùng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm đang âm thầm quay trở lại tại một số địa phương ở Việt Nam – đó là bệnh giun rồng. Từng được coi là gần như biến mất, căn bệnh này nay đang tái xuất hiện với số ca mắc có xu hướng gia tăng, đặc biệt tại các tỉnh miền núi phía Bắc, khiến giới chuyên môn phải lên tiếng cảnh báo.

Giun rồng là gì?

Bệnh giun rồng, còn gọi là Dracunculiasis, do một loài ký sinh trùng tên là Dracunculus medinensis gây ra. Loài giun này có thể phát triển tới chiều dài hơn 1 mét bên trong cơ thể người, gây ra những tổn thương nghiêm trọng, đặc biệt là ở da và mô mềm. Sau khi nhiễm vào cơ thể qua đường tiêu hóa, ấu trùng giun di chuyển và trưởng thành trong vòng 10–12 tháng, rồi chui ra ngoài qua các ổ viêm loét trên da, thường là ở chân tay.

Hình ảnh con giun rồng dài gần 1 mét được kéo ra khỏi chân bệnh nhân tại Phú Thọ.

Bệnh quay trở lại: Báo động từ các địa phương

Theo thống kê của Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương, từ năm 2021 đến nay, đã ghi nhận 24 ca mắc bệnh giun rồng tại 5 tỉnh gồm Yên Bái, Lào Cai, Hòa Bình, Thanh Hóa và đặc biệt là Phú Thọ. Riêng tại huyện Tân Sơn (Phú Thọ), đã có tới 6 trường hợp được phát hiện. Điều đáng lưu ý là hầu hết các bệnh nhân đều có chung thói quen ăn gỏi cá sống, uống nước suối hoặc nước chưa đun sôi – những hành vi tưởng như vô hại nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ nhiễm bệnh rất cao.

Một số ca bệnh đã được phản ánh cho thấy bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng như: đau dữ dội tại vùng da, nổi mụn nước, sau đó giun rồng bắt đầu trồi ra qua các lỗ nhỏ trên da, gây viêm loét, nhiễm trùng và có nguy cơ hoại tử nếu không được xử lý đúng cách.

Con đường lây nhiễm và triệu chứng

Giun rồng lây qua đường tiêu hóa. Con người mắc bệnh khi uống nước có chứa bọ chét nước (Cyclops) mang ấu trùng giun, hoặc ăn thực phẩm sống như cá, ếch, rắn chưa được nấu chín kỹ – những sinh vật có thể đã bị nhiễm bọ chét nước.

Sau khi vào cơ thể, ấu trùng được giải phóng và di chuyển qua hệ thống mô liên kết, nơi chúng phát triển thành giun trưởng thành. Đến một thời điểm, con giun cái sẽ tìm đường thoát ra khỏi cơ thể người qua da, tạo ra mụn nước và vết loét. Quá trình này gây đau đớn khủng khiếp cho bệnh nhân, có thể kéo dài hàng tuần đến hàng tháng.

Một số triệu chứng điển hình bao gồm:

Sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn.
Đau và sưng tại vùng giun sắp thoát ra.
Xuất hiện mụn nước, sau đó vỡ ra, để lộ đầu giun.
Nhiễm trùng thứ phát tại vết loét nếu không được xử lý đúng.
Điều trị: Kéo giun ra – phương pháp vừa thô sơ vừa kinh điển.

Hiện nay, thế giới vẫn chưa có thuốc đặc trị hay vaccine phòng ngừa bệnh giun rồng. Phương pháp điều trị chủ yếu và cũng là duy nhất được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo là kéo giun ra một cách từ từ.

Cụ thể, khi con giun bắt đầu trồi ra ngoài qua vết loét, nhân viên y tế hoặc người nhà sẽ dùng một que nhỏ cuộn từ từ con giun mỗi ngày vài cm, tránh để nó bị đứt. Quá trình này có thể kéo dài từ 1–2 tuần. Nếu giun bị đứt, phần còn lại sẽ ở lại trong cơ thể và gây biến chứng viêm nặng, thậm chí hoại tử mô.

Trong một số trường hợp, các bác sĩ có thể hỗ trợ điều trị bằng thuốc chống viêm, giảm đau, kháng sinh để ngăn ngừa nhiễm trùng và làm dịu triệu chứng. Một số loại thuốc kháng giun như mebendazole hoặc thiabendazole đôi khi được sử dụng hỗ trợ, tuy nhiên hiệu quả chưa được xác nhận rõ ràng.

Người dân vùng cao thường xuyên ăn gỏi cá và uống nước suối – thói quen tiềm ẩn nguy cơ nhiễm giun rồng. Ảnh minh họa

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Trong bối cảnh số ca nhiễm đang có dấu hiệu tăng trở lại, nhất là ở các vùng sâu vùng xa, việc chủ động phòng ngừa là điều cần thiết hơn bao giờ hết. Các chuyên gia y tế khuyến cáo người dân thực hiện nghiêm túc những biện pháp sau:

Tuyệt đối không ăn đồ sống, đồ tái, đặc biệt là các món gỏi cá, nem chua, tiết canh, gỏi ếch, rắn.
Uống nước đã đun sôi hoặc đã qua lọc diệt khuẩn. Tránh dùng nước suối, nước ao hồ chưa xử lý.
Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường, không phóng uế bừa bãi xuống nguồn nước sinh hoạt.
Khám sức khỏe khi có dấu hiệu bất thường như mụn nước sưng đau, vết loét lâu lành, đau kéo dài không rõ nguyên nhân.

Ngoài ra, các địa phương cần phối hợp với ngành y tế để giám sát nguồn nước sinh hoạt, tổ chức truyền thông nâng cao nhận thức cho người dân, đặc biệt là ở các vùng có nguy cơ cao.

Bs. Nguyễn Thị Hiền