Bệnh sa sút trí tuệ: Phát hiện sớm để can thiệp đúng

Bác sĩ Bệnh viện An Bình đang thăm khám cho người bệnh mắc sa sút trí tuệ

Gia tăng nhanh ở người trẻ

Vốn là người cẩn thận, có trí nhớ tốt, nhưng hơn một năm qua, chị L.P.H. (48 tuổi, nhân viên kế toán tại TPHCM) liên tục quên cuộc họp, gửi báo cáo sai, lẫn lộn hóa đơn. Ban đầu, gia đình nghĩ chị H. bị stress công việc, nhưng khi chị bắt đầu không nhớ đường về nhà, quên tên một đồng nghiệp gắn bó hơn 10 năm, chồng chị quyết định đưa chị đến khám chuyên khoa thần kinh. Kết quả MRI và các bài kiểm tra trí nhớ cho thấy chị H. có dấu hiệu sa sút trí tuệ thể mạch máu giai đoạn sớm. “Tôi như sụp đổ, chưa từng nghĩ bệnh này có thể xảy ra ở tuổi chưa đến 50”, chị H. nghẹn ngào.

Theo thống kê tại các bệnh viện tuyến cuối, số lượng người bệnh dưới 60 tuổi đến khám do sa sút trí tuệ ngày càng tăng (chiếm 25%-30% tổng số ca đến khám vì suy giảm nhận thức). TS-BS Thân Hà Ngọc Thể, Ban chuyên gia, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, cho biết, sa sút trí tuệ là một nhóm rối loạn nhận thức đặc trưng bởi giảm trí nhớ, khó khăn trong việc diễn đạt ngôn ngữ, hoạt động, nhận diện đồ vật…, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh, tạo gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Nguyên nhân gây sa sút trí tuệ gồm: di truyền, ảnh hưởng từ các bệnh lý như bệnh Alzheimer, đột quỵ não, Parkinson và lạm dụng thuốc trong thời gian dài, nhất là nhóm thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm… Bệnh thường xuất hiện ở người cao tuổi nhưng đang có xu hướng tăng ở người trẻ và thường hay bị bỏ sót, nếu có phát hiện thì thường là khi đã bước vào giai đoạn trung bình - nặng.

Triệu chứng của sa sút trí tuệ rất đa dạng. Ở giai đoạn nhẹ, người bệnh suy giảm trí nhớ ngắn hạn, khó tính hơn, dễ nóng giận và kích động. Ở giai đoạn trung bình, người bệnh bắt đầu biểu lộ những khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày như tắm rửa, mặc quần áo, vệ sinh cá nhân; mất khả năng tiếp thu những thông tin mới, bị rối loạn định hướng nặng về không gian và thời gian.

Ở giai đoạn nặng, người bệnh mất toàn bộ khả năng độc lập trong sinh hoạt thường ngày, hoàn toàn lệ thuộc vào người chăm sóc. Người bệnh bị mất trí nhớ, không còn nhận biết người thân trong gia đình, mất khả năng đi lại.

Duy trì tầm soát sức khỏe định kỳ

Theo bác sĩ CK2 Tống Mai Trang, Khoa Thần kinh, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, việc phát hiện sớm sa sút trí tuệ gặp nhiều khó khăn vì bệnh thường diễn biến âm thầm, phải đặc biệt chú ý mới có thể nhận ra. Đó cũng là lý do 75% các trường hợp sa sút trí tuệ không được chẩn đoán trên toàn cầu, và con số này có thể lên đến 90% ở các quốc gia có thu nhập trung bình thấp. Tuy nhiên, có thể nắm bắt “thời gian vàng” trong phát hiện sớm sa sút trí tuệ thông qua việc phát hiện bệnh ở giai đoạn suy giảm nhận thức nhẹ - giai đoạn trung gian giữa người nhận thức bình thường và người sa sút trí tuệ.

Để phát hiện được tình trạng này, người bệnh cần tầm soát sức khỏe định kỳ. Khi đó, các tế bào não chưa tổn thương lan rộng nên việc tác động làm chậm diễn tiến bệnh và kéo dài thời gian sống độc lập cho người bệnh. Việc phát hiện và điều trị sớm sa sút trí tuệ đóng vai trò vô cùng quan trọng, người bệnh được chỉ định điều trị bằng các phương pháp phù hợp như: sử dụng thuốc làm tăng kết nối tế bào thần kinh, giảm các sản phẩm thoái hóa trong não người bệnh, thực hiện phương pháp tập luyện nhận thức bằng cách viết nhật ký mỗi ngày, nói chuyện thường xuyên với người thân... Khi người bệnh có hoạt động nhận thức, máu và quá trình trao đổi chất tăng lên. Thuốc điều trị được hỗ trợ đưa đến vùng bệnh lý để phát huy công dụng.

TS-BS Thân Hà Ngọc Thể cho biết, tình trạng sa sút trí tuệ có thể được cải thiện nếu phát hiện sớm và can thiệp đúng cách, do đó cần nâng cao sự hiểu biết cũng như cách phòng ngừa bệnh trong cộng đồng. Nên ăn uống lành mạnh, cân bằng, đủ chất, tránh những thực phẩm chứa nhiều mỡ, đường và muối; tăng cường luyện tập thể thao, tham gia các hoạt động giao tiếp xã hội; luôn sống vui vẻ, lạc quan…

Bên cạnh đó, hạn chế các chất gây nghiện như rượu, bia, thuốc lá…; điều trị tốt các bệnh phối hợp như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, Parkinson, phòng ngừa đột quỵ… “Muốn chăm sóc tốt và hiệu quả cho người sa sút trí tuệ, gia đình cần dành tình yêu thương lớn vì quá trình chăm sóc này gian khổ, kéo dài, có thể làm người chăm sóc bị trầm cảm, chịu áp lực lớn”, TS-BS Thân Hà Ngọc Thể đưa ra lời khuyên.

THÀNH AN